آیه 55 : ( وَإِذْ قُلْتُمْ يا مُوسى لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتّى نَرَى اللهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصّاعِقَةُ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ )
ترجمه:
55 . و ياد كنيد زمانى را كه گفتيد: اى موسى! ما تو را تصديق نمى كنيم تا اينكه خدا را آشكارا ببينيم، پس صاعقه آسمانى شما را گرفت و حال آنكه مى ديديد.
تفسير :
«ايمان» در كلمه (لَنْ نُؤمِنَ) به معنى تصديق است و در متعلق اين تصديق (يعنى آن چيزى را كه گفتند ما تصديق نمى كنيم تا خدا را آشكارا ببينيم) مفسرين اختلاف نمودند:
بعضى گفتند نبوت حضرت موسى بود، و بعضى گفتند تصديق به الوهيت خدا و صفات او بود، و بعضى گفتند تصديق به بودن الواح تورات از جانب خدا بود; ولى تمام اين ها حدس و تخمين و خلاف ظواهر قرآن است; زيرا بنى اسرائيل قبل از هلاكت فرعونيان به حضرت موسى ايمان آورده بودند، چنانچه در آيه شريفه مى فرمايد: (فَما آمَنَ لِمُوسى إِلاّ ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ عَلى خَوْف مِنْ فِرْعَوْنَ وَمَلأِهِمْ)(1) و نيز از قول فرعون حين هلاكتش مى فرمايد: (قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ الَّذِي آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِيلَ)(2) و الواح تورات نيز در ميعاد چهل شبه نازل شد چنانچه گذشت.
بلكه ظاهر اين است كه اين تصديق نسبت به يك دعوىِ خلاف عادى بود كه موسى مى نمود و مى گفت خداوند با من تكلم مى كند، و اين امتياز خاصى بود براى موسى كه از انبياى سلف معهود نبود; و موسى هفتاد نفر از بزرگان بنى اسرائيل را برگزيد كه همراه او در ميقات پروردگار بروند و كلام خدا را استماع كنند، چنانچه مى فرمايد: (وَاخْتارَ مُوسى قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلاً لِمِيقاتِنا)(3) وقتى آمدند و كلام حق را شنيدند گفتند: ما از كجا بدانيم اين كلام خداست وتا خدا را آشكارا نبينيم تو را تصديق نمى كنيم؟!
و اين دعوى از بنى اسرائيل بعيد و عجيب نيست; زيرا اينان به واسطه توغّل [= فرورفتن ورسوخ] در ماده و حسّ، ماوراى آن را توجه نداشتند، گاهى به گوساله سجده مى نمودند و گاهى به موسى مى گفتند: (اجْعَلْ لَنا إِلهاً كَما لَهُمْ آلِهَةٌ)(4) و گاهى مى گفتند: (فَاذْهَبْ أَنْتَ وَرَبُّكَ فَقاتِلا إِنّا هاهُنا قاعِدُونَ)(5).
و در توراتِ رايجِ خود مى نويسند كه خدا در باغستان بهشت تفرج مى كرد و آدم و حوا پشت درختى پنهان شدند كه خدا آن ها را نبيند، يا اينكه [خدا] بعد از طوفان در شهر بابل آمد و ملائكه را صدا زد و گفت: «تعالوا نبلبل ألسنتهم»(6)، يا اينكه از سر شب تا صبح با يعقوب كشتى گرفت و بالاخره زمين خورد; البته، چنين خدايى كه اينان تصور مى كنند قابل رؤيت است و اين تقاضا از آنان تعجب ندارد.
و«صاعقه» در قرآن به چند معنى اطلاق شده، گاهى بر نزول عذاب و آتش اطلاق مى شود، مانند آيه (فَقُلْ أَنْذَرْتُكُمْ صاعِقَةً مِثْلَ صاعِقَةِ عاد وَثَمُودَ)(7).
و گاهى بر «موت» اطلاق مى گردد، مانند آيه شريفه (وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَمَنْ فِي الاَْرْضِ)(8).
و گاهى اطلاق بر «رجفة» باشد، يعنى ارتعاش و لرزش شديد شده.
و ظاهراً مراد از صاعقه در اين آيه همان رجفه باشد به قرينه آيه شريفه در سوره اعراف كه در همين قصه به جاى صاعقه، رجفه ذكر فرمود: (وَاخْتارَ مُوسى قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلاً لِمِيقاتِنا فَلَمّا أَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَكْتَهُمْ مِنْ قَبْلُ وَإِيّايَ)(9) و البته رجفه اى بوده كه بعد از آن هلاك شده اند، به دليل (أَهْلَكْتَهُمْ)در آيه سوره اعراف و آيه (ثُمَّ بَعَثْناكُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِكُمْ) بعد از همين آيه.
__________________________________________
[1] .  پس ايمان نياوردند از براى موسى مگر ذريّه اى از قوم او با خوف از فرعون و اجزاء و رؤساى آن ها. سوره يونس: آيه  83.
[2] .  گفت: ايمان آوردم اينكه خدايى نيست جز آن خدايى كه ايمان آوردند به او بنى اسرائيل . سوره يونس: آيه 90.
[3] .  و اختيار فرمود موسى قوم خود را هفتاد رجل از براى ميقات پروردگار. سوره اعراف: آيه  155.
[4] .  قرار ده براى ما هم يك بتى كه او را عبادت كنيم، چنانچه اين ها بت هايى دارند كه مى پرستند. سوره اعراف: آيه 138.
[5] .  تو با خداى خود برويد و بجنگيد، كه ما همين جا مى نشينيم. سوره مائده: آيه 24.
[6] .  بياييد تا زبان هايشان را در هم بياميزيم.
[7] .  پس بفرما من شما را انذار مى كنم به صاعقه اى مثل صاعقه عاد (قوم هود) و ثمود (قوم صالح). سوره فصلت: آيه 13.
[8] .  و دميده مى شود در صور، پس از شدت اين صيحه يك مرتبه تمام ملائكه آسمان ها وتمام اهل زمين از جن و انس و حيوانات مى ميرند. سوره زمر: آيه 68.
[9] .  و اختيار فرمود موسى قوم خود را هفتاد رجل از براى ميقات پروردگار، پس چون كه گرفت آن ها را لرزه، گفت موسى: پروردگار من! اگر مى خواستى هلاك فرمايى آن ها را ومرا، از قبل از آمدن به ميقات. سوره اعراف: آيه 155.

نوشتن دیدگاه