8  «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوّامِينَ للّه‏ِِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلاّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى وَ اتَّقُوا اللّه‏َ إِنَّ اللّه‏َ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ»
ترجمه :
8. اى كسانى كه ايمان آورديد! بوده باشيد بسيار پا بر جا در اطاعت پروردگار خود و ترك مخالفت او قربة الى اللّه‏ خالصاً لوجه اللّه‏ و در مورد شهادت به عدل شهادت دهيد و وادار نكند شما را سرزنش قومى كه بر خلاف عدل رفتار كنيد به عدالت عمل كنيد كه نزديك‏ ترين چيزى است به تقوا، و تقوا داشته باشيد. محققاً خداوند به اعمال شما با خبر است.
تفسير :
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» ، تكاليف ولو بر تمام مكلفين است، لكن كفار همان كفر آن‏ها بر خلاف فرمان خداست و تمام ايمان نياورند، ممكن نيست قيام به اوامر و نواهى الهى نمايند، لذا خطاب متوجه مؤمنين است.
[در ثبات قدم در دين و شهادت بر عدل]
«كُونُوا قَوّامِينَ للّه‏ِِ» « قيام » به معنى ايستادگى است و قيام به هر امرى به حسب خود اوست، يكى از اسامى الهى قائم است، مى‏گويى : « يا قائم يا دائم » ، قيام به وظايف ربوبى دارد از خلق و رزق و عنايات و تفضلات و ساير شئونات خداوندى، يكى از القاب حضرت بقية اللّه‏ قائم است، قيام به امور و شئون امامت مى ‏فرمايد، اقامه نماز بر پا داشتن نماز است، تاجر قيام به امر تجارت، زارع به امر زراعت، سلطان به امور سلطنتى و هكذا، و قيام للّه‏ بر پا داشتن دين خداست و بر خلاف آن رفتار نكردن است .
«شُهَداءَ بِالْقِسْطِ» «قسط» از لغت اضداد است، بر عدل و ظلم اطلاق مى ‏شود : «وَ نَضَعُ الْمَوازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيامَةِ»[1] ، «فَإِنْ فاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُما بِالْعَدْلِ وَ أَقْسِطُوا إِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ»[2]، «وَ أَمَّا الْقاسِطُونَ فَكانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَباً»[3] .
و اينجا به معنى اول است، يعنى در حق يكديگر شهادت به عدالت دهيد، رفاقت و قوميت و ساير جهات را منظور نياوريد كه بر خلاف حق شهادت دهيد.
«وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلاّ تَعْدِلُوا» ؛ به جرم و معصيت نيندازد بد گويى قومى شما را كه بر خلاف عدل شهادت دهيد ، كه شهادت زور يكى از گناهان كبيره است و عقوبت شديد دارد.
[ معناى عدل شرعى ، اخلاقى و معاشرتى ]
«اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى» « عدل » سه قسم است:
1 . عدل شرعى كه عبارت است از : حالت نفسانى كه در اثر ايمان خوفى ايجاد مى ‏شود كه آن حالت خوف باعث مى‏ شود بر ترك معاصى كبيره و اصرار بر صغاير و منافيات مروّت و بر فعل واجبات. و اين عدالت موضوع احكام بسيارى است: جواز اقتدا و جواز تقليد و نفوذ حكم و شاهد طلاق و قبولى شهادت و غير اين‏ها و در آيه شريفه «يَحْكُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْكُمْ»[4] و آيه شريفه «وَ أَشْهِدُوا ذَوَىْ عَدْلٍ مِنْكُمْ»[5] مراد اين عدل است.
2 . عدل اخلاقى است كه بايد متخلّق [= آراسته] به جميع اخلاق حميده كه متوسط بين دو دسته از اخلاق ذميمه [= نكوهيده] است در طرف افراط و تفريط، مثل علم متوسط بين سفسطه و جهل، و شجاعت متوسط بين تهور و جبن، و سخاوت بين بخل و اسراف و تبذير ، و تواضع بين تكبر و ذلت و هكذا.
3 . عدل معاشرتى است كه بين الناس به عدل رفتار كند، حق كسى را به ديگرى ندهد و حق كسى را پايمال نكند و حق كسى را نبرد، و ظاهراً مراد از اين آيه به مناسبت جمله قبل همين عدل باشد و اقربيت هر يك به تقوا واضح و روشن است ، بلكه عين تقواست.
«وَ اتَّقُوا اللّه‏َ» ، مكرر تذكر داده ‏ايم كه وجوب تقوا عقلى است و اوامر به آن ارشادى است و اعمال مولويت در آن‏ها نشده و بر مخالفت آن عقوبتى جز عقوبت ترك واجبى يا فعل حرامى چيز ديگر مترتب نمى ‏شود. «إِنَّ اللّه‏َ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ» معنى ظاهر است.
------------------------------------------------
[1] .  و ما قرار مى ‏دهيم و نصب مى ‏كنيم ميزان هاى عدل را از براى روز قيامت . سوره انبياء: آيه 47.
[2] .  و چون تسليم شدند ، پس اصلاح كنيد بين آن‏ها به عدل و انصاف خدا دوست مى‏ دارد مقسطين را. سوره حجرات: آيه 9.
[3] .  و تعدى كنندگان و تجاوز كنندگان هستند براى جهنم ، هيزم جهنم . سوره جن: آيه 15.
[4] .  بايد دو نفر عادل از شما حكم كنند. سوره مائده: آيه 95.
[5] .  و شاهد بگيريد دو نفر عادل از اهل ايمان هم عقيده با شما. سوره طلاق: آيه 2.

نوشتن دیدگاه