15   « وَ اللاّتِى يَأْتِينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِى الْبُيُوتِ حَتّى يَتَوَفّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللّه‏ُ لَهُنَّ سَبِيلاً»
ترجمه :
15. و كسانى كه اتيان به زنا از زنان شما مى‏كنند ؛ يعنى زنا مى‏دهند ؛ پس استشهاد نماييد بر آن‏ها چهار نفر شاهد از خودتان ، يعنى از رجال . پس اگر شهادت دادند ، پس از شهادت آن‏ها ، نگاه داريد آن‏ها را در بيوت و حبس كنيد تا مرگ آن‏ها در رسد ، يا خداوند براى آن‏ها راه نجاتى قرار دهد.
تفسير :
اين آيه شريفه مشتمل بر چند جمله است:  [جمله اول: «فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ»]
[ راه اثبات زنا و حكم آن ]
اينكه براى اثبات زنا چهار نفر شاهد از رجال لازم دارد كه اگر سه نفر باشند زنا ثابت نمى‏شود و آن سه نفر حدّ قذف كه هشتاد تازيانه است بر آن‏ها جارى مى‏شود . بلى ، اگر خود زن اقرار به زنا كرد بايد چهار مرتبه اقرار كند تا زنا ثابت شود ، كه اگر سه مرتبه اقرار كرد ثابت نمى‏شود، و در هر صورت اگر معيّن كرد كه چه كسى با او زنا كرده بايد حدّ قذف هم بر او جارى كرد و حدّ زنا صد تازيانه است به نص آيه شريفه «الزّانِيَةُ وَ الزّانِى فَاجْلِدُوا كُلَّ واحِدٍ مِنْهُما مِائَةَ جَلْدَةٍ»[1] ؛ و اگر محصنه است علاوه بر صد تازيانه ، بايد رجم شود به مقتضى الأخبار و فتوى المشهور ؛ و اگر عبد و امه است نصف حدّ الحر ؛ و اگر با محارم است قتل ؛ و اگر قبل از ثبوت توبه كند حد از او برداشته مى‏شود . و شاهد زنا بايد شهادتش مثل ميل در مكحله يا طناب در چاه باشد[2] ، و الاّ ثابت نمى‏شود ؛ و بر حسب مذهب شيعه چهار شاهد بايد عادل باشند ، به فاسق و مجهول الحال اثبات نمى‏شود . و در زنا با زنِ شوهردار حرمت ابدى مى‏آورد، و اگر از روىِ شبهه باشد حد ندارد، لكن حرمت ابدى در صورت دخول مى‏آيد.
جمله دوم: [«فَأَمْسِكُوهُنَّ فِى الْبُيُوتِ»]
اين آيه حكم فرموده به وجوب حبس ابد و در اخبار از ائمه اطهار عليهم‏السلام داريم كه اين حكم نسخ شده و در مقام خود ثابت كرده‏ايم كه نسخ آيه به اخبار ممكن است و مانعى ندارد ؛ و بعضى توهم كردند كه اين ، نسخ شده به آيه سوره نور كه ذكر شد ؛ لكن اين دو آيه مانعة الجمع نيست ؛ هم حد جارى شود ، هم حبس شود.
جمله سوم: «أَوْ يَجْعَلَ اللّه‏ُ لَهُنَّ سَبِيلاً» است :
و مراد از « سبيل » راهى است كه اين حكمِ حبسِ ابد از آن‏ها برداشته شود.
از كلمات مفسرين استفاده مى‏شود كه مراد اجراى حد ، مثل صد تازيانه ، يا رجم و استشهاد كردند به حديث نبوى كه عامى است و اعتبار ندارد.
[ اقسام سبيل ]
و آنچه به نظر مى‏رسد و اللّه‏ العالم اينكه كلمه «لَهُنَّ» كه از براى نفع است مناسبت با جلد [ = تازيانه زدن ] و رجم [ = سنگسار ] و قتل ندارد ، بلكه مراد راهى است كه رفع حبس و حد از آن‏ها بشود و آن چند چيز است : يكى ، توبه قبل از ثبوت ، چنانچه گذشت .
ديگر ، دعوى اكراه و اضطرار كند ، كه مكروه شدم يا مضطر شدم . سوم ، دعوى خوف نفس ، كه اگر زنا نمى‏دادم ، يا كشته مى‏شدم يا در حرام اَشدّ از زنا مثل ردّه [ = ارتداد ] يا كفر و امثال اين‏ها واقع مى‏شدم . چهارم ، دعوى شبهه ، كه خيال كردم شوهرِ خودم هست ، يا جهل به حكم يا جهل به موضوع و امثال اين‏ها [ باشد ] ، زيرا « تُدرأ الحدودُ بالشُبُهات »[3] و همچنين است جرح شهود زنا ، يا اختلاف شهود در اداى شهادت ، بلكه توبه بعد از ثبوت اين حكم حبس ابد برداشته مى‏شود ولو حد برداشته نشود ، چنانچه در آيه بعد بيايد.
---------------------------------------------------
[1] .  زن زنا دهنده و مرد زنا كننده را ، پس بزنيد بر هر يك از آن‏ها صد تازيانه . سوره نور: آيه 2.
[2] .  كنايه از اينكه شاهد به وضوح و با چشمان خود و به صورت مستقيم ، عمل زنا را ديده باشد .
[3] .  به وسيله شبهات ، حدود دفع مى‏شود . من لا يحضره الفقيه : ج4 ، ص74 ، ح5146 .

نوشتن دیدگاه