64   «قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا إِلى كَلِمَةٍ سَواءٍ بَيْنَنا وَبَيْنَكُمْ أَ لاّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّه‏َ وَلا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَلا يَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللّه‏ِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَ نّا مُسْلِمُونَ»
ترجمه:
64. بگو اى محمّد  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و دعوت فرما اهل كتاب را كه بياييد همگى اتفاق كنيم به كلمه عادلانه كه بين ما و شماست و آن كلمه اين است كه عبادت نكنيم مگر ذات مقدّس ربوبى اللّه‏ را و هيچ شريكى براى او قرار ندهيم و بعضى بعضى را نگيريم به ربوبيت غير از اللّه‏، پس اگر قبول نكردند و اعراض نمودند شما [يعنى پيغمبر و مسلمين] بگوييد كه شما [اهل كتاب] شاهد باشيد كه ما تسليم اوامر الهى هستيم و جز او را عبادت نمى‏كنيم.
تفسير:
«قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ»، اهل كتاب اگر چه اعمّ است، لكن به مناسبت آيات سابق و مضامين همين آيه خطاب به نصاراست، لكن مورد مخصص نيست و حكم عام است، حتى غير اهل كتاب از كفار و مشركين و تمام اهل عالم
محكوم به اين حكم هستند.
«تَعالَوْا»؛ بشتابيد و اقبال كنيد و متفق شويد.
«إلى كَلِمَةٍ» ، اطلاق كلمه بر جمله و جملات هم مى‏شود و مراد [در] اينجا مطلب و معنى از حيث عقيده و عمل و اقرار و اعتراف است. «سَواءٍ» مصدر است به معنى مفعولى؛ يعنى «مستوية»، خالى از افراط و تفريط، عادلانه باشد، نه مثل نصارا كه مسيح و روح القدس و خدا هر سه را عبادت مى‏كنند و مى‏پرستند كه در طرف افراط افتادند و نه مثل مشركين كه عبادت خدا را ترك گفته، چنانچه يهود در ادوار متمادى ترك عبادت خدا را كردند، چنانچه در كتب عهد قديم تصريحاتى به اين معنى دارد.
[در بيان اسفار تورات و شرك يهود]
در سفر داوران باب دوم از جمله اول تا نهم شرك آن‏ها را بيان مى‏كند كه يك جمله او اين است كه «يهوه خداى پدران خود را كه ايشان را از زمين مصر بيرون آورده بود ترك كردند» و در باب سوم جمله هفتم و هشتم مى‏گويد «و
يهوه خداى خود را فراموش نمودند» و در باب دهم جمله ششم و هفتم مى‏گويد «و يهوه را ترك كرده عبادت نكردند» و تفصيل اين‏ها را ما در الكلم الطيب متذكر شده‏ايم، مراجعه شود[1] و اين‏ها در طرف تفريط افتادند . «بَيْنَنا» مسلمين و «بَيْنَكُمْ» اهل كتاب، و آن كلمه عادلانه اين است كه:
«أَلاّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّه‏َ» اشاره به شرك در عبادت است كه مفاد مطابقى كلمه «لااله الا اللّه‏» است.
«وَ لا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً» اشاره به شرك افعالى است و لذا تعبير به «شى‏ء» فرموده كه شامل ذوى العقول و غير آن‏ها شود؛ يعنى مؤّر و موجد و خالق را جز خدا ندانيم، نه عيسى و نه ملائكه و نه كواكب و نه شى‏ء آخر. «وَ لا يَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللّه‏ِ» ، تمام افراد بشر از آدم الى يوم القيامة، از انبيا و اوليا و غير آن‏ها «مربوب» و مخلوق خداوند هستند و اين آيه اشاره به آيه شريفه است «اتَّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ اللّه‏ِ وَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ»[2].
«فَإِنْ تَوَلَّوْا»؛ اگر قبول نكردند و زير بار نرفتند و دست از شرك نكشيدند و اقرار به توحيد نكردند، «فَقُولوا» شما مسلمانان كه مقرّ به توحيد هستيد بگوييد به منكرين «اشْهَدُوا» كه گواه باشيد «بِأَ نّا مُسْلِمُونَ» به اينكه ما به آنچه خدا امر فرموده و انبيا  عليهم‏السلام بيان نموده‏اند اقرار و اعتراف داريم و تسليم هستيم، و اين جمله دلالت بر آخرين جواب است از مخالف؛ زيرا موقعى كه خصم هر چه دليل و برهان بر او بيان كنى و هدايت و ارشاد و موعظه نمايى دست از عناد و لجاج برنمى‏دارد طرف مى‏گويد پس شاهد باش كه من بر حق و حقيقت ثابت [هستم] و لجاج و عناد تو در من هيچ تأثيرى ندارد.
----------------------------------------------------
[1] .  ر . ك : الكلم الطيب: ص211.
[2] .  گرفتند علماى خود و عبّاد خود را پروردگاران خود از غير خدا و هم مسيح پسر مريم را پروردگار خود. سوره توبه: آيه 31.

نوشتن دیدگاه