55   «إِذْ قالَ اللّه‏ُ يا عِيسى إِنِّى مُتَوَفِّيكَ وَرافِعُكَ إِلَىَّ وَ مُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَجاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ ثُمَّ إِلَىَّ مَرْجِعُكُمْ فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ»
ترجمه:
55. زمانى كه فرمود خداوند خطاب به عيسى كه به تحقيق مى‏گيرم تو را و بالا مى‏برم به سوى خود و پاك مى‏گردانم تو را از كسانى كه كافر شدند، و كسانى كه تو را متابعت كنند قرار مى‏دهم برتر از كسانى كه كافر شدند تا روز قيامت، پس از آن در قيامت بازگشت مى‏كنيد و من حكم مى‏فرمايم در آنچه بوديد در آن اختلاف مى‏نموديد.
تفسير:
[در بيان توفى]
«إِذْ قالَ اللّه‏ُ يا عِيسى إِنِّى مُتَوَفِّيكَ» «اذ» يا متعلق به جمله قبل است كه «وَ مَكَرَ اللّه‏ُ وَ اللّه‏ُ خَيْرُ الْماكِرِينَ»، چنانچه مفسرين گفتند ، يا متعلق به فعل محذوف است، مثل «اذكر» و يا به تقدير «ذاك واقع» كه عامل اسم فاعل باشد. «توفى» به معنى اخذ به قوّه است از ماده «وفى» كه به معنى ادا است، مثل وفاى دين و وفاى به عهد و نذر و امثال آن‏ها؛ مديون موقعى كه دين خود را ادا نمود مى‏گويند «وفى بدينه» و دائن موقعى كه دين را اخذ نمود مى‏گويند «توفّى دينه» و از همين باب است آيه شريفه «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ»[1] و آيه شريفه «وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا»[2] و غير اين‏ها از آيات بسيار.
و اطلاق بر موت هم به مناسبت قبض روح است ؛ «اللّه‏ُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِها»[3]، «قُلْ يَتَوَفّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِى وُكِّلَ بِكُمْ»[4]، «فَكَيْفَ إِذا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلائِكَةُ»[5]، و همين منشأ توهّم بعض مفسرين شده كه گفتند عيسى قبض روح شد و پس از چند ساعت زنده شد، لكن مراد اخذ عيسى است به قوّه از چنگال يهود.
«وَ رافِعُكَ إِلَىَّ» «رفع» به معنى بردن حضرت عيسى است به عالم بالا و تعبير به «إلىَّ» يعنى در كنف الهى و در پناه پروردگار كه از دسترس بشرخارج است، نه آنچه نصارا توهّم كردند كه رفت پهلوى خدا نشست، العياذ باللّه‏ من الكفر.
«وَ مُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا»، مراد از «الَّذِينَ كَفَرُوا» كسانى است كه به مسيح كافر شدند از يهود بنى اسرائيل، و مراد از تطهير نجات و خلاصى از اذيت و آزار آن‏هاست و اين خصيصه حضرت مسيح است؛ زيرا انبياى بنى اسرائيل كلاً گرفتار اذيت آن‏ها بودند از موسى تا عيسى، حتى قبل از موسى، بلكه پيغمبر ما  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، چنانچه مفاد بسيار از آيات است، امّا خود موسى فرمايش اوست: «لِمَ تُؤذُونَنِى وَ قَدْ تَعْلَمُونَ أَ نِّى رَسُولُ اللّه‏ِ إِلَيْكُمْ»[6].
و امّا قبل از موسى نسبت به حضرت يوسف و اذيت‏هاى برادرانش، بلكه غير آن‏ها، چنانچه خداوند از قول مؤن آل فرعون نقل مى‏كند: «وَ لَقَدْ جاءَكُمْ يُوسُفُ مِنْ قَبْلُ بِالْبَيِّناتِ فَما زِلْتُمْ فِى شَكٍّ مِمّا جاءَكُمْ بِهِ»[7].
و امّا هارون، آيه شريفه «وَ كادُوا يَقْتُلُونَنِى»[8].
و امّا بعد از موسى آيه شريفه «وَ قَفَّيْنا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ...» إلى قوله تعالى: «فَفَرِيقاً كَذَّبْتُمْ وَ فَرِيقاً تَقْتُلُونَ»[9].
و امّا حضرت رسالت، اذيت‏هايى كه به آن حضرت در خيبر و غير آن نمودند، بلكه تا كنون مسلمين گرفتار اذيت آن‏ها هستند، فقط حضرت عيسى نجات پيدا كرد و از چنگال آن‏ها رهايى جست.
«وَ جاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ»، مراد از «جعل» جعل تكوينى است كه خداوند متابعين عيسى را تفوّق [= برترى] داده بر مخالفين آن و مراد تفوّق دنياست به قرينه «إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ» و كلمه «إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ» به معنى غايت نيست كه در قيامت تفوّق نداشته باشند، بلكه اشاره و كنايه از دوام است.
و مراد از «كافرين» يهود هستند كه مخالفت با مسيح كردند و نسبت‏هاى ناروا دادند و در مقام قتل او برآمدند.
[در بيان تابعين و بيان معجزه بودن اين آيه شريفه و خبر از آينده]
و امّا مراد از «متابعين» بعضى گفتند نصارا هستند كه از هر جهت بر يهود تفوّق دارند، هم از جهت عدّه و جمعيت و هم از جهت سلطنت و رياست و هم از جهت مكنت و ثروت و هم از جهت قوّت و قدرت، لكن اشكالى كه هست اين است كه نصارا ولو به حسب صورت نسبت به مسيح فوق العاده ارادت مى‏ورزند، لكن در حقيقت كمال مخالفت را دارند؛ زيرا مسيح را پسر خدا مى‏دانند و يكى از اقانيم ثلاث مى‏شمارند و مشرك به خداى مسيح هستند و اين بزرگ‏ترين مخالفت با مسيح است. به علاوه احكام و دستورات او را به كلى كنار گذارده و از بين بردند و انجيل واقعىِ او را دور انداخته و اناجيل اربعه كه مشتمل بر كفريات و مزخرفات و تناقضات است به او نسبت دادند، و از اين جهت بعضى گفتند كه مراد از متابعينْ مسلمين هستند كه به بركت قرآن و فرمايشات نبىّ اكرم  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله حضرت مسيح  عليه‏السلام را پيغمبر اولى العزم مى‏دانند و معترف به بقاى او در عالم بالا و نزول او در موقع ظهور حضرت بقيّة اللّه‏  و بقاى دين او و احكام او تا زمان بعثت پيغمبر اسلام  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و اوصياى آن تا زمان حضرت رسالت هستند و تمام جهات تفوّق كه نصارا بر يهود دارند مسلمين هم دارند.
ولكن ممكن است، بلكه بعيد نيست و شايد بتوان از ظاهر خود آيه هم استفاده كرد مراد اعمّ از نصارا و مسلمين باشد، چه متابعت صورى مثل نصارا يا معنوى مثل مسلمين ؛ زيرا آيه از زمان خود عيسى را تا قيامت شامل است و اين معنى براى اثبات تفوّق بر يهود اقوى و اظهر است؛ زيرا مجموع نصارا و مسلمين را در مقابل يهود اگر ملاحظه كنيم مى‏فهميم كه چه اندازه تفوّق دارند.
تنبيه:
اين آيه يكى از معجزات بزرگ قرآن و پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله است از جهت خبر غيبى كه تا دامنه قيامت را خبر مى‏دهد با آن عظمتى كه يهود داشتند.
«ثُمَّ إِلَىَّ مَرْجِعُكُمْ» اشاره به روز قيامت است كه عود ارواح است به اجساد كه مفاد «إِنّا إِلَيْهِ راجِعُونَ»[10] است، و تعبير به «إِلَىَّ» يعنى بازگشت در تحت حكم الهى و محكمه حساب و رسيدگى به كارها و جزاى هر يك به او داده مى‏شود.
«فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ»، حاكم در قيامت خداست و بس، تمام حيثيّات از تمام گرفته مى‏شود.
«فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ» در امر عيسى  عليه‏السلام از متابعت و ايمان به او و مخالفت و كفر به او و ثواب و عقاب هر يك.
---------------------------------------------------
[1] .  اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! بايد به عقدهاى خود وفا بكنيد. سوره مائده: آيه 1.
[2] .  و كسانى كه به عهدهاى خود وفا كنند هر گاه پيمان بندند. سوره بقره: آيه 177.
[3] .  خداوند متعال مى‏گيرد نفوس را زمان موت آن‏ها. سوره زمر: آيه 42.
[4] .  به اين منكرين معاد بفرما كه مى‏گيرد شما را به شدت و سختى ملك الموت، آن ملكى كه موكل به شما شده. سوره سجده: آيه 11.
[5] .  پس چگونه است زمانى كه ملائكه كه قبض روح مى‏كنند، به شدت آن‏ها را بگيرند ؟ سوره محمّد  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله: آيه 27.
[6] .  براى چه اذيت مى‏كنيد مرا و حال آنكه مى‏دانيد به اينكه من محققا رسول خدايم به سوى شما ؟ سوره صف: آيه 5.
[7] .  و هر آينه به تحقيق آمد شما را قبلاً يوسف با بيانات و براهين واضحه روشن، پس از آن بوديد در شك از آنچه خبر داده بود به شما و آورده بود. سوره غافر: آيه 34.
[8] .  و نزديك بود مرا بكشند. سوره اعراف: آيه 150.
[9] .  و از بعد او پيغمبران فرستاديم . . . پس گروهى را دروغگو مى‏شماريد و گروهى را مى‏كشيد. سوره بقره: آيه 87.
[10] .  سوره بقره: آيه 156.

نوشتن دیدگاه