281  «وَ اتَّقُوا يَوْماً تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللّه‏ِ ثُمَّ تُوَفّى كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ»
ترجمه[1]:
تفسير:
بسيارى از مفسّرين گفته ‏اند كه اين آخرْ آيه است كه بر پيغمبر صلى ‏الله‏ عليه‏ و ‏آله نازل شده و مستند آن‏ها روايتى است از ابن عباس و روايت مفصّل است[2]، لكن چون منتهى به معصوم نيست و سندش هم از طرق شيعه نيست اعتبارى ندارد، لذا از نقل آن خوددارى كرديم و اين آيه شريفه مشتمل بر سه جمله است:
جمله اُولى: امر به تقواست
كه در موارد زيادى از قرآن ذكر شده و اين امر مثلِ امر به اطاعت و عبادت و نهى از معصيت و فحشا و منكر از اوامر ارشادى است كه ارشاد به حكم عقل مى ‏كند، چون عقل سليم لزوم تقوا و اجتناب از معاصى و اطاعت مولا را حكم مى‏ كند و معناى امر ارشادى اين است كه بر مخالفتش عقوبتى جز همان مضارى كه در معصيت دارد مترتب نمى ‏شود و بر اطاعتش جز همان فوايدى كه در مأمورٌ به است ندارد و اعمال مولويّت در اين‏ها نشده كه نفس تقوا يكى از واجبات شرعيه باشد، بلكه ممكن نيست؛ زيرا تسلسل لازم مى ‏آيد ، لذا مى ‏فرمايد: «وَ اتَّقُوا يَوْماً تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللّه‏ِ» ؛ يعنى در دنيا بترسيد از روزى كه بازگشت مى‏ كنيد كه «يَوْما» مفعولٌ به «اتَّقُوا» است، نه آنكه روز قيامت متقى شوند و «يَوْما» مفعولٌ فيه باشد و اين جمله شامل جميع واجبات و محرّمات از عقايد و اخلاق و اعمال مى‏ شود كه تقوا عبارت است از فعل واجب و ترك حرام.
جمله دوم: «ثُمَّ تُوَفّى كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ»
كه جزئى و كلّى اعمالِ خير و شرّ جزا داده خواهد شد و كوچك ‏ترين عملى بدون جزا نمى ‏ماند كه مفاد آيه شريفه «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ * وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّا يَرَهُ»[3] و آيات بسيار ديگر است.
جمله سوم: «وَهُمْ لا يُظْلَمُونَ»
كه در اعمال خير نقصانى از مثوبات خداوند روا ندارد و جزاى اوفا مرحمت مى‏ فرمايد و در اعمال شرّ خردلى زايد بر استحقاق عبد عقوبت نخواهد نمود، بلكه بسا مورد عفو و گذشت واقع مى‏ شود و بالجمله ، عادلِ حكيم ظلم نمى ‏كند، از حقّ مطيع كم نمى ‏كند و بر عاصى افزوده نمى ‏كند.
------------------------------------------------
[1] . و بترسيد از روزى كه در آن، به سوى خدا باز گردانده مى ‏شويد، سپس به هر كس [پاداشِ] آنچه به دست آورده، تمام داده شود؛ و آنان مورد ستم قرار نمى‏ گيرند.
[2] . ر . ك : تفسير رازى: ج7، ص111؛ تفسير بيضاوى: ج1، ص577 و تفسير آلوسى: ج2، ص53.
[3] .  هر كس به اندازه ذره‏ اى كار خوب انجام دهد، آن را مى ‏بيند و هر كس به اندازه ذره ‏اى كار بد انجام دهد، آن را مى ‏بيند. سوره زلزله: آيات 7 ـ 8.

نوشتن دیدگاه