110   «وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللّه‏َ يَجِدِ اللّه‏َ غَفُوراً رَحِيماً»
111   «وَمَنْ يَكْسِبْ إِثْماً فَإِنَّما يَكْسِبُهُ عَلى نَفْسِهِ وَ كانَ اللّه‏ُ عَلِيماً حَكِيماً»
112   «وَ مَنْ يَكْسِبْ‏خَطِيئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئاً فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِيناً»
ترجمه :
110. و كسى كه عمل زشتى بكند يا ظلم به نفس خود كند، سپس توبه كند و از خداوند طلب آمرزش نمايد، مى ‏يابد خداوند را آمرزنده مهربان.
111. و كسى كه معصيت نمايد، ضررش عايد خودش مى‏ شود و خداوند عالم به عمل اوست و در حق او حكمفرماست.
112. و كسى كه خطايى از او سر زند يا معصيتى مرتكب شود و گردن ديگرى كه دامنش پاك است بيندازد، متحمل شده بهتان و معصيت آشكارا را.
[اقسام گناه‏كاران و عاقبت آن‏ها]
توضيح كلام آنكه فاعل معاصى ، چه مرتكب قبايح عقليه باشد و چه محرمات شرعيه سه قسم است:
قسم اول:
آنكه پس از ارتكاب نادم شود و از خدا طلب مغفرت نمايد ، البته خدا او را مى ‏بخشد و مى ‏آمرزد و مورد الطاف و مشمول رحمت خود مى ‏گرداند كه، «التائب من الذنب كمن لا ذنب له»[1].
بلكه «فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللّه‏ُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ»[2] .
و آيات و اخبار در قبولى توبه بسيار است و مكرر متعرض شده ‏ايم، من جمله همين آيه كه مى‏ فرمايد: «وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً» « سوء » عمل زشت و قبيح و منكر را مى ‏گويند. شايد اشاره به قبايح عقليه باشد كه در نظر عقلا مورث كراهت و اشمئزاز مى ‏شود.
«أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ» كه محرمات شرعيه است كه مورد استحقاق عقوبت مى‏ شود و ظلم به نفس خود مى ‏كند كه در معرض عذاب در مى ‏آورد.
«ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللّه‏َ» توبه و طلب مغفرت مى ‏كند .
«يَجِدِ اللّه‏َ» « واجد » كسى را گويند كه چيزى از دست او رفته باشد ، سپس پيدا كند ، چنانچه گفتند كه در عبارت مقتل دارد : « وجدت جثة بلا رأس »[3]
كه حضرت زينب برادر را پيدا كرد، مثل اينكه زير سنگ‏ها و چوب‏ها بود و مفقود بود پيدا نمود . و شخص عاصى خدا را از دست داده و از رحمت او دور شده و اگر موفق به توبه شود مشمول الطاف او مى ‏گردد.
«غَفُوراً» آمرزنده . «رَحِيماً» مورد الطاف و رحمت او مى‏ شود.
قسم دوم:
آنكه مرتكب شود و نادم نگردد، اين عمل كسب و تجارت اوست كه جز خسران و زيان بر او چيزى ندارد ، هم در دنيا نكباتش به او متوجه مى ‏شود و هم در آخرت به عذابش دچار مى ‏گردد و ظلم به جان خود كرده و گمان نكند كه اعمالش از قلم الهى مى افتد و خدا به جزاى عملش نمى ‏پردازد كه مفاد جمله دوم است: «وَمَنْ يَكْسِبْ إِثْماً فَإِنَّما يَكْسِبُهُ عَلى نَفْسِهِ» ، «كسب» زحمت تحصيل است و معاصى الهيه را مردم به چه زحمت‏ها و مخارجات مرتكب مى ‏شوند كه حقيقةً حماقت و خريّت است كه انسان اين مقدار تحمل كند و خود را جهنمى نمايد و خيال كند كه خدا خبر ندارد ، يا در حق او حكم نمى ‏فرمايد كه اين تمنى است و رجاى بى ‏موقع است؛«وَ كانَ اللّه‏ُ عَلِيماً حَكِيماً».
قسم سوم:
كه بدتر از قسم دوم است كه مرتكب معصيت بشود و نسبت آن را به ديگرى بدهد ، كه هم عقوبت معصيت را دارد و هم بهتان زده ، كه چندين عقوبت دارد: ظلم به غير و اذيت به او و توهين و افترا و هتك احترام و مفتضح كردن او و كذب و غيبت و امثال اين‏ها كه مفاد جمله سوم است: «وَ مَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْماً» « خطيئة » معاصيى است كه از روى جهالت و حماقت سر زند و « اثم » معاصيى است كه از روى علم و عمد مرتكب شود . «ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئاً» ، مثل تهمتى كه زليخا به يوسف زد كه خود اراده سوء كرده بود و نسبتش را به يوسف داد.
«فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتاناً»كه به غير نسبت دادن است. «وَ إِثْماً مُبِيناً» كه دو عقوبت دارد: هم عقوبت معصيت و هم عقوبت بهتان.
-----------------------------------------
[1] .  توبه كننده از گناه همانند كسى است كه هيچ گناهى ندارد . كافى : ج2 ، ص435 ، ح10 و الخصال : ص592 ، ح19 .
[2] .  پس خداوند بدى ‏هايشان را به حسنات و عبادات تبديل مى ‏كند . سوره فرقان: آيه 70.
[3] .  جسد بدون سرى را يافتم .

نوشتن دیدگاه