52   «فَلَمّا أَحَسَّ عِيسى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قالَ مَنْ أَنْصارِى إِلَى اللّه‏ِ قالَ الْحَوارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللّه‏ِ آمَنّا بِاللّه‏ِ وَ اشْهَدْ بِأَ نّا مُسْلِمُونَ»
ترجمه:
52. پس چون احساس كرد حضرت عيسى از آن‏ها كفر را فرمود: كيست كه مرا يارى كند براى خداوند؟ حواريّون گفتند: ما انصار خدا هستيم و به او ايمان داريم و شهادت بده كه ما مسلمانيم.
تفسير:
[فرق بين احساس ودرك]
«فَلَمّا أَحَسَّ عِيسى» «احساس» قريب المعنى است با ادراك و درك به معنى علم به جزئيات است و لذا مدرك اطلاق بر خداوند مى‏شود؛ چون عالم به جميع جزئيات است، ولى احساس اطلاق نمى‏شود؛ زيرا درك اگر به توسط حواس ظاهره؛ بصر، سمع، لمس، شمّ، ذوق يا حواس باطنه ؛ مثل متخيّله، حافظه، ذاكره، متصرّفه، متوهّمه باشد احساس صدق مى‏كند و خداوند چون از اين عوارض برى است اطلاق بر او نمى‏شود.
«مِنْهُمُ الْكُفْرَ»، مرجع ضمير يهود و بنى اسرائيل هستند كه ايمان به عيسى  عليه‏السلامنياوردند، بلكه نسبت‏هاى ناروا به او و به مادرش دادند و در مقام اذيت به او برآمدند.
«قالَ مَنْ أَنْصارِى إِلَى اللّه‏ِ» «استنصارِ» عيسى در موردى بود كه يهود او را گرفتند و حبس نمودند و اراده قتل او را داشتند، و تعبير به «إلَى اللّه‏ِ» اشاره به اين است كه يارىِ من يارىِ خداست، چنانچه يارىِ انبيا و اوليا و اوصيا و علما و مؤنين و يارىِ دين يارىِ خداست، بلكه يارىِ هر يك از آن‏ها يارىِ سايرين است؛ چون هدف تمام يكى است و از اين جهت در حق اصحاب ابى عبداللّه‏  عليه‏السلام مى‏گويى: «يا أنصار دين اللّه‏ ويا أنصار رسول اللّه‏ وأميرالمؤنين وفاطمة الزهراء وأبي محمّد الحسن وأبي عبد اللّه‏  عليهم‏السلام»[1].
«قالَ الْحَوارِيُّونَ» «حوارى» از مادّه حور است به معنى شدّت بياض العين در شدّت سواد العين؛ مثل چشم آهو و چشم گاو.
و حور العين را حور العين گفتند براى اينكه چشم آن‏ها گيرندگى دارد. در آيه شريفه «قاصِراتُ الطَّرْفِ»[2] تعبير فرموده.
و در مجمع البحرين، فى الحديث:
«الحور العين خلقن من تربة الجنّة النورانيّة، ويُرى مخّ ساقيها من وراء سبعين حلّة»[3].
[در شرح حال حواريين]
و حواريّين را بعض مفسرين عامّه گفتند كه اين‏ها «قصارين» بودند كه جامه‏ها و البسه چرك و كثيف را تنظيف مى‏نمودند. و بعضى گفتند لباس‏هاى آن‏ها نقى و پاكيزه بوده. و بعضى گفتند صيد ماهى مى‏كردند و به اين مناسبات
آن‏ها را حواريّين گفتند.
لكن تمام اين‏ها بى مدرك و تفسير به رأى است و قول صحيح فرمايش حضرت رضا  عليه‏السلام است، چنانچه در سفينه از حسن بن فضّال[4] روايت مى‏كند
كه گفت:
قلت للرضا  عليه‏السلام: لِمَ سمّي الحواريّون حواريّين؟ قال  عليه‏السلام: «أمّا عند النّاس فإنّهم سُمّوا حواريّين لأنـّهم كانوا قصّارين يخلّصون الثياب من الوسخ بالغسل، وأمّا عندنا فسُمّيَ الحواريّون لأنـّهم كانوا مُخلِصينَ في أنفسهم، والمُخلِصِين لغيرهم من أوساخ الذنوب بالوعظ والتذكّر»[5].
[در بيان عدد و معناى حواريين]
و امّا عدد حواريّين مسيح 12 نفر بودند كه به مسيح ايمان آورده بودند، چنانچه در خبر از حضرت رضا  عليه‏السلام است در جواب جاثليق[6] در مجلس مأمون بنا بر نقل سفينه:
قال الجاثليق: أخبرني عن حواريِّ عيسى بن مريم  عليهماالسلام كم كان عدّتهم؟ قال الرضا  عليه‏السلام: «أمّا الحواريّون فكانوا اثني عشر رجلاً...» الحديث[7].
و امّا حال حواريّين، حسن ظنى به آن‏ها نداريم، نه از نظر اسلام و نه از نظر اناجيل. امّا از نظر اسلام در كافى از حضرت صادق  عليه‏السلام روايت كرده فرمود:
«إنّ حواريَّ عيسى  عليه‏السلام كانوا شيعته، وإنّ شيعتنا حواريّونا، وما كان حواريّ عيسى  عليه‏السلام بأطوع له من حواريِّنا لنا، وإنّما قال عيسى  عليه‏السلام للحواريّين: من أنصاري إلى اللّه‏، قال الحواريّون: نحن أنصار اللّه‏، فلا واللّه‏ ما نصروه من اليهود ولا قاتلوهم دونه، وشيعتنا واللّه‏ منذ قبض اللّه‏ عزّ ذكره رسول اللّه‏  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ينصرونا ويقاتلون دوننا، ويُحرَّقونَ ويُعذَّبونَ ويُشرَّدون في البلدان، جزاهم اللّه‏ عنّا خيراً»[8].
و امّا از نظر اناجيل، در كلم الطيّب نقل كرده‏ايم از انجيل متا، باب هفدهم، آيه 19 و 20 و باب 26، آيه 31 و آيه 36 و آيه 56 و آيه 69 ـ 75 و باب 16، آيه 8 و آيه 33، و در انجيل مرقس باب 4، آيه 40 و باب 16، آيه 52، و در انجيل لوقا باب 22، آيه 24، و در انجيل يوحنّا باب 2، آيه 22 و غير اين‏ها كه صراحت دارد بر اينكه اين‏ها ايمان نداشتند و شبى كه يهود عيسى را محاصره كردند، هر چند عيسى [طلب] انتصار كرد، او را يارى نكردند و فرار كردند، بلكه انكار كردند ؛ كه ما او را نمى‏شناسيم، بلكه عيسى را تسليم يهود كردند و غير اين‏ها كه دلالت بر سستى ايمان آن‏ها مى‏كند، مراجعه فرماييد[9].
[صاحبان كافر اناجيل اربعه]
به علاوه، صاحبان اناجيل اربعه از كفرياتى كه در اين اناجيل و تناقضاتى كه در آن‏ها هست، دليل بارزى است بر كفر آن‏ها. بلى، چند نفر از حواريين هستند كه دامن آن‏ها پاك و ايمان آن‏ها محكم، بلكه داراى مقام عصمت و ولايت هستند، مثل شمعون الصفا كه وصىّ حضرت عيسى  عليه‏السلام بوده و مثل دو نفر رسولى كه حضرت عيسى فرستاد بر اهل انطاكيه كه در سوره يس خداوند بيان مى‏فرمايد در آيه شريفه «وَ اضْرِبْ لَهُمْ مَثَلاً أَصْحابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جاءَهَا الْمُرْسَلُونَ * إِذْ أَرْسَلْنا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُما فَعَزَّزْنا بِثالِثٍ...»[10] إلى آخر الآيات كه سومى آن‏ها همان شمعون بود و شرح قصه آن‏ها را مفصّلاً در اخبار مرويه در مجمع و برهان در ذيل همين آيات بيان فرموده[11]، و ممكن است برنابا هم كه صاحب انجيل است آن هم دامنش پاك بوده، چون انجيلِ او از اين خرافات و كفرياتى كه در اناجيل اربعه است خالى است و بشارت به حضرت رسالت  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله را صريحا دارد و از همين جهت انجيل او در نزد نصارا مردود شده و معرضٌ عنه گرديده.
«نَحْنُ أَنْصارُ اللّه‏ِ آمَنّا بِاللّه‏ِ وَ اشْهَدْ بِأَنّا مُسْلِمُونَ» خداوند تبارك و تعالى چون غنىّ بالذات است و احتياج در ذات قدس او روا نيست احتياج به ناصر و معين ندارد، پس مراد از نصرت خدا نصرت به دين و احكام خدا و انبياى الهى و خلفا، بلكه بندگان خدا اگر به قصد تقرّب به خدا باشد و محض رضاى خدا، چنانچه صرف مال در راه خدا اطلاق قرض به خدا مى‏شود. در آيه شريفه است «مَنْ ذَا الَّذِى يُقْرِضُ اللّه‏َ قَرْضاً حَسَناً»[12] و به اين مناسبت است كه موقعى كه حضرت عيسى  عليه‏السلام فرمود: «مَنْ أَنْصارِى إِلَى اللّه‏ِ» ؛ يعنى به جهت تقرّب به خداوند، حواريّين گفتند: «نَحْنُ أَنْصارُ اللّه‏ِ آمَنّا بِاللّه‏ِ» . از اين جمله استفاده مى‏شود كه مراد حضرت عيسى از كلمه «مَنْ أَنْصارِى إِلَى اللّه‏ِ» ايمان به خداست و لازمه ايمان به خدا نصرت انبياى خداست و اين‏ها اقرار كردند به اين جمله.
«وَ اشْهَدْ بِأَ نّا مُسْلِمُونَ» از اين جمله چند نكته استفاده مى‏شود: يكى آنكه، مراد از «مُسْلِمُونَ» تسليم اوامر الهى است، چنانچه در مورد حضرت ابراهيم  عليه‏السلام گذشت كه خطاب شد «أسْلِمْ قَالَ أسْلَمْتُ لِرَبِّ العَالَمِينَ»[13]، نه اسلامى كه به معنى اعتقاد باشد؛ زيرا ايمان اخصّ از اسلام است و البته هر مؤنى مسلم هم هست.
نكته دوم اينكه، انبيا شاهد بر امّت هستند، چنانچه در قرآن مى‏فرمايد:
«فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤلاءِ شَهِيداً»[14].
نكته سوم، اين اظهار ايمان و تسليم آن‏ها را نمى‏توان گفت حقيقت دارد؛ زيرا بر اين دعوى ثابت نماندند و بالاخره عيسى  عليه‏السلام را رها كرده و فرار كردند، بلكه انكار كردند نزد شهود كه ما او را نمى‏شناسيم و نمى‏توان گفت كه نفاق بوده؛ زيرا داعى بر نفاق در آن موقع نبود، چون حضرت عيسى  عليه‏السلام گرفتار يهود و در فشار آن‏ها بود، بلكه ايمان ضعيف و سست بوده كه در موقع امتحان متزلزل مى‏شود؛ مثل ايمان اكثر مردم چه در زمان نبىّ  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله يا ائمّه  عليهم‏السلام و هلمّ جرّا إلى زماننا هذا[15]، چنانچه در اصحاب پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله بعد از رحلت آن حضرت و در اصحاب اميرالمؤنين  عليه‏السلام در قضيه حكمين و اصحاب حضرت مجتبى  عليه‏السلام، بلكه بسيارى از همراهان حضرت سيّد الشهداء  عليه‏السلام و هكذا. و از كلمات منسوبه به حضرت ابى عبداللّه‏  عليه‏السلام است: «الناسُ عبيدُ الدنيا، والدينُ لَعقٌ على ألسنتهم، فإذا مُحِّصُوا بالبلاء قلّ الدَيّانون»[16]. به خصوص امتحانات زمان حاضر، اللهمّ ثبّت اقدامنا.
-----------------------------------------------------------------------------
[1] .  مصباح المتهجد: ص502 و المزار شهيد اول: ص176.
[2] .  حوريانى كه چشم فرو انداخته‏اند. سوره صافات: آيه 48.
[3] .  حور العين از خاك نورانى بهشت آفريده شده و سفيدى ساق پاى او از پشت هفتاد تكه پارچه ديده مى‏شود. مجمع البحرين: ج3، ص278 و سفينة البحار: ج1، ص816.
[4] .  حسن بن على بن فضال: وى يكى از افراد خاندان بنى فضال است كه در كوفه معروف و مشهور بوده و تمام آن‏ها از اصحاب ائمه  عليهم‏السلام و اهل علم و فقه و حديث بوده‏اند. حسن يكى از فقهاى معروف شيعه در زمان امام رضا  عليه‏السلام و از اصحاب خواص و ياران ايشان است. وى فردى زاهد و عابد و داراى مقام و جايگاه فراوانى نزد شيعيان آن زمان بود. بنابر قولى وى در شمار اصحاب اجماع است كه تمام علما و بزرگان بر وثاقت و صداقت او و رواياتش اتفاق نظر دارند، حتى علماى اهل سنت وى را توثيق و تأييد كرده‏اند . حسن بن على داراى تأليفات فراوانى در زمينه فقه، حديث و تفسير است. وى در سال 224 هجرى از دنيا رفت. موسوعة طبقات الفقهاء: ج3، ص197.
[5] .  به امام رضا  عليه‏السلام گفتم: چرا حواريون به اين عنوان نامگذارى شده‏اند؟ ايشان فرمودند:
آن‏ها نزد مردم به اين علت حواريون نام گرفتند كه لباس شوى بودند؛ چرك و لكه لباس را با شستن پاك مى‏كردند. ولى نزد ما به اين خاطر اين گونه نام گرفتند كه نفس خود و ديگران را با موعظه و تذكر و نصيحت از آلودگى‏هاى گناهان پاك و خالص مى‏كردند. سفينة البحار: ج1، ص817 و عيون اخبار الرضا  عليه‏السلام: ج2، ص85، ح10.
[6] .  يكى از درجات روحانى مسيحى ؛ همان «كاتوليك» است.
[7] .  جاثليق گفت: تعداد حواريان حضرت عيسى  عليه‏السلام چند نفر بود؟ امام رضا  عليه‏السلام فرمودند:
دوازده نفر. سفينة البحار: ج1، ص817 وعيون اخبار الرضا  عليه‏السلام: ج1، ص142.
[8] .  حواريون حضرت عيسى پيروان او بودند و شيعيان ما حواريان ما هستند. حوارى حضرت عيسى نسبت به او از حواريان ما نسبت به ما مطيع‏تر نبودند. چرا كه عيسى به حواريون خود گفت: چه كسى براى رسيدن به خدا مرا يارى و كمك مى‏كند؟ آن‏ها گفتند: ما ياوران خدا هستيم. امّا به خدا سوگند نه كسى از يهوديان او را كمك كرد و نه با غير دشمنان او جنگيدند، در حالى كه به خدا قسم شيعيان ما از هنگامى كه خداوند متعال، پيامبر را قبض روح نمود، ما را يارى نمودند و با غير (دشمنان) ما جنگيدند و سوختند و شكنجه شدند و به سرزمين‏هاى مختلف تبعيد شدند. خداوند از طرف ما به آن‏ها پاداش نيكو بدهد. كافى: ج8، ص268، ح396 و بحار الأنوار: ج14، ص276، ح7.
[9] .  ر . ك : الكلم الطيب: ص 229 ـ 240.
[10] .  اى رسول محترم! ضرب مثل كن براى اين مشركين قضيه اصحاب قريه را زمانى كه آمد آن‏ها را فرستادگان، آن گاه كه دو تن سوى آنان فرستاديم، و آن دو را دروغ زن پنداشتند تا با [فرستاده] سومين [آنان را] تأييد كرديم. سوره يس: آيات 13 ـ 14.
[11] .  ر . ك : مجمع البيان: ج7، ص655 و تفسير البرهان: ج6، ص388.
[12] .  كيست آن كه به خدا قرض نيكو دهد. سوره بقره: آيه 245.
[13] .  تسليم شو، ابراهيم گفت: نسبت به پروردگار جهانيان تسليم شدم. همان: آيه 131.
[14] .  پس چگونه است وقتى كه بياوريم از هر دسته گواهى دهنده و بياوريم تو را بر آن‏ها گواه ؟ سوره نساء: آيه 41.
[15] .  به همين ترتيب تا زمان ما.
[16] .  مردم بندگان دنيا هستند و دين يك چيز بى‏اهميت نزد آن‏هاست، هرگاه با سختى وگرفتارى آزمايش شوند، دينداران واقعى بسيار اندك خواهند بود. تحف العقول: ص245 و بحار الأنوار: ج75، ص117، ح2.

نوشتن دیدگاه