190   «إِنَّ فِى خَلْقِ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهارِ لاَ ياتٍ لِأُولِى الْأَلْبابِ»
ترجمه:
190. محقق است كه در خلقت آسمان‏ها و زمين و پى در پى بودن شب و روز هر آينه نشانه‏هايى است بر صاحبان خرد.
[در بيان كيفيت آسمان‏ها و زمين]
اين زمين ما هم يكى از كرات جويّه است مثل ساير ستارگان كه هر كدام از آن‏ها كره‏اى است مستقل در اين فضاى وسيع عالم كه جز ذات اقدس ربوبى مقدار سعه آن را كسى نمى‏داند، حتى اينكه توهّم كردند كه غير متناهى است. و هر كدام از اين كرات آن قدر آثار قدرت حق و مخلوقاتى دارد كه احدى جز خالق آن‏ها به آن‏ها احاطه ندارد، حتى افراد بشر با اين همه سعه علمى هنوز به هزار يك از خواص كره ارض كه در او ساكن هستند پى نبردند، و چنان خداوند متعال اين‏ها را منظم و مرتب [نموده] كه هر كره به جاى خود در سكون و حركت به نحوى است كه خردلى تخلف پذير نيست.
و قدرت كامله او از براى كره زمين دو نوع حركت قرار داده: يكى وضعى كه دور خود مى‏چرخد، در هر بيست و چهار ساعت يك دور مى‏زند كه شب و روز تشكيل مى‏دهد ؛ چون در اين دور هميشه نصف كره مقابل خورشيد است، سكنه هر قطعه در موقعى كه قسمت آن‏ها مقابل خورشيد واقع مى‏شود روز آن‏ها و در موقعى كه قسمت آن طرف مقابل مى‏شود شب آن‏ها، و چنان منظم حركت مى‏كند كه هيچ بطئى و سرعتى در آن نيست به يك ميزان منظم. و ديگر حركت انتقالى كه دور كره شمس چرخ مى‏خورد در دايره منطقة البروج و اين دايره با دايره معدل در دو نقطه اول حمل و ميزان تقاطع دارند، و منتهى بُعد اين دايره با معدل بيست و چهار درجه است كه اول سرطان و اول جدى باشد كه اول تير و اول دى است و اين دور را يك سال تشكيل مى‏دهد، و بلندى و كوتاهى شب و روز و تشكيل فصول چهارگانه در اثر اين حركت است.
و كُره ماه كه نزديك‏ترين كرات است به كره زمين و از خود هيچ نورى ندارد ، هميشه نصف آن مقابل شمس است و از او كسب نور مى‏كند و هر مقدار از اين نصف كه بر كره زمين ظاهر مى‏شود نورش مشاهده مى‏گردد و قريب يك ماه يك دور در منازل 28 گانه سير دارد، و تشكيل شهور عربى از محرّم تا ذى الحجّه در اثر اين است و تمام اين حركات به طورى منظم است كه از اول خلقت آن‏ها تا قيامت ذره‏اى تفاوت در آن‏ها ديده نشده، از اين جهت و جهات ديگر كه هر جزئى از مخلوقات در اين كرات مشتمل بر حِكَم و مصالحى است ، مى‏فرمايد: «إِنَّ فِى خَلْقِ السَّمواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لاَياتٍ لِأُولِى الْأَلْبابِ».

نوشتن دیدگاه