فرزند امیرالمؤمنین امام علی(علیه السلام)، برادر سیدالشهدا (علیه السلام)،فرمانده و پرچمدار سپاه امام حسین علیه السلام در روز عاشورا

عباس در لغت، به معناى شیر بیشه،شیرى كه شیران از او بگریزند است.(1)مادرش«فاطمه كلابیه»بود كه بعدها با كنیه«ام البنین» شهرت یافت. امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام پس از شهادت حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) با ام البنین(سلام الله علیها) ازدواج كرد. عباس،ثمره این ازدواج بود.ولادتش(2) را در شعبان سال 26 هجرى در مدینه نوشته‏ اند و بزرگترین فرزند ام البنین بود و این چهار فرزند رشید، همه در كربلا در ركاب امام حسین علیه السلام به شهادت رسیدند.وقتى امیرالمؤمنین(علیه السلام) شهید شد، عباس چهارده ساله بود و در كربلا 34 سال داشت.كنیه‏ اش «ابوالفضل» و «ابو فاضل» بود و از معروف ترین لقب هایش، قمر بنى هاشم،سقاء، صاحب لواء الحسین،علمدار، ابوالقربه، عبد صالح، باب الحوایج و... است.
عباس با لبابه، دختر عبیدالله بن عباس(پسر عموى پدرش) ازدواج كرد و از این ازدواج، دو پسر به نام هاى عبیدالله و فضل یافت.بعضى دو پسر دیگر براى او به نام هاى محمد و قاسم ذكر كرده ‏اند.
آن حضرت،قامتى رشید،چهره ‏اى زیبا و شجاعتى كم نظیر داشت و به خاطر سیماى جذابش او را«قمر بنى هاشم»مى‏ گفتند.در حادثه كربلا،سمت پرچمدارى سپاه امام حسین«علیه السلام» و سقایى خیمه‏ هاى اطفال و اهل بیت امام را داشت و در ركاب برادر، غیر از تهیه آب،نگهبانى خیمه‏ ها و امور مربوط به آسایش و امنیت خاندان حسین«علیه السلام»نیر بر عهده او بود و تا زنده بود،دودمان امامت،آسایش و امنیت داشتند(3).
روز عاشورا،سه برادر دیگر عباس پیش از او به شهادت رسیدند.وقتى علمدار كربلا از امام حسین علیه السلام اذن میدان طلبید حضرت از او خواست كه براى كودكان تشنه و خیمه‏ هاى بى ‏آب،آب تهیه كند. حضرت ابوالفضل علیه السلام به فرات رفت و مشك آب را پر كرد و در بازگشت به خیمه ها با سپاه دشمن كه فرات را در محاصره داشتند درگیر شد و دستهایش قطع گردید و به شهادت رسید.البته پیش از آن نیز چندین نوبت هم ركاب با سیدالشهدا به میدان رفته و با سپاه یزید جنگیده بود .عباس،مظهر ایثار و وفادارى و گذشت بود.وقتى وارد فرات شد، با آنكه تشنه بود،اما بخاطر تشنگى برادرش امام حسین علیه السلام آب نخورد و خطاب به خویش چنین گفت:

یا نفس من بعد الحسین هونى‏
و بعده لا كنت ان تكونى‏
هذا الحسین وارد المنون‏
و تشربین بارد المعین‏
تالله ما هذا فعال دینى‏

و سوگند یاد كرد كه آب ننوشد.(4) وقتى دست راستش قطع شد،این رجز را مى‏ خواند :

و الله ان قطعتموا یمینى‏
انى احامى ابدا عن دینى‏
و عن امام صادق الیقین‏
نجل النبى الطاهر الأمین‏

و چون دست چپش قطع شد،چنین گفت:

یا نفس لا تخشى من الكفار
و ابشرى برحمة الجبار
مع النبى السید المختار
قد قطعوا ببغیهم یسارى‏
فاصلهم یا رب حر النار

شهادت حضرت عباس(علیه السلام)،براى امام حسین (علیه السلام) بسیار ناگوار و شكننده بود.جمله پر سوز امام،وقتى كه به بالین حضرت عباس(علیه السلام) رسید،این بود:«الآن انكسر ظهرى و قلت حیلتى و شمت بى عدوى».(5) و پیكرش،كنار«نهر علقمه»ماند و سیدالشهدا(علیه السلام) به سوى خیمه آمد و شهادت او را به اهل بیت خبر داد.هنگام دفن شهداى كربلا نیز،در همان محل دفن شد.از این رو امروز حرم اباالفضل(علیه السلام) با حرم سید الشهدا(علیه السلام) فاصله دارد.
مقام والاى عباس بن على(علیهما السلام)بسیار است.تعابیر بلندى كه در زیارتنامه اوست، گویاى آن است.

پى ‏نوشتها :
1ـ لغت نامه دهخدا.
2ـ  الیوم نامت اعین بك لم تنم‏    و تسهدت اخرى فعز منامها
3ـ بحار الانوار،ج 45،ص .41
4ـ معالى السبطین،ج 1،ص 446.مقتل خوارزمى،ج 2،ص .30
5ـ مفاتیح الجنان،ص .435

فرهنگ عاشورا صفحه 293
جواد محدثى‏

نوشتن دیدگاه