مقاله ها

شیعه امامیه بسیاری از احادیث و روایات خود، به ویژه در مسائل فقهی، را از امام ششم، جعفر بن محمّد صادق علیه ‏السلام ، گرفته و بسیاری از سنّت‏ها و آداب و رسوم شیعه منسوب به ایشان است، تا آنجا كه مذهب شیعه امامیه را «مذهب جعفری» می‏نامند. این مسئله مرهون شرایطی بود: سلسله بنی‏ امیّه در سراشیبی سقوط قرار داشتند و خاندان عبّاسی هم هنوز قدرت تثبیت‏ شده ‏ای نداشتند.

امامت امام صادق علیه ‏السلام از سال 114 تا 148 ق طول كشید كه دوران نسبتا طولانی 34 ساله را شامل می‏شد. از این مدت، 18 سال در اواخر دوران اموی سپری شد و 16 سال در اوایل دوران خلافت عبّاسی گذشت. امام صادق علیه ‏السلام با استفاده از این شرایط، نسبت به بسط و گسترش فرهنگ اسلامی و شیعی تلاش وافری نمود و به تدوین و تعمیق فقه و مبانی و سنن شیعی همّت گمارد و شاگردان زیادی در این جهت پرورش داد. روایات زیادی از بزرگداشت واقعه كربلا و شهادت حسین بن علی علیه ‏السلام و یارانش توسط این امام نقل شده است كه به برخی از آن‏ها اشاره می‏شود:
از عبداللّه بن سنان روایت شده است كه در روز عاشورا بر امام جعفر صادق علیه ‏السلام وارد شدم، در حالی‏كه جمع زیادی اطراف ایشان را فرا گرفته بودند و ایشان چهره‏ای اندوهناك و غمگین و اشكبار داشت. عرض كردم: یابن رسول اللّه، از چه می‏گریید؟ خداوند دیده شما را نگریاند. فرمود: آیا تو در بی‏خبری به سر می‏بری؟ مگر نمی‏دانی در چنین روزی حسین علیه ‏السلام به شهادت رسید؟ گریه به او امان نداد تا سخن بیشتری بگوید و همه مردم به گریه افتادند.[1]
چنانچه این روایت را درست بدانیم، به اوج خفقان عصر اموی و شدت برخورد آنان با سنّت‏ های شیعی و به ویژه عزاداری امام حسین علیه ‏السلام پی می ‏بریم كه حتی یاران نزدیك امامان شیعه را نیز در بی‏خبری نگه می‏داشت كه البته جای تأمّل دارد.
زید الشحّام نقل می‏كند كه روزی نزد امام صادق علیه ‏السلام بودیم. جعفر بن عثمان وارد شد و نزدیك امام نشست. امام به او فرمود: شنیده ‏ام كه تو درباره حسین علیه ‏السلام شعر می‏گویی. جعفر گفت: آری. با درخواست امام، جعفر اشعاری در رثای امام حسین علیه ‏السلام خواند و امام و جمع حاضر گریه كردند. اشك بر چهره امام جاری گشت و فرمود: ای جعفر، فرشتگان مقرّب الهی سخن تو را شنیدند و گریه كردند، همچنان‏ كه ما گریه كردیم. سپس فرمود: «كسی كه برای حسین علیه ‏السلام شعر بگوید، خود گریه كند و دیگران را بگریاند، خدا بهشت را بر او واجب می‏كند و گناهانش را می‏آمرزد.»[2]
محمّد بن سهل می‏گوید: در ایام تشریق[3] به همراه كمّیت شاعر، خدمت امام جعفر صادق علیه ‏السلام رسیدیم. كمّیت به امام عرض كرد: اجازه می‏فرمایید: شعر بخوانم؟ حضرت فرمود: بخوان كه این ایّام روزهای بزرگی هستند. پس حضرت خانواده خود را گفت كه نزدیك آیند و به اشعار كمّیت گوش دهند. كمّیت اشعاری در رثای امام حسین علیه ‏السلام خواند. امام در حق كمیّت دعا كرد و برای او آمرزش طلبید.[4]
شیخ فخرالدین طریحی در كتاب منتخب روایت كرده است: چون هلال عاشورا پدیدار می‏شد، حضرت صادق علیه ‏السلام اندوهناك می‏گردید و بر جدّ بزرگوارش سیدالشهداء علیه ‏السلام می‏گریست و مردم از هر جانب به خدمت ایشان می‏آمدند و با او نوحه و ناله می‏نمودند و بر آن حضرت تعزیت می‏دادند و چون از گریه فارغ می‏گشتند، حضرت می‏فرمود: «ای مردم، بدانید كه حسین علیه ‏السلام نزد پروردگار خود زنده و مرزوق است و پیوسته به عزاداران خود نگاه می‏كند و بر نام‏های ایشان و پدرانشان و جایگاهی كه در بهشت برای آن‏ها مهیّاست از همه داناتر است.»[5]
همچنین امام صادق علیه ‏السلام از امام حسین علیه ‏السلام نقل می‏كند: «اگر زائر و عزادار من بداند كه خداوند چه اجری به وی عطا خواهد فرمود، هر آینه شادی او از اندوهش بیشتر خواهد بود و زائر امام حسین علیه ‏السلام با اهل خود برنمی‏گردد مگر مسرور، و عزادار من از جای برنخیزد، مگر آنكه جمیع گناهانش آمرزیده می‏گردد و مانند روزی می‏شود كه از مادر متولّد شده است.»[6]
تأكید امام صادق علیه ‏السلام به زنده و گواه بودن امام حسین علیه ‏السلام ، اشاره به آیاتی از قرآن كریم است كه ویژگی‏های شهید را بیان می‏كند.[7] این مسئله بیانگر آن است كه امام صادق علیه ‏السلام تلاش می‏كردند فضای مسمومی را كه بنی‏ امیّه برای امامان شیعه از جمله امام حسین علیه ‏السلام در جامعه ایجاد كرده بودند و آن‏ها را افرادی طاغی و یاغی نسبت به حاكم اسلامی و امیرالمؤمنین می‏دانستند، با برپایی مجالس عزاداری و بیان حقایقی پیرامون شخصیت و قیام امام حسین علیه ‏السلام پاك كنند و مسلمانان را به حقایق آگاه سازند و در این‏باره، به قرآن، كه مورد وثوق و اجماع مسلمانان است، متوسّل می‏شدند.
__________________________________
[1] شیخ صدوق، امالی، مجلس 27.
[2] سید شرف‏الدین، فلسفه شهادت و عزاداری حسین بن علی علیه ‏السلام ، ترجمه علی صحّت، تهران، مرتضوی، 351، ص 68.
[3] روزهای دهم، یازدهم و دوازدهم ذی‏حجّه را كه حجّاج در سرزمین «منی» بیتوته می‏كنند و حالت اعتكاف دارند، «ایّام تشریق» می‏گویند.
[4] ابن قولویه، پیشین، باب 32، ص 112.
[5] فخرالدین طریحی، پیشین، ج 2، ص 483.
[6] همان.
[7] برای مثال، آیه «ولا تحسبنَّ الذین قُتلوا فی سبیلِ اللّهِ امواتا بَل احیاء عندَ ربِّهم یُرزقون.» (بقره: 155)
_______________
دانشنامه حوزه

نوشتن دیدگاه