151   «سَنُلْقِى فِى قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ بِما أَشْرَكُوا بِاللّه‏ِ ما لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً وَمَأْواهُمُ النّارُ وَبِئْسَ مَثْوَى الظّالِمِينَ»
ترجمه:
151. زود باشد كه در دل‏هاى مشركين بيندازيم خوف و ترس را به واسطه اينكه اين‏ها شرك به خدا آوردند و حال آنكه همچه دليل و برهان و حجتى براى آن‏ها قرار نداديم و جايگاه آن‏ها آتش است و بد منزل و محلى است سكونت
ظالمين.
[شأن نزول]
گفتند پس از خاتمه غزوه احد و مراجعت مشركين به مكه، ابوسفيان به مشركين گفت: بدكارى كرديم ما كه مسلمين را كشتيم و از آن‏ها باقى نماند مگر كسانى كه فرار كردند ؛ بياييد دو مرتبه حمله كنيم به مدينه و بقيه آن‏ها را هم از پا درآوريم. آن‏ها عازم شدند. خداوند رعب و ترسى در دل آن‏ها انداخت و گفتند پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در مقام خونخواهى مقتولين احد بر مى‏آيد و عُدّه و عِدّه‏اى فراهم مى‏كند و مى‏آيد و دمار از روزگار ما بر مى‏دارد و از اين عزم منصرف شدند.
و از پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مروى است كه فرمود: «نصرت بالرعب مسيرة شهر»[1].
تفسير:
[معناى القاء و رعب]
«سنُلقى» «سين» و «سوف» خبر از آينده نزديك است، و «القاء» به معنى انداختن چيزى است از اعيان خارجيه، چنانچه مى‏فرمايد: «أَنْ أَلْقِ عَصاكَ»[2]، «وَ أَلْقَى الْأَلْواحَ»[3]، «فَلَمّا أَلْقَوْا»[4] و امثال آن ، ولكن بالعناية و المجاز و التوسع بر قذف در قلوب هم اطلاق مى‏شود؛ «أَلْقَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَ ةَ وَ الْبَغْضاءَ»[5]، «وَ أَلْقَيْتُ عَلَيْكَ مَحَبَّةً مِنِّى»[6] و مقام از اين قبيل است؛ يعنى رعب و ترسى در دل آن‏ها ايجاد مى‏كنيم.
«فِى قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ» «كافر» اعم از مشرك و يهود و نصارا و مجوس و ساير كفار، چه منكر توحيد باشند يا نبوت حضرت خاتم  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله يا يكى از ضروريات دين كه بر گشتش به انكار رسالت شود.
«الرُّعْبَ» به معنى خوف است، چنانچه مى‏فرمايد: «وَ قَذَفَ فِى قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ»[7]، و نيز مى‏فرمايد: «وَ لَمُلِئْتَ مِنْهُمْ رُعْباً»[8].
«بِما أَشْرَكُوا بِاللّه‏ِ» سبب القاى رعب شرك آن‏هاست؛ چون نظر به خدا و توكل به او ندارند و تمام نظر آن‏ها به اصنام خود است و آن‏ها هم قدرتى ندارند، پس تكيه گاهى از براى آن‏ها نيست كه قوّت قلب پيدا كنند، البته خوف حاصل مى‏شود.
«ما لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً» «سلطه» به معنى تفوق بر ديگران است و در اينجا به معنى دليل و برهان و حجت است؛ زيرا دليل است كه موجب تفوّق بر خصم مى‏شود، و مشركين هيچ گونه دليلى بر شرك خود ندارند، فقط در جواب انبيا مى‏گفتند: «إِنّا وَ جَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ وَ إِنّا عَلى آثارِهِمْ مُقْتَدُونَ»[9]، فقط تقليد آبا، اگر از آن‏ها بپرسى مدرك و دليل آباى شما بر شرك چه بوده چه جواب مى‏دهند ؟ بالاخره بايد بگويند كه توسط انبيا كه خداوند فرستاده دستور شرك بر ما نازل شده، و همچه نبيى و همچه دستورى خداوند نفرستاده و نازل نفرموده، بلكه تمام دعوت به توحيد مى‏فرمودند و اين افتراى محض است نسبت به مقام مقدس انبيا ، چنانچه نصارا موضوع تثليث را نسبت به عيسى  عليه‏السلاممى‏دهند، و يهود نسبت به موسى و هارون و داوود و سليمان مى‏دهند، مجوس نسبت به زردشت، و اين شرك ظلم عظيم است، چنانچه مى‏فرمايد: «يا بُنَىَّ لا تُشْرِكْ بِاللّه‏ِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ»[10].
[در بيان ظلم و اقسام آن]
و در اخبار دارد كه شرك ظلمى است كه خداوند نمى‏آمرزد، چنانچه صريحا در قرآن است «إِنَّ اللّه‏َ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ...» الآيه[11] و مراد اين است كه اگر با حال شرك از دنيا رفت، و الاّ اگر توبه كند و موحّد شود مسلّما آمرزيده مى‏شود، چنانچه اكثر مؤنين به انبيا قبل از بعثت انبيا مشرك بودند، و از جزء آخر اين آيه شريفه كه مى‏فرمايد: «وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ»[12] استفاده مى‏شود كه غير از شرك، ساير معاصى ولو بى‏توبه از دنيا برود، قابل آمرزش است و اين اعظم آيات رجاست و در اخبار هم اشاره دارد، و ممكن است، بلكه به ضرورت مذهب ثابت شده و در اخبار و زيارات هم تصريح شده كه غير مؤن قابل آمرزش نيست و تمام در حكم مشرك هستند، بلكه مشرك هستند به بعض معانى.
«وَ مَأْواهُمُ النّارُ» «مأوى» و «مثوى» قريب المعنى است و به معنى جايگاه است و به هر دو در آيه اشاره فرموده كه فرمود مأواى آن‏ها آتش است، سپس مى‏فرمايد:
«وَ بِئْسَ مَثْوَى الظّالِمِينَ» و مراد از اين ظلم ظاهرا همان شرك است و ما فى حكم الشرك، و امّا ظلم به نفس كه معصيت باشد يا ظلم به غير قابل آمرزش هست اگر با ايمان از دنيا برود.
ان قلت : ظلم به غير تا مظلوم راضى نشود اگر آمرزيده شود ظلم به مظلوم مى‏شود.
قلت : اولاً خداوند قادر است فرداى قيامت آن قدر به مظلوم بدهد تا راضى شود و گذشت كند، و ثانيا اگر ظالم تائب شد و قدرت بر تدارك ندارد يا ظلمش قابل تدارك نيست خداوند با او چه مى‏كند؟ و ثالثا مظلوم و ظالم هر دو مملوك حق هستند، هر چه دارند از مولاست و اختيار ملك هم در دست مالك است ؛ «مالك الملوك يفعل ما يشاء و يحكم ما يريد» ، كسى را نمى‏رسد در ملك او تصرف كند.
------------------------------------------------------
[1] .  به اندازه يك ماه به وسيله رعب و وحشت كه خدا در دل مشركين انداخت يارى و كمك شدم. مجمع البيان: ج2، ص857 و بحار الأنوار: ج16، ص179.
[2] .  بينداز عصاى خود را. سوره اعراف: آيه 117.
[3] .  و الواح تورات را انداخت. همان: آيه 150.
[4] .  چون افكندند. همان: آيه 116.
[5] .  ما القا كرديم بين آن‏ها دشمنى و كينه را. سوره مائده: آيه 64.
[6] .  و القا مى‏كنم در قلب او براى تو محبتى از جانب من. سوره طه: آيه 39.
[7] .  و قذف فرمود در قلوب آن‏ها رعب و ترس. سوره احزاب: آيه 26.
[8] .  و رعب و ترسى از آن‏ها پيدا مى‏كنى وپُر مى‏شوى از ترس. سوره كهف: آيه 18.
[9] .  محققا ما يافتيم پدران خود را بر اين طريقه و ما به آثار آن‏ها اقتدا مى‏كنيم. سوره زخرف: آيه 23.
[10] .  اى پسرك من! شرك به خداوند نياور، محققا شرك هر آينه ظلم عظيم است، بسيار بزرگ است. سوره لقمان: آيه 13.
[11] .  مسلما خدا، اينكه به او شرك ورزيده شود، نمى‏بخشايد. سوره نساء: آيه 48.
[12] .  و غير از آن را براى هركه بخواهد ، مى‏بخشايد . همان .

نوشتن دیدگاه