مروان به وليد گفت: به سخن من گوش ندادى . سوگند به خدا، او با چنين شخصيتى، هرگز تسليم تو نخواهد شد. وليد گفت: واى بر غيرِ (دشمن) تو. تو براى من حادثه اى را انتخاب كرده اى كه نابودىِ دين من در آن است. سوگند به خدا، دوست ندارم تمامى اموال و ملك دنيا از آنِ من باشد و من حسين را بكشم. شگفتا، من حسين را بكشم فقط براى آن كه مى گويد: من بيعت نمى كنم. سوگند به خدا، من مى دانم كسى كه درباره خون حسين در روز قيامت محاسبه شود، در نزد خدا، ميزان (ارزش اعمال) او سبك مى باشد.))(4)
2- معاويه درباره شخصيت هايى كه احتمال مى داد پس از مرگ او درصدد زمامدارى برآيند، توصيه هايى به يزيد نموده و درباره امام حسين (عليه السلام) چنين گفته بود:
((اما حسين ، مردى است داراى روح نيرومند و پرهيجان . اهل عراق او را رها نخواهند كرد تا او را با تو روياروى قرار بدهند. اگر بر او پيروز شدى ، از او صرف نظر كن ، زيرا او نسبت رحمى با ما دارد و داراى حقى بزرگ و خويشاوندى با محمد (صلى الله عليه وآله) مى باشد.))
3- عقاد مى گويد:
((حسين پنجاه و هفت سال زندگى كرد. او با اين كه دشمنانى داشت كه هيچ امتناعى از خلاف واقع گفتن نداشتند، هيچ يك از آنان براى او عيبى پيدا نكرد و هيچ كس عظمت ها و فضايل او را نتوانست منكر شود. حتى وقتى كه نامه عتاب آميز حسين به معاويه رسيد و اطرافيانش به او گفتند كه نامه توهين آميز به حسين بنويسد، چنين پاسخ داد: من در على چيزى يافتم كه درباره او {مغالطه و افترا} به راه بيندازم ، ولى درباره حسين هيچ چيز قابل سفسطه اى نمى بينم.))(5)
منظور اين حيله گر (معاويه)، داستان مغلطه كارى درباره كشته شدن عثمان بود كه خود او از سبب سازان آن قضيه بود و على (عليه السلام) كمترين دخالتى در آن نداشت .
4- خوارزمى مى گويد:
((وقتى كه وليدبن عتبه شنيد امام حسين (عليه السلام) به سوى عراق حركت كرده است، به عبيدالله بن زياد چنين نوشت: حسين بن على به طرف عراق حركت كرده است و او فرزند فاطمه بتول است و فاطمه دختر رسول خدا (صلى الله عليه وآله) است. اى پسر زياد، بترس از اين كه آزارى به او برسانى و در نتيجه براى خود در اين دنيا كارى كنى كه هيچ چيزى جلوى آن را نتواند بگيرد و هيچ كس از خواص و عوام تا آخر دنيا آن را فراموش ‍ نكند.))(6)
5- حمزه بن مغيره بن شعبه كه پسر خواهر عمربن سعد بود، وقتى شنيد عمر مى خواهد به جنگ حسين (عليه السلام) برود، به او گفت:
((از اين كه تصميم به جنگ با حسين بگيرى و با خدا مخالفت نمايى و رحم را قطع كنى ، به خدا پناه مى برم . سوگند به خدا، اگر از همه دنياى خويش و مال و سلطنت روى زمين كه از آنِ تو باشد، دست بردارى ، بهتر است از اين كه در حالى كه خون حسين به گردن تو باشد خدا را ديدار كنى.))(7)
6- قاتلان امام حسين (عليه السلام) پس از حادثه كربلا مورد نفرت و انزجار و سب و لعن همه مردم جوامع واقع شدند.(8)
7- عبدالله العلايلى چنين مى نويسد:
((خلافى نيست در اين كه حسين براى همه مردم محبوب بود و در ميان همه گروه ها و طبقات مردم، برگزيدگى خاص داشت. حسين از جاذبه اى برخوردار بود كه همه مردم به قداست او معتقد بودند و بالاتر از ديگران به او مى نگريستند.))(9)
8- عبدالله بن عمر در سايه كعبه نشسته بود. وقتى چشمش به حسين (عليه السلام) افتاد كه مى آمد، گفت : اين مرد امروز محبوب ترين مردم زمين در نزد اهل آسمان (ملكوتيان) است .(10)
9- عبدالرحمن ابن خلدون در رد ابوبكرابن العربى المالكى (11) كه گفته بود: قتل الحسين بشرع جده (حسين به مقتضاى شريعت جدش كشته شده است)، چنين مى گويد:
((قاضى ابوبكرابن العربى اشتباه كرده است كه درباره حسين چنين گفته است . اين غلط، ناشى از غفلت قاضى از شرطِ بودنِ امام عادل در تحريم خروج عليه زمامدار مسلمين است . {اگر زمامدار امام عادل باشد، خروج عليه او حرام است} و كيست عادل تر از حسين در زمانش و امامتش و عدالتش در پيكار با گمراهان.))(12)
---------------------------------------------
1-ممكن است در اين مورد، سؤ الى به نظر بيايد كه نبايد بى پاسخ بماند. سؤ ال اين است كه اگر يك شخصيت ، ذاتا به دور از امكان دستبردِ عوامل ظلمت و آلودگى هاى حيوانى قدم به اين دنيا بگذارد، ديگر چه نيازى به تعليم و تربيت دارد، زيرا او با يك شخصيت ساخته شده ، وارد عالم هستى شده است ؟ پاسخ اين سؤال از اين قرار است :
منظور از طهارت و نزاهت و نورانيت ذاتى ، كاشته شدن بذر آن ها در درون اين گونه شخصيت هاست كه بعدها به وسيله پيشوايان الهى و عقل سليم و وجدان ناب مى رويد و به فعليت مى رسد، نه اين كه آن شخصيت ها با كمالِ به فعليت رسيده به دنيا مى آيند. از جمله دلايل روشن براى اثبات اين معنى ، سخن اميرالمؤمنين (عليه السلام) است كه مى رمايد:
وقد علمتم موضعى من رسول الله (صلى الله عليه وآله) - بالقرابه القريبه ، و المنزله الخصيصه . وضعنى فى حجره و اءنا ولد {وليد} يضمنى الى صدره ، ويكنفنى فى فراشه ، و يمسنى جسده ، و يشمنى عرفه . و كان يمضع الشى ء ثم يلقمنيه ، و ما وجد لى كذبه فى قول ، ولا خطله فى فعل . و لقد قرن الله به - صلى الله عليه و اله ) - من لدن اءن كان فطيما اءعظم ملك من ملائكته يسلك به طريق المكارم ، و محاسن اءخلاق العالم ، ليله و نهاره . ولقد كنت اءتبعه اتباع الفصيل اءثر اءمه ، يرفع لى فى كل يوم من اءخلاقه علما، وياءمرنى بالاقتداء به .
((شما موقعيت مرا با پيامبر (صلى الله عليه و اله ) از جهت خويشاوندى نزديك و مقام مخصوص مى دانيد. آن حضرت مرا در كودكى روى دامن خود مى نشاند و به سينه خود مى چسبانيد و در رختخواب خود جاى مى داد و بدن مباركش را به من مى سود و از بوى خوشِ خود، مشام مرا نوازش مى داد و گاهى چيزى را با دهان مباركش تبرك مى فرمود و به من مى خورانيد. او دروغى از من در گفتار و خطايى در كردار نيافت . خداوند متعال از آن موقع كه آن حضرت از شير گرفته شد، با عظمت ترين فرشته اى از فرشتگانش را موكل ساخت تا آن حضرت را در مسير ارزش ها و اخلاق نيكوى عالم شب و روز به حركت درآورد. من از آن حضرت مانند بچه شتر كه دنبال مادرش مى رود پيروى مى كردم . از هر روز نشانى از اخلاق به من ارائه مى داد و دستور مى فرمود كه از آن تبعيت كنم ...))
{نهج البلاغه ، خطبه 192}
در اين جملات ، تاءثير تعليم و تربيت در به فعليت رسيدن كمال ذاتىِ هر دو بزرگوار (پيامبر اكرم صلى الله عليه و اله ) و اميرالمؤمنين (عليه السلام)) با كمال وضوح ديده مى شود.
2- مصباح از صفوان جمال ، نقل از محدث قمى (ره ) زيارت هفتم امام حسين (عليه السلام).
3- لمعه من بلاغه الحسين (عليه السلام): ((خطب ، رسايل ، مواعظ))، السيد مصطفى آل الاءعتماد، انتشارات اعلى ، كربلا، ص ‍ 71. الاتحاف ، ص 25 - حليه الاولياء، ج 2، ص 39 - قمقام ، ص 353.
4- نفس الهموم ، محدث قمى ، صص 41 و 42.
5- ابوالشهداء، عباس محمود عقاد، ص 73.
6- مقتل ، خوارزمى ، ص 181.
7- تاريخ طبرى ، ج 4، صص 309 و 310 - الكامل ، ابن اثير، ج 3، ص 283.
8- ر.ك : پرتوى از عظمت حسين (عليه السلام)، لطف الله صافى ، صص 124 - 135.
9- سمو المعنى فى سمو الذات ، ص 139.
10- الاصابه ، ج 1 - 1724، ص 333.
11- اين شخص از ظاهريين فقها بوده و غير از محى الدين ابن عربى، صاحب فصوص و فتوحات است. در كتب تراجم براى اين كه اين دو نفر را از همديگر جدا كنند، نخستين را ابن العربى (باال) و دومين را ابن عربى (مجرد از ال) ضبط كرده اند.
12- مقدمه ابن خلدون ، ص 171.
--------------------------------------
علامه محمدتقى جعفرى