93   «وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِيها وَ غَضِبَ اللّه‏ُ عَلَيْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظِيماً»
[ترجمه :[1]]
[در احكام قتل عمد و عقوبت آن و دفع اشكال]
ترجمه آيه واضح است احتياج به بيان نيست ، لكن احكام مترتبه بر آن بسيار است ، يكى جنبه حق الناس، اولياى مقتول مخيّر هستند بين قصاص كه مى ‏فرمايد: «وَ لَكُمْ فِى الْقِصاصِ حَيوةٌ يا أُولِى الْأَلْبابِ»[2] شرحش در ذيل آيه گذشت[3] و بين ديه و اگر اختيار ديه كردند ديگر قصاص نمى ‏توانند كنند و بين عفو يا تصالح به يك مقدارى و در صورت اختلاف بين ورثه در قصاص و ديه ، قصاص نمى ‏شود و منحصر به ديه است، چنانچه مقتول اگر صغير دارد قصاص ممنوع است بايد ديه بگيرند. و اگر جماعتى در قتل شركت كردند كه مستند به همه آن‏ها باشد ، اولياى مقتول حق دارند همه آن‏ها را قصاص كنند مشروط به اينكه بقيه ديه آن‏ها را بپردازند ، مثلاً اگر ده نفر شركت كردند هر ده نفر را قصاص كنند و به ورثه هر يك ، نه عشر ديه كه صد نود باشد كه نه ديه مى‏ شود بدهند ، و الاّ يك ديه بگيرند از هر يك ، يك عشر كه هر يك ، يك عشر [است] كه صد ده باشد، و اما اگر عفو كردند هر يك نسبت به سهم خود از ديه مى ‏تواند عفو كند.
و اما جنبه حق اللهى بايد كفاره بدهد مرتباً: تحرير رقبه و اگر نه صيام شهرين و اگر نه اطعام ستين مسكيناً[4]. و اما حق اللهى در قيامت ، ظاهرِ آيه ، خلود در عذاب و غضب الهى و لعن و عذاب عظيم است.
اشكال:
به ادلّه بسيار و اخبار متواتره به تواتر معنوى و به ضرورت مذهب شيعه ، ثابت و محقق است كه مؤمن مخلّد در عذاب نيست ، بلكه اگر با ايمان از دنيا برود وسايل مغفرت بسيار دارد و مفروض اين است كه قاتل مؤمن است ، پس چگونه مى‏ شود كه مخلّد در عذاب باشد؟
جواب:
اولاً ، در بسيارى از اخبار داريم كه اين آيه در مورد قاتلى است كه مقتول را از جهت ايمانش به قتل برساند و البته همچه قاتلى ايمان ندارد، اما اگر از جهات دنيوى مثل حبّ رياست ، يا طمع به مال ، يا از جهت غضب او را بكشد مشمول اين جمله نيست.
و ثانياً ، ممكن است گفته شود كه قاتل اگر موفق به توبه نشد اين معصيت باعث اين مى‏شود كه بى‏ ايمان از دنيا مى‏ رود ، مثل بسيارى از معاصى ، تضييع صلات ، منع زكات، ترك حج، اعراض از علما، ترك امر به معروف و نهى از منكر و غير اين‏ها كه سبب زوال ايمان مى ‏شوند.
و ثالثاً ، آيه در مقام استحقاق همچه عذابى است ، اما فعليت آن معلوم نيست و اميد عفو دارد و خلف وعيد مانعى ندارد.
تنبيه:
توبه قاتل به اين است كه تمكين از قصاص داشته باشد ، حتى اگر اولياى مقتول نمى ‏دانند آن‏ها را اعلام كند ، اگر عفو كردند يا راضى به ديه شدند ادا كند ، و الاّ قصاص نمايند و كفاره هم بدهد و بينه و بين اللّه‏ هم پشيمان باشد و طلب استغفار هم براى خود و هم براى مقتول نمايد.
---------------------------------------------------
[1] .  و هر كس عمداً مؤمنى را بكشد، كيفرش دوزخ است كه در آن ماندگار خواهد بود و خدا بر او خشم مى‏ گيرد و لعنتش مى ‏كند و عذابى بزرگ برايش آماده ساخته است.
[2] .  و اى خردمندان، شما را در قصاص زندگانى است، باشد كه به تقوا گراييد. سوره بقره: آيه 179.
[3] .  ر.ك : همين تفسير ج3 ، ذيل تفسير آيه 179 سوره بقره .
[4] .  آزاد كردن بنده يا دو ماه پى در پى روزه گرفتن و يا غذا دادن به شصت نفر فقير . ر.ك : تفسيرعياشى : ج1 ، ص294 ، ح238 و تفسير البرهان : ج2 ، ص304 ، ح36 . 

نوشتن دیدگاه