بسم‏ الله‏ الرحمن ‏الرحيم
الحمد للّه‏ ربّ العالمين و صلّى اللّه‏ على محمّد و آله الطاهرين ، واللعن على أعدائهم أجمعين

[معرفى سوره[1]]
آيات آن بنا بر معروف بين قرّاء 120 آيه، بعضى گفتند 123 ، بعضى 125 آيه.

[در بيان فضايل سوره]
و فضيلت آن از شيخ صدوق رحمه ‏الله[2] به سند خود از ابى جارود[3] از حضرت باقر عليه‏ السلام فرمود:
«من قرأ سورة المائدة في كلّ خميس لم يُلبِس إيمانَه بظلمٍ ، و لم يُشرك بربّه أحداً»[4].
و از اُبى بن كعب[5] از حضرت رسول صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله كه فرمود: هر كس سوره مائده را بخواند ، عطا مى‏ شود به او به عدد نفوس تمام يهود و نصارا ده حسنه و محو مى ‏شود از او ده سيئه و رفع مى ‏شود براى او ده درجه[6].
و از اميرالمؤمنين عليه ‏السلام مروى است كه اين سوره قبل از وفات پيغمبر صلى ‏الله‏ عليه‏ و‏ آله دو ماه يا سه ماه نازل شده و هيچ آيه آن نسخ نشده[7] و غير اين‏ها مروى در كتب تفاسير .
قال اللّه‏ تبارك و تعالى :
------------------------------------------------------
[1] .  سوره مائده پنجمين سوره قرآن مجيد بر اساس ترتيب فعلى و يكصد و دوازدهمين سوره نازل شده بر پيامبر اكرم است. صد و بيست آيه دارد و جزء هفت سوره طولانى قرآن مجيد است  سبع الطوال  و در جزء ششم قرار دارد.
تمام دانشمندان تاريخ و قرآن شناسان اتفاق نظر دارند كه اين سوره، آخرين سوره مفصلى است كه در اواخر حيات پيامبر اكرم بر ايشان نازل شد. از اين رو احكام و دستورات آن نسخ نشده، زيرا بعد از اين سوره ، تنها دو سوره كوتاه نازل شد و بعد از آن، با رحلت پيامبر وحى قطع شد. اين سوره مدنى است و بنا بر روايتى ، تمام آن در حجه ‏الوداع و بين مكه و مدينه نازل شد.
مائده به معنى سفره و طبقى از غذاست. وجه تسميه اين سوره به مائده، داستانى است كه در انتهاى اين سوره آمده است كه در آن ، حواريان حضرت عيسى عليه ‏السلام از ايشان درخواست كردند كه از خداى خود بخواهد مائده ‏اى آسمانى براى آنان فرو فرستد. توضيح اين داستان در آيات 112 تا 115 اين سوره آمده است.
همان طور كه گفته شد، اين سوره در آخرين ماه‏ هاى حيات پيامبر اكرم نازل شد، از اين رو مناسب با زمان نزول آن، اين بود كه دستاوردها و نتايج تلاش‏ هاى بيست و سه ساله پيامبر استقرار يابد و تثبيت شود تا پس از رحلت ايشان، امت اسلامى دچار تزلزل و گمراهى نشوند، به همين خاطر، محتواى اصلى اين سوره تشويق و ترغيب مسلمانان به ثبات و پايدارى در راه دين و عمل به احكام آن و نيز گوشزد نمودن تعهدات و پيمان‏ هاى ايشان و فراخواندن به پاى‏ بندى و وفادارى و حفظ اين تعهدات است. از اين رو خداوند متعال در اين سوره، مسلمانان را از شكستن پيمان‏ هاى خويش به شدت برحذر داشته و تهديد كرده است كه اگر كسى چنين كند و از عهد و پيمان بيرون رود و از حدود دين درگذرد و عهد و ميثاق‏ هايى را كه در دين از او گرفته، زير پا بگذارد، سخت عذاب خواهد شد به همين جهت بسيارى از احكام حدود و قصاص و نيز بسيارى از ظلم‏ هاى بنى اسرائيل و پيمان شكنى‏ هاى آنان و عاقبت سخت و عذاب‏ هايى كه به اين خاطر به آن دچار شدند ، در اين سوره آمده است .
از جمله اين تعهدات ، پيمانى است كه رسول خدا از مسلمانان در روز غدير گرفت كه در آن ، امام على عليه‏ السلام را جانشين خود معرفى نمود و آيه تبليغ ولايت « يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِن رَبِّكَ » و نيز آيه اكمال دين « الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ... »، كه از بارزترين و برجسته‏ ترين آيات اين سوره است، اشاره به اين مطلب دارند. آيه ولايت « إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللّه‏ُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلوةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكوةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ » نيز جزء شاخص ‏ترين آيات اين سوره است كه اشاره مستقيم به ولى و سرپرست مسلمانان دارد.
خداوند در آياتى از اين سوره بر مردم منت گذاشته كه دين ايشان را كامل و نعمتشان را تمام گردانيده و تمام طيبات را بر ايشان حلال و همه خبائث را حرام كرده و احكام و دستوراتى براى مسلمانان گذارده است كه در عين سادگى، باعث طهارت و پاكى ايشان مى ‏شود و هيچ سختى و درد سرى هم ندارد، از جمله ، ذكر پاره ‏اى از غذاهاى حلال و حرام و بخشى از احكام وضو و تيمم و بسيارى از احكام حدود و قصاص .
عادت خداوند متعال به رحمت و آسان كردن تكليف بندگان و نيز سخت ‏گيرى بر پيمان‏ شكنان، همچنين تخفيف دادن به كسانى كه تقوا پيشه سازند و ايمان آورند و از خداى خويش بترسند و احسان نمايند، از جمله موضوعات اين سوره است. داستان دو پسر آدم ( هابيل و قابيل ) و قتل هابيل به دست قابيل نيز در اين سوره آمده است .
[2] .  مختصرى از شرح حال وى در همين تفسير ، ج1 ، ص85 آمده است .
[3] .  زياد بن منذر ، معروف به ابوالجارود : يكى از فقهاى مذهب زيديه است و فرقه جاروديه منسوب به اوست . از اصحاب امام باقر و امام صادق عليهماالسلام بوده و روايات فراوانى را از ايشان نقل كرده است. كتابى در موضوع تفسير قرآن تأليف كرده كه از امام باقر  عليه ‏السلام روايت كرده است. وى در سال 150 هجرى از دنيا رفت. موسوعة طبقات الفقهاء : ج2 ، ص219 .
[4] .  هر كس در هر پنجشنبه سوره مائده را بخواند، ايمان او آغشته به ظلم نمى‏ شود و هيچ كس را شريك پروردگارش قرار نمى‏ دهد. ثواب الاعمال : ص134 ؛ تفسير عياشى : ج1 ، ص317 ، ح3 و تفسير البرهان : ج2 ، ص361 ، ح1و4 .
[5] .  مختصرى از شرح حال وى در همين تفسير ، ج1 ، ص81 آمده است .
[6] .  مجمع البيان : ج3 ، ص231 و تفسير البرهان : ج2 ، ص362 ، ح6 .
[7] .  تفسير عياشى : ج1 ، ص317 ، ح1 و تفسير البرهان : ج2 ، ص361 ، ح2 .

نوشتن دیدگاه