51   « أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الْكِتابِ يُؤمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَ الطّاغُوتِ وَ يَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هؤلاءِ أَهْدى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلاً»
ترجمه :
51. آيا نمى‏بينى و نظر نمى‏كنى به كسانى [ = اهل كتاب ] كه يك قسمت كتاب به آن‏ها داده شده كه ايمان مى‏آورند به جبت و طاغوت و مى‏گويند براى كفار كه اين‏ها بهتر و بيشتر هدايت مى‏كنند به راه راست از مؤنين.
[ در بيان ظاهر آيه ]
اين آيه شريفه مشتمل بر يك ظاهرى است و باطنى، امّا ظاهرش چنانچه بعضى از مفسرين گفتند اينكه جماعتى از يهود بعد از جنگ اُحد رفتند مكه كه با مشركين ، ابى سفيان و اتباعش هم دست شوند براى جنگ با مسلمين ؛ كفار قريش به آن‏ها اطمينان نداشتند ، گفتند تا سجده به اين دو بت بزرگ ما ، جبت و طاغوت ، نكنيد و ايمان نياوريد ما با شما هم دست نمى‏شويم ، اين‏ها سجده كردند و ايمان آوردند و براى خوش آمد مشركين گفتند كه اين‏ها بهتر از كسانى كه به پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ايمان آوردند هدايت مى‏كنند به راه حق[1].
[ بيان باطن آيه و مراد از جبت و طاغوت ]
و امّا باطن و تفسيرش چنانچه از اخبار بسيارى از ائمه طاهرين عليهم‏السلامرسيده و در اغلب كتب ضبط شده، در مجمع البحرين در لغت جبت مى‏گويد: « قيل : الجبت ـ بالكسر فالسكون ـ هو كل معبود سوى اللّه‏ ، و يقال : الجبت السحر ، و قيل : الجبت و الطاغوت الكهنة و الشياطين ، و قيل : الجبت كلمة تقع على الصنم و الكاهن و الساحر . وفي الحديث عن الباقر عليه‏السلام : « الجبت و الطاغوت فلان و فلان » .
وفي الخبر : « الطيرة و القيافة من الجبت » .
وفي الدعاء : « اللهمّ العن الجوابيت و الطواغيت و كلّ نَدٍّ يُدعى من دون اللّه‏ » . و يمكن تنزيله على الجميع » انتهى[2] .
و از كافى كلينى است از حضرت صادق عليه‏السلام فرمود:
«كلّ رايةٍ تُرفع قبل قيام القائم عليه‏السلام فصاحبها طاغوت يُعبَد من دون اللّه‏ عزّ وجلّ»[3].
و اين حديث در ذيل آية الكرسى گذشت. و نيز از كافى است از حضرت صادق عليه‏السلام كه تفسير فرموده به ائمه ضلال و دعات باطله در حديث مفصلى[4] .
بنابراين مى‏گوييم تمام اين تفسيرات بيان مصاديق است و گذشت در اين كتاب كه « طاغوت » در اصل طغيوت بوده قلب شد طيغوت شد، ياء قلب به الف شد طاغوت شد، و اطلاق بر هر رئيس كفر و ضلال مى‏شود و در قرآن هم اطلاق بر مفرد و جمع شده ، [ مانند ] «يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ»[5]، [ كه ] اطلاق بر مفرد شده ؛ [ و مانند آيه  ]«وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِياؤهُمُ الطّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ»[6] [كه] اطلاق بر جمع شده.
و اصل آن از « طغيان » است به معنى سركشى و سرپيچى است ؛ پس بر جميع دعات باطله[7] مثل رؤاى بهائيت يا تصوف يا شيخيه و جميع امراى جور از اكاسره و جبابره و غير اين‏ها اطلاق مى‏شود.
پس بنابراين معنى آيه چنين مى‏شود ، كه هر كس داخل در دين حق شد ولو به مجرد ظاهر ، سپس رفت در تحت اطاعت دعات باطله ، مشمول اين جمله مى‏شود كه مى‏فرمايد: «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الْكِتابِ» ، چه تورات باشد ، چه انجيل ، چه قرآن ، سپس متابعت يك دعواى باطلى نمود كه مردم را به ضلالت انداخت جبت و طاغوت است، شيطان باشد يا ساحر يا كاهن يا شعبده باز يا ارباب ضلالت و غير آن‏ها .
«يُؤمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَ الطّاغُوتِ»و متابعت آن‏ها را كردند.
«وَ يَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا» هم كيشان خود و هم مسلكان «هؤاء» اين دعات باطله «أَهْدى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلاً» و كلمه « سَبِيلاً » تميز است ؛ يعنى از حيث راهنمايى اين‏ها بهتر از مؤنين هدايت مى‏كنند ، چنانچه هر اهل باطلى اين دعوا [= ادعا ] را دارد: «كُلُّ حِزْبٍ بِما لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ»[8]، «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمالاً * الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِى الْحَيوةِ الدُّنْيا وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعاً»[9].
------------------------------------------------------
[1] .  مجمع البيان : ج3 ، ص92 .
[2] .  جبت يعنى هر معبودى به غير از خدا و به معنى سحر هم گفته شده و منظور از جبت و طاغوت ، كاهنان و شيطان‏ها هستند . نيز گفته شده كه جبت عنوانى است كه بر بُت و كاهن و جادوگر گذاشته مى‏شود . در حديثى از امام باقر  عليه‏السلام آمده : جبت و طاغوت فلانى و فلانى هستند . و در حديثى ديگر آمده كه فال بد زدن و علم قيافه‏شناسى از موارد جبت است . در دعا نيز آمده : خداوندا ! تمام جبت‏ها و طاغوت‏ها و تمام بت‏هايى را كه به غير از خدا پرستيده مى‏شوند ، لعنت كن . ممكن است جبت در قرآن به تمام اين معانى نازل شده باشد . مجمع البحرين : ج2 ، ص196 .
[3] .  هر پرچمى كه قبل از ظهور امام زمان  عليه‏السلام برافراشته شود ، صاحب آن پرچم طاغوت
و مشرك است . كافى : ج8 ، ص295 ، ح452 و بحار الأنوار : ج52 ، ص143 ، ح58 .
توضيح اينكه اين گونه احاديث در زمانى از ائمه  عليهم‏السلام صادر شده است كه قيام‏هاى متعددى عليه حكومت بنى اميه و بنى عباس انجام مى‏شده كه غالباً با هدفى غير الهى و يا با رياست و رهبرى غير الهى صورت مى‏گرفته است و ائمه معصومين  عليهم‏السلام هم به تحريك اين قيام‏ها متهم بودند و از طرف حكومت در معرض سوء ظن و خطر قرار داشتند ، از اين رو با اين بيانات از خود و از مؤمنين دفع سوء ظن مى‏كردند و مؤمنين را هوشيار مى‏كردند كه بى‏مورد خود را به خطر نيندازند .
[4] .  كافى : ج8 ، ص399 .
[5] .  و مى‏خواهند محاكمه كنند نزد طاغوت با آنكه خدا امر فرموده به او كافر شوند . سوره نساء: آيه 60.
[6] .  [ولى] كسانى كه كفر ورزيده‏اند ، سرورانشان [همان عصيانگران = ] طاغوتند ، كه آن‏ها را از روشنايى به سوى تاريكى‏ها به در مى‏برند . سوره بقره: آيه 257.
[7] .  مناديان و مدعيان مذاهب و انديشه‏هاى باطل و حكام ستمگر .
[8] .  هر حزبى به آنچه نزد آن‏ها بود فرحناك و خشنود بودند . سوره روم: آيه 32.
[9] .  بگو به جميع اهل عالم آيا شما را خبر دهم كه كيانند كه خسران و زيان آن‏ها از همه طوايف جن و انس بيشتر است ؟ كسانى هستند كه سعى آن‏ها در زندگانى و اعمال آن‏ها در ضلالت و گمراهى است ولى آن‏ها گمان مى‏كنند آن‏ها خوبى مى‏كنند و كارها و اعمال آن‏ها صحيح و بجا و خوب است . سوره كهف: آيات 103 ـ 104

نوشتن دیدگاه