44   «ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ»
ترجمه:
44. اين آيات مذكوره از خبرهاى غيبى است كه وحى نموديم به سوى تو و حال آنكه نبودى نزد آن‏ها زمانى كه قلم‏هاى خود را انداختند [= قرعه زدند] كه كدام يك تكفّل مريم را نمايند و نبودى نزد آن‏ها زمانى كه با هم مخاصمه مى‏كردند در كفالت مريم.
تفسير:
«ذلِكَ» يا اشاره به خصوص قضيه مريم يا اشاره به قضاياى زكريا و يحيى و مادر مريم و ساير امورى كه در آيات سابقه بيان فرموده.
«مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ» «انباء» جمع «نبأ» است و نبأ قريب المعنى است با خبر، لكن فى الجمله تفاوت دارد. خبر به معنى خبر داشتن است و نبأ به معنى خبر پيدا كردن است و لذا اطلاق «خبير» بر خدا مى‏شود، ولى اطلاق نبى بر او غلط است، و انبيا را «انبياء» گفتند به واسطه اينكه از جانب خدا خبر پيدا مى‏كردند، منتها اگر مأمور به دعوت هم بودند رسول هم بودند، و الاّ همان نبى بودند.
[در معناى علم غيب و اختصاص آن ]
و «غيب» مقابل شهود و حضور است و علم غيب، يعنى علمى كه بر بندگان مخفى است و اطلاع به آن ندارند، مختص به خداست، چون بر او چيزى مخفى نيست. و امّا بعد از آنكه از جانب حق به آن‏ها افاضه شد ديگر غيب نيست.
و اينكه مى‏گوييم پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و ائمّه  عليهم‏السلام داراى علم غيب بودند؛ يعنى علومى كه بر ما مخفى است آن‏ها مى‏دانستند. پس نزاع در اينكه علم غيب مختصّ به خداست يا اين‏ها هم دارا بودند بى‏موضوع است؛ زيرا اگر مراد علمى است كه مختصّ به اوست، مثل علم ذات به ذات، احدى جز او ندارد و اگر علومى است كه بر غير اين خاندان مخفى است آن‏ها عالم بودند.
«نُوحِيهِ إِلَيْكَ»، اقسام وحى را قبلاً متذكر شده‏ايم كه يا به افاضه حق است بر ارواح مقدسه آن‏ها بدون واسطه، چنانچه در عالم نورانيت كه انوار مقدسه آن‏ها را خلق فرمود افاضه جميع كمالات به آن‏ها شد، يا به واسطه ايجاد كلام است، مثل تكلّم حق با موسى در طور و با پيغمبر اكرم  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در معراج، يا به توسط ملائكه با مشاهده ملائكه يا استماع صوت آن‏ها، يا الهام به قلوب آن‏ها، يا در عالم رؤا به آن‏ها مى‏نمايند و تمام اقسام وحى را پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله داشته.
«وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ» بيان است براى اينكه نبأ غيبى است و به طريق وحى است.
[در بيان مورد قرعه و احكام آن]
«إِذْ يُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ» بيان طريق قرعه است به نحوى كه در شريعت آن‏ها بوده و در آيه كيفيت آن بيان نشده و آنچه مفسرين گفتند مدرك نيست و قرعه در شريعت اسلامى هست و كيفيات آن مختلف است و در اخبار دارد:
«القرعة لكلّ أمر مشكل»[1]. و در بعض اخبار: «لكلّ أمر مشتبه»[2].
لكن موردش جايى است كه هيچ طريق شرعى از اصول شرعيه مثل استصحاب يا برائت يا احتياط يا تخيير نباشد كه امر مشكل و مشتبه شود، و الاّ اگر مورد اصلى باشد مشكل و مشتبه نيست و احتياج به اين نداريم كه بعضى توهّم كردند كه به عموم اين اخبار نمى‏شود عمل نمود ؛ زيرا تخصيص اكثر لازم مى‏آيد، بلكه مى‏گوييم مواردى كه توهّم شده تخصيص نيست، بلكه اخراج موضوع است، از عنوان مشكل و مشتبه بيرون است.
«أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ» «أىّ» از ادات استفهام است و به فارسى به معنى كدام است و ضمير هم راجع به انبياست كه در بيت المقدس مشغول به عبادت بودند كه شرح آن‏ها قبلاً ذكر شد، و كفالت به معنى عهده دارى است؛ يعنى كدام يك از انبيا عهده‏دار مى‏شود كه رفع احتياجات مريم را از نفقه و كسوه و ساير احتياجات بكند.
[در معناى مخاصمه]
«وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ» «مخاصمه» بين انبيا به اين معنى نيست كه عبارت از كش‏مكش باشد، بلكه مذاكره بوده در اينكه كدام يك احقّ هستند در تكفل مريم و از طريق وحى به آن‏ها چيزى نرسيده بود، بنا بر قرعه گذاشتند كه اين هم به منزله وحى است، چنانچه در موضوع حضرت يونس هم داريم «فَساهَمَ فَكانَ مِنَ الْمُدْحَضِينَ»[3]، و در اخبار هم در حق حضرت عبدالمطلب و ذبح حضرت عبداللّه‏ پدر حضرت رسول  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله قرعه زدند تا به صد شتر رسيد، به نام صد شتر درآمد و مع ذلك حضرت عبد المطلب دلش راضى نشد تا سه مرتبه قرعه به نام شترها درآمد و صد شتر به جاى عبداللّه‏ قربانى نمود[4].
----------------------------------------------
[1] .  قرعه براى هر كارِ مشكل است. الحدائق الناضرة: ج22، ص508 و مستند الشيعة: ج17، ص121.
[2] .  قرعه براى هر كارِ مشتبه و مبهم است. وسائل‏الشيعة: ج26، ص290 و مستند الشيعة: ج19، ص353.
[3] .  پس قرعه زدند، پس بود يونس از انداخته شدگان. سوره صافات: آيه 141.
[4] .  من لا يحضره الفقيه: ج3، ص56، ح3388 و وسائل الشيعة: ج27، ص260، ح12.

نوشتن دیدگاه