87   «اللّه‏ُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ لا رَيْبَ فِيهِ وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّه‏ِ حَدِيثاً»
ترجمه :
87. خدايى كه نيست خدايى جز او ، هر آينه جمع مى‏فرمايد شما را براى روز قيامت كه هيچ‏گونه قابل شك و ريب نيست در روز بازگشت ، و كيست راستگوتر در حديث از خدا ! ؟
[ در معناى توحيد و مراتب آن ]
تفسير جملات اين آيه در طى آيات متكثره بيان شده احتياج به تكرار نيست ، فقط به طور خلاصه متذكر مى‏شويم .
«اللّه‏ُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ»مفاد كلمه توحيد است كه دلالت بر جميع مراتب توحيد از توحيد ذاتى، صفاتى، عبادتى، افعالى و نظرى دارد به دلالت مطابقى و التزامى ، بلكه به دلالت اقتضايى [ دلالت ] بر جميع عقايد حقه و اصول مذهب و احكام دين دارد . به علاوه اين جمله به واسطه تقديم كلمه «اللّه‏ُ»و تعبير به كلمه «هُوَ»كه دلالت بر مقام غيب الغيوبى دارد دلالتش قوى‏تر و تأكيدش بيشتر است ، چنانچه كلمه «لَيَجْمَعَنَّكُمْ» به واسطه « لام » تأكيد و « نون » تأكيد كه كأنّه خداوند قسم ياد مى‏فرمايد كه جميع شما را البته خواهد جمع فرمود، دلالتش بر ثبوت و تحقق « يوم القيامه » بيشتر است.
و كلمه «إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ» در مقام بيان حكمت و غرض است ، نفرموده « فى يوم القيامة » ، كأنّه مى‏فرمايد كه غرض از جمع آورى شما براى قيامت و رسيدگى به حساب و پاداش اعمال و جزاى حسنات و سيئات است و اين موضوع «لا رَيْبَ فِيهِ» است كه « ريب » به معنى شك بى‏جاست ؛ يعنى قابل شك نيست و ادله بر ثبوتش بسيار است و اقواى تمام ادله خبر دادن خداوند است : «وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّه‏ِ حَدِيثاً» ، چون كذب قبيح است و محال است از او صادر شود ، حتى صدق حديث از صفات بارزه [ = برجسته ] انسان است و منسوب به اميرالمؤنين است كه فرمود مقام قربى كه نزد رسول اللّه‏ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله پيدا كرده براى صدق حديث و اداى امانت بوده[1] . و در خبر است كه نگاه نكنيد به كسانى كه نماز مى‏خوانند و روزه مى‏گيرند ، خوبى انسان به صدق حديث و اداى امانت است[2] .
به علاوه دليل عقلى بر معاد اين است كه اگر معاد نباشد ، ارسال رسل و انزال كتب و جعل احكام بلكه خلقت بشر لغو مى‏شود، و اگر معاد نباشد فرق بين مؤن و كافر و معاند و بين مطيع و عاصى و بين ظالم و مظلوم گذارده نمى‏شود و اين قبيح است و از خدا فعل لغو و قبيح صادر نمى‏شود.
----------------------------------------------------
[1] .  ر . ك : كافى : ج2 ، ص104 ، ح5 و بحار الأنوار : ج68 ، ص4 ، ح5 .
[2] .  كافى : ج2 ، ص105 ، ح12 و بحار الأنوار : ج68 ، ص8 ، ح 10 .

نوشتن دیدگاه