20   «فَإِنْ حَاجُّوكَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِىَ للّه‏ِِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ وَقُلْ لِلَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ وَالْأُمِّيِّينَ أَأَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُوا فَقَدِ اهْتَدَوْا وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ وَاللّه‏ُ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ»
ترجمه:
20. پس از اينكه بر كفار ثابت و محقق نمودى حقانيت دين اسلام و توحيد پروردگار را، اگر باز دست برنمى‏دارند از كفر و شرك خود و با تو محاجّه مى‏كنند به آن‏ها بفرما كه من به تمام شراشر[1] وجودم كه عبارت «وجهى» بر آن دلالت دارد تسليم پروردگار شدم و به وحدانيّت او معتقد و هر كس كه متابعت من نموده به همين عقيده است و شما اهل كتاب و مشركين مكّه آيا به اين عقيده
مى‏گرويد ؟ اگر گرويدند هدايت مى‏يابند و اگر اعراض كردند تو به تكليف خود كه ابلاغ باشد فقط مسئولى، به گرويدن يا نگرويدن آن‏ها مسئوليت ندارى. خداوند بيناست به حال بندگان.
تفسير:
[در بيان محاجّه و مجادله كفار]
«فَإِنْ حَاجُّوكَ» «فاء» تفريع بر مطالب سابقه است كه دعوت نبى  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله باشد به اسلام و اقامه معجزات و اتيان به آيات شريفه قرآنى كه ديگر جاى شك و ريبى براى احدى باقى نماند باز كفار قريش و يهود و نصاراى كافر ماجرا جويى مى‏كنند و جدل مى‏ورزند و محاجّه مى‏كنند، ديگر با آن‏ها مجادله نفرما ؛ زيرا معلوم است كه از عناد و لجاج و عصبيت است. «فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَ جْهِىَ للّه‏ِِ»؛ پس به آن‏ها بگو كه من دست از اسلام نمى‏كشم و به وجه خود ، يعنى به تمام شراشر وجودم باطنا و ظاهرا تسليم خداوند يكتاى بى‏همتا هستم.
«وَ مَنِ اتَّبَعَنِى»؛ و كسانى كه به من پيوستند از مسلمين ، آن‏ها هم با من در اين عقيده شريك هستند.
«وَ قُلْ لِلَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ»؛ و بگو به كسانى كه اهل كتاب هستند از يهود و نصارا.
«وَ الْأُمِّيِّينَ» اهل مكه هستند، چون مكه امّ القرى است و اهل مكه را امّى مى‏گويند، چنانچه خود پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله را به اين مناسبت امّى لقب دادند در آيه شريفه «الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِىَّ الْأُمِّىَّ...» الآيه و آيه شريفه «فَآمِنُوا بِاللّه‏ِ وَ رَسُولِهِ النَّبِىِّ الْأُمِّىِّ...»[2] الآيه، نه اينكه معنى امّى بى‏سوادى باشد كه بعضى توهّم كردند و گذشت در آيه «وَ مِنْهُمْ أُمِّيُّونَ...»[3] الآيه كه به اين معنى است.
«أَأَسْلَمْتُمْ»؛ آيا شما با ما هم عقيده مى‏شويد؟ يعنى پس از اين علامات و آيات بايد متابعت كنيد.
«فَإِنْ أَسْلَمُوا»؛ اگر موافقت كردند و از روى حقيقت پذيرفتند، «فَقَدِ اهْتَدَوْا»؛ پس محقّقا هدايت يافته‏اند، «وَ إِنْ تَوَلَّوْا» و اگر هنوز به لجاج و عناد و عصبيت خود باقى هستند و اعراض از حق دارند ، ديگر آن‏ها را رها كن ؛ «فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَ يَلْعَبُوا حَتّى يُلاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِى يُوعَدُونَ»[4]، «ذَرْهُمْ يَأْكُلُوا وَ يَتَمَتَّعُوا وَ يُلْهِهِمُ الْأَمَلُ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ»[5].
«فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ»؛ فقط تكليف رسول تبليغ احكام است و اتمام حجت كه راه عذرى بر احدى باقى نماند.
حافظ وظيفه تو دعا گفتن است و بس
در بند آن مباش كه نشنيد يا شنيد
«إِنّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ إِمّا شاكِراً وَ إِمّا كَفُوراً»[6].
«وَ اللّه‏ُ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ»؛ خداوند بينا و داناست به جميع بندگان، كى قابل هدايت است و كى سزاوار كفر و معصيت، خداوند ازلاً و ابدا علمش به همه چيز تعلّق گرفته، مؤن و كافر.
[نكته پند آموز]
از يكى از بزرگان نقل است كه گفت تمام از سوء عاقبت خوف دارند و من از اوّل خائف هستم كه آيا علم خدا به ايمان من تعلّق گرفته يا به كفر؟ اعاذنا اللّه‏ من سوء انفسنا.
-------------------------------------------------
[1] .  شَراشِر: جمع شِرشِرة ، يعنى قطعه و عضو بدن، يا ثقل هر عضو بدن، به خود نفس هم مى‏گويند . ر . ك : لسان العرب: ج7، ص79 ـ 80.
[2] .  سوره اعراف: آيه 157 و 158.
[3] .  سوره بقره: آيه 78.
[4] .  پس واگذار آن‏ها را كه فروروند در عقايد باطل خود و بازى كنند در هواهاى نفسانى خود و زخارف دنيوى و مشغول شوند تا اينكه ملاقات كنند روز خود را كه قيامت باشد، آنچه به آن‏ها وعده داده شده از عذاب الهى. سوره زخرف: آيه 83 و سوره معارج: آيه 42.
[5] .  واگذار آن‏ها را بخورند مثل انعام و از لذايذ دنيوى لذت ببرند وبه آمال و هواهاى نفسانى مشغول شوند، پس زود باشد كه بر آن‏ها معلوم گردد دنيا دار غرور است. سوره حجر: آيه 3.
[6] .  محققا ما هدايت كرديم انسان را به راه حق و صراط مستقيم، يا آنكه شاكر مى‏شود، ياكفران مى‏كند. سوره انسان: آيه 3.

نوشتن دیدگاه