مقاله ها

 مؤسسه جهانى سبطين ، در راستاى اهداف فرهنگى خويش ، به ويژه تلاش در گسترش فرهنگ مكتوب شيعى ونشر كتابهاى گرانسنگ علمىِ عالمانِ شيعه ، پس از بررسى ودرنگ در اين تفسير شريف ، وپى بردن به ارزشهاى علمى ومعنوى ، ونيز تأكيد رياست محترم مؤسسه ، حضرت آيت الله سيد مرتضى موسوى اصفهانى ـ حفظه الله ـ بر احياى آن ، به اين نتيجه رسيد كه اقدام به نشر اين كتاب بهامند نمايد . بارى ، چون اين كتاب بر اساس اصول علمى وفنى منتشر نشده بود ، و از روشهاى دقيق كتاب آمايى و كتاب آرايى بهره نبرده بود ، لذا مؤسسه ،براى بهسازى آن كارهاى زير را انجام داد :
1. اين كتاب پربرگ به محوربندى وعنوان بندى دقيق وروز آمد نيازمند بود . مؤسسه در آغازِ كار تمامى عناوين اصلى وفرعى را مشخص ودر جاى دقيق و درستشان به كار برد . بديهى است ، اين كار هيچ كاهش وافزايشى در محتواى كتاب در پى ندارد وخواننده را در كشف معناى مورد نظرِ خويش يارى مى كند و در فهرستنگارى نيز به كار مى آيد .
2 . مفسر محترم در تفسير خود غالباً ترجمه آياتِ مورد بحث را نخست ترجمه مى كرد و پس از آن وارد مباحث تفسيرى مى شد . هر چند ترجمه اين آيات بر اساس دقت وبر پايه «روش ترجمه متون مقدس» صورت نگرفته ، اما بيشتر جنبه توضيحى ، ودر برخى جاها به صورت «ترجمه آزاد» ودر عين حال امين صورت گرفته است . با اين همه برخى آيات قرآنى را ، به ويژه در آيات كوچك وكمواژه در اجزاى پايانى ، بدون ترجمه گذاشته است . مؤسسه ، نخست ترجمه آن آيات را در متن تفسير كاوش مى كند ودر جاى اصلى اش ، آن هم در ميانِ دوقلاب [  ] قرار مى دهد . حال اگر در متن تفسير ترجمه آيات يافت نشد ، موسسه با لحاظ كردن اصولِ ترجمه متونِ مقدس وبا مدد گرفتن از ترجمه هاى آقايان فولادوند و قمشه اى ، وعمدتاً نظرِ پژوهشگران مؤسسه ، آن آيات را در پا نوشت ترجمه مى كند ، تا به يكدستى تفسير خدشه اى وارد نشود و خوانندگان را به كار آيد .
3 . مؤسسه در حفظ سبكِ نگارشى مؤلف بسيار كوشيده است ، لذا در همين مسير تمامى آيات قرآنى ، احاديث و نقل قولها را ، كه مفسر در بحث خود به آن ها استدلال يا استشهاد مى كند ، طبق همان روش و سبك مؤلف ترجمه نموده است .
4 . مؤسسه در كارى گسترده ، دقيق وزمان گير ، تمامى نقل قولها را ، بدون استثنا بررسى كرده و تمامى منابع را بر اساس معتبرترين و مشهورترين نُسخ موجود نقل كرده است . گفتنى است كه مؤلف بسيارى  از نقل ها را ، چه روايات و اخبار و چه مباحث علمىِ ديگر ، كه از ديگران نقل كرده است ، گاه با اعتماد به حافظه خود ، يا نسخه هاى چاپ سنگى ، يا چاپ هاى قديمى آورده است . مؤسسه در اين باره تمامى منابع را ـ كه هزاران منبع مى باشد ـ بررسى ، و نشانى درست ودقيق را از درست ترين و مشهورترين چاپ ها در پانوشت آورده است ، كه اين كار براى پژوهشگران علوم قرآنى بسيار ضرورى ومفيد خواهد بود . همچنين در اين كار بر روشِ سهل الوصول و سريع رايانه اى ، به دليل امكان خطا در برخى كارها كمتر اعتماد كرده وخودِ منابعِ اصلى را بررسى كرده است .
طبيعى است بسيارى از پانوشت هاى مؤلف به دلايل پيش گفته تغيير يافته ونشانه ها و منابع جديدترى عرضه شده است .
بدين ترتيب روش مؤسسه در يافتن منابعى كه مؤلف در متن آورده بدين ترتيب است : در صورت يافتن آن متن در منبع مذكور ، نخست نشانى آن منبع ذكر مى شود و بعد منابع ديگر . و اگر نشانى آن منبع يافت نشد ، منابعى كه مؤسسه پيدا كرده ، ذكر مى شود .
در اين مسير نشانى و ارجاعات آيات قرآنى نيز تصحيح شده ، زيرا بسيارى از نشانى آيات از اشتباهات چاپى مصون نبوده است .
5 . در متن كتاب تمامى واژه هاى دشوار فهم وديرياب را ، كه غالباً در قلم وشيوه نگارش مؤلف ديده مى شد ، در قلاب هم معناى آن ذكر يا توضيح داده است . علاوه بر آن گاه به واژه يا تعبيرى ، كه مبهم يا ذهن گريز است و به توضيح بيشترى نياز دارد ، برخورديم كه توضيح درون متنى را برنمى تافت . در اين موارد در پانوشت ، به قدر كفايت ، توضيح داديم ، تا خواننده عام را به كار آيد .
علاوه بر اين ها ، درباره نامِ كسان ، جاى ها ، روزها ، و مانند اين ها ، كه مؤلف از آن ها در مسير بحث خود ياد كرده است ، طبق اصول تحقيق متون و در حد كفايت و به دور از تفصيلِ ملال آور معرفى كرده است .
در پانوشته ها مطالبى كه توضيح از مؤلف بوده در پايان آنْ كلمه مؤلف قيد شده است .
6 . درباره سبك نگارش وقلم مؤلف بايد گفت كه اندكى از «زبان معيار» دور است ، اما مع ذلك قابل فهم ، و تا حدودى ، هم خوانندگانِ عام را به كار مى آيد و هم پژوهندگان را ; با اين همه به دليل نزديك بودن آن به زبانِ گفتار و گاه رعايت نكردن نظم گزاره ها و جابه جا كردن نهادها و نيز تقدّم وتأخّر در محورهاى جمله فارسى ، به خصوص افعال ، و نيز توجّه به ايجاز در كلام وپرهيز از اِطناب كلام و درازنويسى ، موجب شده است كه برخى جملات وى ديرياب شوند وخواننده را ، هر چند اندك ، از سيرِ خوانشِ خود مى ايستاند ، تا معنا را بهتر دريابد . علاوه بر اين در نگارش فارسىِ خود گاه واژگان عربى را به كار مى برد ، كه براى خواننده عام ، فهم آن ها دشوار مى نمايد . لذا مؤسسه در جاهايى كه تشخيص دهد كه معناى موردِ نظر مؤلف به سادگى به دست نمى آيد ، يا حذفى در مفردات جمله صورت گرفته است ، تعابيرى كليدى و محورى ، كه نقش توضيحى دارند ، ميان قلاب مى گذارد ، و هرگز به شيوه نگارشى مؤلف دست نمى زند وكوچك ترين تغييرى به وجود نمى آورد .
در اين موارد ، علاوه بر وارد كردن برخى كاستى ها ، از علايم سجاوندى و اعراب استفاده مى كند و در حد توان وامكان ، متن را خوشخوان مى كند . بنابراين ويرايش متنِ كتاب از اين محدوده تجاوز نمى كند ، يعنى : به كاربردن واژگان توضيحى يا استدراك افتادگی ها در ميانه قلاب ، واستفاده از علايم سجاوندى و ويرايش واعراب كلمات .
7 . مؤسسه تمامى متون عربى را چه متون مقدس وچه متون عادى ، با مراجعه به منابع اصلى تصحيح كرده است . چنان كه پيش از اين بيشتر گفته ايم ، مؤلف برخى از روايات را بر اساس دايره محفوظات خود آورده ، وبالطبع گاه دچار اشتباه مى شد . همچنين علاوه بر خطاهاى مطبعى ، خطاهاى ديگر مزيد بر علت هستند ، لذا مؤسسه موبه مو ، متون عربى وروايات دينى را كاوش كرده ونسخه درست را آورده و ترجمه صحيح تر را به انجام رسانيده است .
8 . علاوه بر كارهاى تحقيقى و نگارشى ، كه در اين نوشتار فراديد خوانندگان نهاده شده است ، مؤسسه كوشيده است كه با بهره گيرى از توانمندی هاى موجود از بهترين حروف وقلمها وفنى ترين شيوه در حروفزنى ، صفحه آرايى ، چاپ و صحافى استفاده كند .
در پايان ، نخست از مؤسس و رياست عالى مؤسسه ، حضرت آيت الله سيد مرتضى موسوى اصفهانى ـ حفظه الله تعالى ـ كه علاوه بر تشويق پژوهشگران مؤسسه به اين كار ، ارشادات لازم را مبذول فرموده اند و نيز مديريت اجرايى اين طرح تحقيقى و احيايى ، جناب فاضل محترم آقاى على ربيعى ، و ويراستاران و مترجمان و پژوهشگرانى كه در مراحل مختلف كار ، توان علمى خويش را به كار برده اند ، آقايان : شاكر احمدى ، ديلمى ، سيد حجت جعفرى ، على خفاجى وباقدردانى از بخش فارسى مؤسسه به سربرستى حجة الاسلام سيد علاءالدين موسوى اصفهانى وپژهشگران آن آقايان ، سيد محمدعلى صمدانى ، حمزه كريمخانى ، عباس حبيبى و . . . و بخش خدمات فرهنگى مؤسسه واحد كتابخانه، واحد نرم افزار وهمكارى آقاى سيد حسين امامى در واحد رايانه و عزيزان ديگرى كه در مرحله طراحى، ليتوگرافى، چاپ و صحافى با نيتى خالصانه همكارى كرده اند و نيز بازماندگان آن عالم و مفسر جليل ـ كه مشتاقانه از تجديد چاپ اين اثر استقبال كردند ـ به ويژه دكتر طيب و همه كسانى كه به نحوى به ما يارى رسانده اند سپاسگزارى مى كنيم و از خداى سبحان براى همه آنان پاداش نيكو آرزومنديم .
و آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمين
مؤسسه جهانى سبطين(عليهما السلام)       
قم / دى 1385 ش / ذى الحجه 1427 ق 

نوشتن دیدگاه