76   «بَلى مَنْ أَوْفى بِعَهْدِهِ وَاتَّقى فَإِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ»
ترجمه:
76. بلى ، كسى كه وفاى به عهد مى‏كند و از خلف عهد پرهيز دارد، پس محقق است كه خداوند دوست مى‏دارد اهل تقوا را.
تفسير:
«بَلى» اضراب از كلام سابق است؛ اگر نفى است افاده اثبات و بالعكس؛ مثل قوله تعالى: «أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى»[1]، به خلاف «نعم» كه مطابق سابق است كه اگر در جواب گفته بودند «نعم» ، مفادش اين بود كه نيستى پروردگار ما.
«مَنْ أَوْفى بِعَهْدِهِ» به معنى جامعى است كه عبارت از قرارداد است، شامل عقود معاملات؛ مثل بيع، صلح، اجاره، هبه، وكالت و غير اين‏ها از عقود لازمه و جايزه مى‏شود و شامل شروط، چه شروط ابتدايى و چه شروط در ضمن عقود و شامل وصيت و نذور و ايمان و غير اين‏ها از التزامات مى‏شود. و عهد اگر طرفينى باشد يعنى هر دو طرف عهد كنند، معاهده مى‏شود و اگر يك طرفى باشد عاهد ؛ عهد كننده، معهود له ؛ كسى كه با او عهد كرده.
[اقسام عهود]
و عهود اقسام بسيار دارد:
عهد خدا با بندگان ؛ «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَنِى آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ»[2].
عهد بندگان با خدا ؛ «وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللّه‏َ...» الآية[3].
عهد با پيغمبر و پيغمبر با امت ؛ «الَّذِينَ عاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ»[4].
عهد ناس بعضى با بعض و آن بسيار است.
[وجوب وفاى به عهد و حرمت نقض آن از ديدگاه آيات و اخبار]
و آيات و اخبار در وجوب وفاى به عهد و فضيلت و مثوبت آن و حرمت نقض عهد و خيانت و عقوبت آن بسيار است.
امّا الآيات:
«رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللّه‏َ عَلَيْهِ»[5]، «وَ الَّذِينَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ»[6]، «وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا»[7] و غير اين‏ها از آيات.
و امّا الأخبار:
در حديث است:
«إنّ اللّه‏ تعالى لا يقبل إلاّ العمل الصالح، ولا يقبل اللّه‏ إلاّ الوفاء بالشروط والعهود»[8].
و در روايت ابى مالك است [ كه ] سؤل كرد از زين العابدين  عليه‏السلام:
أخبرني بجميع شرائع الدين، قال: «قول الحقّ، والحكم بالعدل، والوفاء بالعهد»[9].
و از رسول اكرم  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله است فرمود:
«أقربكم غداً منّي في الموقف أصدقكم للحديث وأداء الأمانة، وأوفاكم بالعهد، وأحسنكم خلقاً، وأقربكم من الناس»[10].
و از حضرت صادق  عليه‏السلام است:
«ثلاثة لا عذر لأحدٍ فيها: أداء الأمانة إلى البَرِّ و الفاجر، والوفاء بالعهد للبَرِّ والفاجر، وبِرُّ الوالدين بَرَّين كانا أو فاجِرَين»[11].
و غير ذلك از اخبار مذكوره در سفينه در ابواب متفرقه ؛ باب عهد، باب وعد، باب وفى، باب عدل و غيرها.
و خلف عهد با خدا كفاره دارد؛ مثل خلف نذر و قسم، ولكن اختلاف است كه آيا كفاره خلف عهد مثل كفاره نذر است؛ عتق رقبه يا اطعام شصت مسكين يا صيام دو ماه ، يا مثل كفاره قسم است؛ اطعام ده مسكين يا كسوه آن‏ها يا عتق رقبه و اگر نتواند سه روز روزه. ولى اظهر به نظر اول است، بلكه نذر يكى از مصاديق عهد است و صيغه عهد «عاهدت اللّه‏ على انه لو فعل كذا لفعلت كذا» [ مى‏باشد ] .
و مراد از عهد الهى در اين آيه ظاهرا اتيان به وظايف دينى است از عقايد واجبات، چنانچه مراد از «وَ اتَّقى» پرهيز از مخالفت الهى است در ترك واجبات و فعل محرمات.
«فَإِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ»، مكرر متذكر شده‏ايم كه حبّ و بغض در خداوندراه ندارد و مراد معامله حبّ و بغض است در اعطاى ثواب و عقاب و البته حبيب در مورد محبوب از هيچ گونه عنايتى مضايقه ندارد.
------------------------------------------------
[1] .  آيا نيستم پروردگار شما؟ گفتند: بلى. سوره اعراف: آيه 172.
[2] .  آيا قرارداد نكردم با شما و عهد و ميثاق نگرفتم اى پسران آدم اينكه عبادت و اطاعت كنيد شيطان را. سوره يس: آيه 60.
[3] .  و بعضى از منافقين هستند كه با خدا عهد كردند. سوره توبه: آيه 75.
[4] .  آن كسانى هستند كه با آن‏ها عهد و ميثاق گرفتى، بعد از آن نقض كردند. سوره انفال: آيه 56.
[5] .  بعض مؤمنين رجالى هستند كه آنچه با خداوند عهد كرده بودند، عملى نمودند. سوره احزاب: آيه 23.
[6] .  كسانى هستند كه آن‏ها از براى عهد خود و امانات خود مراعات مى‏كنند. سوره مؤنون: آيه 8 و سوره معارج: آيه 32.
[7] .  و كسانى هستند كه به عهدهاى خود وفا كنند هر گاه پيمان بندند. سوره بقره: آيه 177.
[8] .  خداوند متعال فقط عمل صالح و نيز وفاى به شرط و عهد را قبول مى‏كند. كافى: ج1،ص182، ح6 و بحار الأنوار: ج66، ص10، ح12.
[9] .  تمام قوانين و دستورهاى دين را به من بگوييد. امام فرمودند: سخن حق گفتن و قضاوت عادلانه و وفاى به عهد. الخصال: ص140، ح90 و بحار الأنوار: ج72، ص92، ح1.
[10] .  راستگوترين شما در گفتار و امانتدارى و وفادارترين شما به عهد و خوش اخلاق‏ترين و نزديك‏ترين شما به مردم ، در روز قيامت از همه به من نزديك‏تر است. امالى طوسى: ص229، ح403 و بحار الأنوار: ج66، ص375، ح22.
[11] .  سه چيز هست كه در آن‏ها هيچ عذر و بهانه‏اى براى كسى نيست: برگرداندن امانت به افراد خوب و بد، وفاى به عهد در مورد انسان‏هاى خوب و بد، و نيكى كردن به پدر و مادر، چه خوب باشند و چه بد. الخصال: ص151، ح118 و بحار الأنوار: ح72، ص92، ح2.

نوشتن دیدگاه