وجود مقدس امام صادق(عليهالسلام) در سفارشهاي خود به عبدالله بن جندب پس از هشدارشيعيان به دامهاي شيطان، ويژگيهاي برجسته دوستان حقيقي خود رابر ميشمرد و سپس خصلتهاي ديگر شيعيان را بيان ميکند. دو ويژگيممتاز شيعيان از نگاه امام صادق(عليهالسلام) عبارت است از: ...
1- آخرت
«لقد جلت الاخره في اعينهم حتي ما يريدون بها بدلا... و انماکانت الدنيا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم»؛ آخرت در نگاه آنها بسيار بزرگ است، به اندازهاي که چيزي را با آن عوض نميکنند... و دنيا نزد آنها همانند مارگزنده و دشمن بيزباناست.
پيروان حقيقي و دوستان واقعي خاندان نبوت عليهم السلام به چيزي جز آخرت نميانديشند و تمام کردارها و رفتارهاي خود را با نگاه به آخرت ميسنجند. دنيا در نظر مؤمن وسيلهاي است براي رسيدن بههدفي بزرگ که همان زندگي جاودان آخرت است. دوستان حقيقي اهلبيتعليهم السلام از مواهب دنيوي بهره ميبرند، اما هرگز زندگيجاودان را با زندگي گذراي دنيا عوض نميکنند.
2- انس با خدا
«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون»؛ آنها باخدا انس گرفتهاند و از آنچه که مال اندوزان به آن انسگرفتهاند، در هراسند.
مومنان از نعمتهاي الهي بهره ميبرند اما به آنها وابستهنميشوند. وابستگي به مال دنيا موجب بندگي انسان در برابرماديات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابستهاند.شيعيان واقعي با ياد خدا آرامش مييابند نيستند.
حضرت صادق(عليهالسلام) پس از برشمردن اين دو ويژگي مهم، فرمود: «اولئکاوليائي حقا بهم تکشف کل فتنه و ترفع کل بليه»; آنها دوستانحقيقي من هستند. به وسيله آنها فتنه شکست ميخورد و هرگرفتاريهابر طرف ميشود.
حسابرسي خود «حق علي کل مسلم يعرفنا ان يعرف علمه في کل يوم وليله علينفسه فيکون محاسب نفسه فان راي حسنه استزاد منها و ان رايسيئه استغفر منها، لئلايخزي يوم القيمه»; بر هرمسلماني که مارا ميشناسد، سزاوار است که کردارش را در هر شبانه روز بر خودعرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر کار نيکي در آنهاديد، برآنها بيفزايد و اگر کردار بدي در اعمال خود مشاهده کرد،از آنها توبه کند، تا دچار ذلت و خواري روز قيامت نگردد.
سخاوت
«يابن جندب! ان شيعتنا يعرفون بخصال شتي: بالسخاء و البذلللاخوان»; اي پسر جندب! همانا شيعيان ما به چند خصلت شناخته ميشوند: به سخاوت و بخشش به برادران.
خواندن پنجاه رکعت نماز و رعايت وقت نماز
«وبان يصلوا الخمسين ليلا و نهارا... و يحافظون عليالزوال»؛ شيعيان ما در شبانه روز پنجاه رکعت نماز ميخوانند و توجه بهوقت نماز ظهر (خواندن نماز اول وقت) دارند.
دوري از پرخاش و داد و فرياد
«لايهرون هريرالکلب»؛ شيعيان ما همانند سگ وزوزه نميکشند.
دوري از طمع «ولايطمعون طمع الغراب»؛ شيعيان ما همانند کلاغ طماع و حريص نيستند.
دوري از دشمنان
«و لايجاورون لنا عدوا و لا يساءلون لنا مبغضا ولو ماتوا جوعا»؛ شيعيان ما با دشمنان همسايگي نميکنند و اگر از گرسنگي بميرند،چيزي از آنها نميخواهند.
دقت در خوراک
«شيعتنا لاياکلون الجري... و لا يشربون مسکرا»؛ شيعيان ما مارماهي نميخورند... و شراب نمينوشند.
برگزيدهاي از ساير سفارشها
آثار استقامت«يابن جندب لو ان شيعتنا استقاموا لصافحتهم الملائکه و لاظلهمالغمام و لاشرقوا نهارا و لا کلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم ولما ساءلوا الله الا اعطاهم».
اگر شيعيان ما استقامت کنند، فرشتگان دست در دست آنها ميگذارند، ابرهاي سفيد(رحمت) برآنها سايه ميافکند، چون روزدرخشنده و تابناک ميشوند، از زمين و آسمان روزي ميخورند و آنچهاز خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا ميکند.
شيوه برخورد با گناهکاران
1- گفتن خوبيها و پرهيز از سخن ناروا
«يابن جندب لاتقل فيالمذنبين من اهل دعوتکم الا خيرا»; اي پسرجندب! به گناهکاران از همکيشان خود جز خوبي و نيکويي چيزي مگو.
در برخورد با گناهکاران بايد با سخنان نيکو و گفتن خوبيهايآنان، اميد مرده در آنها را زنده کرد و از خشونت، گفتار ناروا و بازگو نمودن لغزشهاي آنها پرهيز کرد; زيرا چنين برخوردهاييمجرمان را از پيمودن راه درست نااميد و نسبتبه دين و آموزههايآن گريزان ميسازد.
2- در خواست توفيق براي گناهکاران
«واستکينوا الي الله في توفيقهم»؛ توفيق آنها را خاضعانه ازخداوند بخواهيد.
3- در خواست توبه براي گناهکاران
توبه از حالات سازنده انسان است که انجام دهنده آن محبوب خداونداست:
«ان الله يحب التوابين»؛ خداوند کساني که بسيار توبه ميکنند را دوست دارد. (1)
توبه روشي است که امام صادق(عليهالسلام) براي پاکسازي گناهکار توصيهکرده است. شيعيان واقعي بايد از خدا بخواهند که گناهکاران ازکردار ناشايستخود پشيمان شوند و به سوي خدا بازگردند، زيراخداوند بسيار توبهپذير و بخشنده است; «انا الله هو التوابالرحيم» (2)
راه بهشتي شدن
حضرت امام جعفر صادق(عليهالسلام) سه راه را فراروي جويندگان بهشت قرارداده است:
1- پيروي از ائمه عليهم السلام .
2- برائت از دشمنان.
3- سخن گفتن آگاهانه و سکوت هنگام نا آگاهي.
«فکل من قصدنا و تولانا و لم يوال عدونا و قال ما يعلم و سکت عما لايعلم او اشکل عليه فهو فيالجنه»؛
هر کس جويا و پيرو ما باشد و از دشمنان ما پيروي نکند و چيزيکه ميداند، بگويد و از آنچه که نميداند، يا بر او مشکل (مشتبه) است، سکوت کند، در بهشت است.
ارزش سکوت
«عليک بالصمت، تعد حليما، جاهلا کنت او عالما، فان الصمت زينلک عندالعلماء و سترلک عندالجهال.»
عالم باشي يا جاهل، خاموشي را برگزين تا بردبار به شمار آيي؛ زيرا خاموشي نزد دانايان زينت و در پيش نادانان پوشش است.
دوري جستن از عقايد منحرف
خطر بدعتها، گرايشهاي منحرف و قرائتهاي ناصواب از دين، هميشهمتوجه جوامع شيعي بوده است.
«يابن جندب! بلغ معاشر شيعتنا و قل لهم: لاتذهبن بکمالمذاهب»; اي پسر جندب! به شيعيان ما بگو; مبادا را عقايد منحرف، شما را از مذهب خودتان بيرون برد.
نشانههاي ناتواني «قد عجز من لم يعد لکل بلاء صبرا و لکل نعمه شکرا و لکل عسر يسرا»؛
ناتوان است کسي که براي هر بلايي صبري، براي هر نعمتيشکري و براي هر سختي آساني آماده نکند.
کردارهاي برتر
«يابن جندب! صل من قطعک، واعط من حرمک، و احسن الي من اساءاليک، و سلم علي من سبک، و انصف من خاصمک، واعف عمن ظلمک، کماانک تحب ان يعفي عنک، فاعتبر بعفوالله عنک، الاتري ان شمسه اشرقت علي الابرار و الفجار و ان مطره ينزل علي الصالحين والخاطئين.»
اي پسر جندب! با کسي که از تو بريده، وصل کن; به کسي که چيزيبه تو نداده، چيز بده؛ باکسي که به تو بدي کرده، خوبي کن؛ به کسي که به تو دشنام داده، سلام کن; باکسي که با تو دشمني کرده،انصاف داشته باش و از کسي که به تو ظلم کرده، در گذر، همچنانکه دوست داري از تو در گذرند. پس از گذشتخداوند از خودت عبرتبگير. آيا نميبيني خورشيد خداوند برخوبان و بدان ميتابد وبارانش بر صالحان و مجرمان نازل ميشود؟
اساس اسلام آخرين جمله از سفارشهاي امام صادق(عليهالسلام) به ابن جندب درباره اهميت و ارزش محبت اهلبيت عليهم السلام است.
«لکل شييء اساس و اساس الاسلام حبنا اهلالبيت»؛ هرچيزي راپايهاي است و پايه اسلام، محبت ما، اهل بيت عليهم السلام است.
_______________________________________
1- بقره، آيه 222.
2- توبه، آيه 118.
"علي محمدي"
