124   «وَ مَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصّالِحاتِ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ لا يُظْلَمُونَ نَقِيراً»
ترجمه :
124. و هر كس عمل صالحى به جا آورد ، خواه مرد باشد يا زن و با ايمان باشد، پس آن‏ها داخل بهشت خواهند شد و به اندازه پرِ كاهى به آن‏ها ظلم نمى ‏شود در كسر ثواب آن‏ها، اين وعده الهى است كه قابل تخلّف نيست.
تفسير :
[پاداش اعمال صالح مؤمنان]
و مراد از « عمل صالح » «وَ مَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصّالِحاتِ» عمل عبادى است كه خالصاً لوجه اللّه‏ باشد بدون شائبه ريا و عُجب و اغراض ديگر .
و مراد از «مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى» تعميم است كه هر كه باشد ؛ سياه و سفيد، عالم و جاهل، حر و عبد [= آزاده و برده] ، سيد و عام، كوچك و بزرگ.
و كلمه «مِنَ الصّالِحاتِ» « من » منِ تبعيضيه است و هر عمل صالح را شامل مى ‏شود.
«وَ هُوَ مُؤمِنٌ»بيان است ، زيرا از غير مؤمن هيچ عملى پذيرفته نيست و صالح نيست، چون اولين شرط عبادت ايمان است و عبادت بدون ايمان باطل است و صالح نيست ، مثل نماز بدون طهارت است. بلكه قبلاً متذكر شديم كه موافات، يعنى بقاى ايمان تا آخر عمر هم شرط كليه عبادات است كه اگر هفتاد سال با ايمان اعمالِ صالحه به جا آورد و نزديك موت ايمان زايل شود كشف مى ‏شود كه از اول اعمالِ او باطل بوده ، نه اينكه شرط مؤثر باشد كه بگويى معنى ندارد، بلكه نظير رد است در فضولى كه كاشف از بطلان فضولى است از اول امر.
«فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ لا يُظْلَمُونَ نَقِيراً».
اشكال:
چگونه جمع مى‏ شود بين اين دو آيه، اگر كسى هم عمل سوئى داشته باشد و هم عمل صالحى، زيرا مراد در آيه سابقه جميع اعمال سوء نيست و در اين آيه هم جميع اعمال صالحه نيست، بلكه ممكن نيست. پس اگر يك عمل سوء داشته باشد « يُجز به » و اگر يك عمل صالح داشته باشد « يدخل الجنة » و كسى كه هر دو را داشته باشد مورد كدام يك هست؟
جواب:
در قرآن مجيد جواب از اين اشكال را داده در موارد بسيارى، از آن جمله : «فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ * وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِى جَهَنَّمَ خالِدُونَ»[1].
«فَأَمّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِينُهُ * فَهُوَ فِى عِيشَةٍ راضِيَةٍ * وَ أَمّا مَنْ خَفَّتْ مَوازِينُهُ * فَأُمُّهُ هاوِيَةٌ * وَ ما أَدْراكَ ما هِيَهْ * نارٌ حامِيَةٌ»[2].
توضيح كلام در اين مقام اينكه اعمال صالحه اقسامى است : بعضى حسنه است كه « لا يضرّ معها السيّئة »[3] ، مثل نفس ايمان و حب اهل بيت عليهم ‏السلام ، و بعضى كفاره سيئات بسيارى است، و بعضى موجب غفران معاصى است، چنانچه در سيئات ، سيئاتى است كه مانع از قبولى اعمال حسنه مى ‏شود و بسيارى موجب زوال ايمان مى ‏شود در موقع قبض روح. و كيفيت ميزان اعمال فرداى قيامت [را]جز خدا نمى ‏داند، بسا يك صلات جماعت يا يك صلوات يا يك احسان به بندگان خدا يا حيوانى و نحو اين‏ها موجب مغفرت گناهان بسيارى مى ‏شود و بسا يك معصيت مانع از قبولى بسيارى از عبادات؛ و بنده بايد هميشه بين خوف و رجا باشد، بالاخص خوف خطر خاتمه. اللهم ثبتنا على دينك و أمتنا [مغفورين] بجاه محمد و آله صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله[4] .
همين اندازه حساب و ميزان به دست عادلى است كه به قدر نقيرى كه عبارت از پوست هسته است ظلم نمى ‏كند، به علاوه فضل و كرم او حدى ندارد و مغفرتش به اندازه ‏اى است كه انبيا و ملائكه هم گمان نمى ‏برند ، حتى شيطان هم طمع مى ‏كند. اللهم عاملنا بفضلك و لا تعاملنا بعدلك[5].
------------------------------------------------
[1] .  پس كسانى كه ميزان‏هاى او سنگين باشد، پس آن‏ها رستگارانند و كسانى كه ميزان‏هاى او سبك باشد، پس آن‏ها كسانى هستند كه زيان كار نفوس خود بودند، در جهنم هميشه هستند دائماً. سوره مؤمنون : آيات 102 ـ 103 .
[2] .  پس اما هر كه سنگين باشد ميزان‏هاى او، پس او در يك زندگانى رضايت بخشى است، و اما كسى كه سبك باشد ميزان‏ هاى او ، پس از سر در هاويه كه جهنم است مى ‏افتد ، و درك نفرمودى هاويه چيست، آتش سوزنده است. سوره قارعه: آيات 6 ـ 11.
[3] .  با وجود آن ، كار بد هيچ ضررى نمى ‏رساند .
[4] .  خدايا ! ما را بر دينت ثابت بدار و ما را آمرزيده بميران به مقام محمد و خاندانش  صلى ‏الله‏ عليه ‏و ‏آله .
[5] .  خدايا ! به فضلت با ما رفتار كن و به عدل خودت با ما رفتار نكن .

نوشتن دیدگاه