75   «وَ ما لَكُمْ لا تُقاتِلُونَ فِى سَبِيلِ اللّه‏ِ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْيَةِ الظّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيّاً وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيراً»
ترجمه :
75. و چه باعث شده بر شما كه مقاتله نمى‏كنيد در راه خدا و نصرت دين او و در نجات مستضعفين از مردان و زنان و بچه‏ها كه گرفتار ظلم كفار شده‏اند كه دعا و تضرع مى‏كنند كه خدايا ما را نجات ده و از اين شهرى كه اهلش به ما اذيت مى‏كنند خارج نما و يك ولى و صاحب اختيارى كه ما را از چنگال اين ظلم نجات دهد و يك ناصرى كه ما را يارى نمايد براى ما قرار ده .
[ مذمت ترك جهاد و معنى مستضعفين و نجات آن‏ها ]
ظاهراً مورد آيه ، مسلمين مكه است كه قدرت بر مهاجرت نداشتند و در چنگال كفار قريش و مشركين گرفتار بودند و به آن‏ها اذيت وارد مى‏شد ، لذا خداوند از مسلمين ـ مهاجرين و انصار ـ درخواست مى‏كند كه شما كه قدرت بر دفع شرّ كفار داريد از سر اين بيچاره‏ها كه ضعيف هستند ، چرا اقدام نمى‏كنيد ؟
تفسير :
مى‏فرمايد : «وَ ما لَكُمْ» « ما » استفهاميه در مقام اينكه نبايد خوددارى كنيد «لا تقاتلون» ؛ البته بايد مقاتله كنيد و جهاد نماييد كه دو فايده بزرگ دارد ، يكى نصرت دين اسلام و يارى رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و ترويج دين كه مفاد «فِى سَبِيلِ اللّه‏ِ»است، و ديگرى نجات و يارى اين بيچاره‏ها كه مفاد « مستضعفين » است . و اين كلمه ممكن است عطف به «اللّه‏ِ» باشد كه مفادش « فى سبيل المستضعفين » مى‏شود، و ممكن است عطف به «سَبِيلِ اللّه‏ِ» باشد به تقدير مضاف أي « في نصرتهم » أو « في اعزازهم » أو « في نجاتهم »[1] و امثال اين‏ها. و فرق بين « ضعيف » و « مستضعف » اين است كه ضعيف فى حد نفسه ضعيف است، و مستضعف كسى را گويند كه ديگران او را ضعيف كنند، و اين عطف از باب عطف خاص است بر عام ، زيرا نصرت اين‏ها هم «فِى سَبِيلِ اللّه‏ِ»است.
«مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ» « من » بيانيه است كه بيان مى‏فرمايد كه مستضعفين كيانند و آن‏ها سه دسته هستند: رجال ، مردان بيچاره تهى‏دست فقير ؛ و نساء ، زن‏هاى آن‏ها ؛ و ولدان ، اطفال آن‏ها ، كه معلوم مى‏شود كفار به زن‏ها و بچه‏هاى مسلمين هم اذيت مى‏كردند كه همه آن‏ها در مقام استغاثه و تضرع و دعا در خانه خدا بر آمدند.
«الَّذِينَ يَقُولُونَ» ، در پيشگاه احديت عرض كردند : «رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْيَةِ» ؛ وسيله فراهم فرما كه ما هم از مكه بتوانيم خارج شويم و هجرت به مدينه كنيم و تشرف به خدمت حضرت رسالت پيدا كنيم. «الظّالِمِ أَهْلُها» ؛ سبب استغاثه و دعا ، ظلم اهل مكه بود به آن‏ها. «وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيّاً» ؛ يك بزرگ و صاحب اختيار كه صاحب قدرت باشد بفرست كه ما را از دست اين‏ها نجات دهد. «وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيراً» ؛ مسلمين را مقرر فرما بيايند و به ما كمك دهند و ما را يارى نمايند.
تنبيه:
از اين آيه به نحوى استفاده مى‏شود كه بر مسلمانان واجب است كه اگر ديدند مسلمانى گرفتار ظالمى شد ، به قدر قوه و قدرت خود بايد اقدام كنند و رفع شرّ آن را بنمايند ، بالاخص اگر مظلوم عالم باشد يا سيد باشد يا امام . و لذا در اخبار در ذيل اين آيه مى‏فرمايند: «نحن المستضعفين»[2].
بنابراين كسانى كه تقاعد كردند در نصرت اميرالمؤنين و ساير ائمه طاهرين عليهم‏السلام تا ظالمين بر آن‏ها ستم كردند و هر كدام به چه بلاها گرفتار شدند از قتل و حبس و اسيرى و نحو آن‏ها ، تمام فرداى قيامت مسئول و معاقب خواهند بود مگر كسانى كه قدرت نداشتند.
------------------------------------------------
[1] .  يعنى براى يارى يا عزت يا نجات مستضعفين .
[2] .  ما مستضعفين هستيم . تفسير عياشى : ج1 ، ص284 ، ح193 و تفسير البرهان : ج2 ، ص279 ، ح2 .

نوشتن دیدگاه