16  «يَهْدِى بِهِ اللّه‏ُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ يَهْدِيهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ»
ترجمه :
16. هدايت مى‏ فرمايد خداوند به واسطه او كسانى را كه در مقام تحصيل رضاى خداوند هستند به راه هاى سلام و بيرون مى ‏كند آن‏ها را از تاريكى ‏ها به طرف نور و روشنايى طبق مشيّت و اراده خود و راهنمايى مى‏ كند آن‏ها را به راه راست ديانت.
تفسير :
«يَهْدِى بِهِ اللّه‏ُ» مرجع ضمير «بِهِ» ممكن است، بلكه ظاهر همين است كه حضرت رسالت باشد كه در آيه قبل فرمود: «قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا» به قرينه كلمه «يُبَيّن» و «يَعْفُوا» و ممكن است قرآن باشد به واسطه اقربيت در جمله و «كِتابٌ مُبِينٌ» .
[هدايت الهى كسانى را كه رضاى خدا را مى‏ طلبند]
«مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ» ؛ كسانى را كه از روى حقيقت و واقعيت متابعت مى‏ كنند آن دينى را كه «مرضى» خدا باشد و اين خاص به مذهب شيعه اثنى عشريه است كه اهل بدعت نباشند و انكار ضروريات دين و مذهب را نكنند و مرتكب عملى نشوند كه موجب ارتداد شود و دليل بر اين مدّعى آيه شريفه است كه قبلاً بيان شد «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِى وَ رَضِيتُ لَكُمُ الاْءِسْلامَ دِيناً»[1] كه دين مرضى الهى، اسلامى است كه مقرون به ولايت باشد، و اما ساير فرق اسلامى متابعت كردند دينى را كه موجب غضب الهى است.
«سُبُلَ السَّلامِ» مراد از « سلام » بعيد نيست كه بهشت باشد به قرينه «لَهُمْ دارُ السَّلامِ عِنْدَ رَبِّهِمْ»[2] و آيه «وَ اللّه‏ُ يَدْعُوا إِلى دارِ السَّلامِ»[3]، و محتمل است مراد خداوند متعال باشد ، زيرا يكى از اسماى مقدّسه سلام است، چنانچه مى‏ فرمايد: «هُوَ اللّه‏ُ الَّذِى لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ...» الآيه[4]، و محتمل است مراد سلامتى دنيا و آخرت باشد و بر هر تقدير راه‏هاى بهشت و خدا و سلامتى دنيا و آخرت يكى است.
«وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ» شرحش در ذيل آيه شريفه «اللّه‏ُ وَلِىُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»[5] گذشت[6] .
«بِإِذْنِهِ»، مكرر گذشت كه افعال اختياريه، بنده مستقل در آن‏ها نيست، تا مشيت حق تعلق نگيرد فعل صادر نشود و اين معنى نه به نحو اجبار است كه اختيارِ عبد بى ‏اثر صرف باشد و نه به نحو شركت است كه اختيار عبد با مشيت حق علت صدور باشد، زيرا ثواب و عقاب در صورتى موافق عدل است كه عبد اختيار تام داشته باشد، لكن به نحو طوليت است؛ به اين معنى كه فعل به اختيار عبد است و منشأ ثواب و عقاب است و فعل و اختيار عبد و قدرت او تماماً در تحت اراده و مشيت حق است و « الفعل فعل اللّه‏ و هو فعلنا »[7]. پس استناد به عبد و استناد به حق هر دو صحيح است طولاً ؛ «ما قَطَعْتُمْ مِنْ لِينَةٍ أَوْ تَرَكْتُمُوها قائِمَةً عَلى أُصُولِها فَبِإِذْنِ اللّه‏ِ»[8].
«وَ يَهْدِيهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ» «هدايت» به معنى ارائه طريق به اعطاى عقل و قدرت و اختيار عبد و ارسال رسل و انزال كتب و بيان احكام نسبت به تمام مكلّفين از جن و انس است، و اما به معنى قبولى ايمان و اطاعت و ترك مخالفت و سلوك در صراط مستقيم، خاص اين طايفه است كه متابعت رضوان الهى كنند و در صدد تحصيل حق و حقيقت باشند.
------------------------------------------------
[1] .  امروز كامل كردم براى شما دين شما را و تمام كردم بر شما نعمت خود را و راضى شدم براى شما دين اسلام را. سوره مائده : آيه 3 .
[2] .  از براى اين قومى كه متذكرند ، دارالسلام [كه يكى از جنّات است] در پيشگاه احديّت هست. سوره انعام: آيه 127.
[3] .  و خداوند دعوت مى ‏فرمايد بندگان را به بهشت. سوره يونس: آيه 25.
[4] .  او خداوندى است كه نيست جز او الهى، همان فرمانرواى پاك سلامت [بخش] . سوره حشر: آيه 23.
[5] .  خداوند سرور كسانى است كه ايمان آورده ‏اند. آنان را از تاريكى‏ها به سوى روشنايى به در مى‏برد.
[6] .  ر . ك : همين تفسير ، ج4 ص91 ، ذيل تفسير آيه 257 سوره بقره .
[7] .  لب الأثر فى الجبر والقدر : ص250 .
[8] .  آنچه قطع مى ‏كنيد از درخت خرما يا وا مى ‏گذاريد ايستاده بر ريشه‏هاى آن‏ها، پس به اذن خداى متعال است. سوره حشر: آيه 5.

نوشتن دیدگاه