به يقين نهضت خونينى همچون نهضت كربلا و استقبال امام حسين (عليه السلام) از همه حوادث شكننده آن و پذيرش شهادت خود،ياران و فرزندان و اسارت زنان و كودكانش،نمى تواند مساله ساده اى باشد.
بايد مطمئن بود كه آن امام بزرگوار و ياران گرانقدرش به دنبال هدفى مهم بودند كه تقديم جان و مال و پذيرش هر نوع سختى و آزار را براى آنان سهل و آسان مى كرد. هدفى كه والاتر از سرمايه هاى زندگى مردانى همچون حماسه سازان كربلا بود. قبلا گذرى به آيات قرآن مى افكنيم تا در يابيم خداوند در چه بذل جان و مال را لازم مى شمرد.
در جاى جاى قرآن كريم از قتال فى سبيل الله سخن به ميان آمده است و به مجاهدان راه خدا بشارت داده و از آنان تجليل شده است. (1)
ياد مردان خدا پرستى را كه همراه جمعى از پيامبران در راه خدا كشته شدند، گرامى داشته (2) و از شهيدان راه خدا به عظمت ياد كرده است. (3)
در واقع قدر اين آيات،تجليل از جهادى است كه هدف آن،تقويت دين خدا و اعلاى كلمه حق باشد و كلمه الله هى العليا(4)
آرى،آنجا كه آيين خدا به خطر افتد و خطر سلطه شرك و كفر و ظلم و الحاد بر جامعه اسلامى احساس شود،تقديم جان و مال و مقام،كارى است والا و پر ارزش. در واقع، آيين خدا كه راهگشاى همه انسان ها به سوى سعادت جاويدان است به قدرى مهم است كه مردانى همچون امام حسين (عليه السلام) و ياران با ايمانش براى نجات آن از سلطه منافقان و دشمنان حق،هستى خويش را مخلصانه تقديم مى كنند.
به تعبير امام خمينى قدس سره:اسلام آن قدر عزيز است كه فرزندان پيغمبر،جان خودشان را فداى اسلام كردند. حضرت سيد الشهداء (عليه السلام) با آن جوان ها،با آن اصحاب،براى جنگيدند و جان دادند و اسلام را احيا كردند(5)
امير مؤمنان على (عليه السلام) در روايتى مى فرمايد:
فاذا نزلت فاجعلو ا أنفسكم دون دينكم هنگامى كه حادثه اى پيش آمد كه دين يا جان شما را تهديد مى كند جان خويش را فدا كنيد،نه دينتان را(6)
تاريخ به خوبى گوياى اين حقيقت است كه از عصر اسيلاى بنى اميه بر يلاد اسلامى،زحمات رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) و تلاش مجاهدان صدر اسلام در نشر آيين خدا به تاراج رفت،ارزش هاى اسلامى زير پا گذاشته شد،بدعت و فسق و فجور رايج گشت. سخن از محو نام رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم) به ميان آمد و تبعيض و بى عدالتى، ستم و بيدادگرى،شكنجه و آزار مؤمنان،شاخصه اين حاكميت بود كه در بخش گذشته شرح آن با مدارك متقن گذشت.
خط انحراف از اسلام ناب كه از ماجراى سقيفه آغاز شد،در عصر استيلاى معاويه شدت گرفت،ولى تلاش معاويه بر آن بود كه با حفظ ظواهر دينى و در پس پرده نفاق،به مقاصد خويش برسد. هر چند،هر قدر سلطه او قوى تر مى شد،جسارت و عقده گشايى هاى وى نيز،آشكارتر مى گشت،ولى با اين حال،همچنان عناوينى همچون خال المؤمنين صحابى رسول الله و كاتب وحى را يدك مى كشيد،تا آنجا كه در نظر بسيارى از مردم عامى،امام حسين (عليه السلام) و معاويه هر دو صحابى پپامبر بودند و اختلاف اين دو با يكديگر - به اصطاح - مربوط به اختلاف در قرائت از دين و درگيرى دو صحابى در نحوه برداشت از قرآن و سنت بود!
از اين رو،امام حسين (عليه السلام) در اواخر عمر معاويه،مبارزه خود را به گونه اى علنى آغاز مى كند و با سخنرانى معروفش در سرزمين منا،در جمع گروهى از صحابه و تابعين و فرزندان آنان با افشاگريى عملكرد معاويه مى پردازد و زمينه يك قيام را فراهم مى كند شرح اين سخنرانى در بخش ‍ آينده خواهد آمد.
همچنين نامه هايى كه آن حضرت به معاويه مى نويسد و با شجاعت تمام به نكوهش او مى پردازد،(7)
همگى از اين حقييقت حكايت دارد كه امام (عليه السلام) مبارزه خود را آغاز كرده است،هر چند بر اساس پايبندى به صلح برادرش امام حسين (عليه السلام) دست به قيام مسلحانه نمى زند،ولى روشن است كه امام (عليه السلام) قيام بزرگى را در نظر دارد و منتظر است پس از معاويه بدان اقدام كند.
امام حسين (عليه السلام) در پاسخ نامه جمعى از مردم كوفه كه براى همراهى و قيام،اعلام آمادگى كرده اند،نوشت:
.. فالصقوا بالارض،و أخفوا الشخص،و اكتموا الهوى،و احتر سوا من الاظناء مادام ابن هند حيا فان يحدث به حدث و انا حى ياءتكم راءبى، اكنون حركتى انجام ندهيد،و از آشكار شدن،دورى نماييد و خواسته خويش پنهان كنيد و از حركات شك برانگيز - تا زمانى كه فرزند هند معاويه زنده است - پرهيز نمايد. اگر او مرد و من زن بودم،تصميم خود را به شما اعلام خواهم كرد. (8)
معاويه با آن كه از اين ماجراها مطلع بود و گاه امام (عليه السلام) را تهديد مى كرد،ولى از اقدام عملى و درگير شدن با آن حضرت پرهيز داشت،اما روشن بود كه اين وضع پس از مرگ معاويه ادامه نخواهد يافت.
پس از مرگ معاويه شرايط تغيير كرد،چرا كه از سويى،به فسق و فجور و بى دينى شهره بود و از انجام هيچ گناهى حتى به صورت علنى پروا نمى كرد،و از سوى ديگر،يزيد هيچ سابقه اى هر چند هر چند به صورت ظاهر در اسلام نداشت،جوانى خام،ناپخته و هوسران بود،به همين دليل،ميان صحابه و فرزندان آنان نيز دارى هيچ گونه امتياز و مقبوليتى نبود و از سوى سوم،گروه زيادى از مردم كوفه براى همراهى با امام (عليه السلام) اعلام آمادگى كرده بودند.
امام (عليه السلام) مى ديد اگر از اين فرصت براى افشاى چهره واقعى بنى اميه و يارى دين خدا استفاده نكند،ديگر نامى از اسلام و قرآن و رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) باقى نخواهد ماند. امام حسين (عليه السلام) با هدف احياى دين خدا قيام و حركت خويش را آغاز كرد،در مرحله نخست - اگر ممكن است - با تشكيل حكومت اسلامى و در غير اين صورت،با شهادت خود و يارانش به مقصود بزرگ خود برسد.
به هر حال،مى بايست دين از دست رفته و سنت فراموش شده رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) را زنده كرد و چه كسى سزاوارتر از فرزند رسول خداست كه پيش گام چنين حركتى شود.
امام حسين (عليه السلام) نخست با اين جمله:
و على الاسلام اذ قد بليت الامة براع مثل يزيد زمانى كه امت اسلامى گرفتار زمامدارى مثل يزيد شود،بايد فاتحه اسلام را خواند(9)
تصريح كرد كه با وجود خليفه اى همچو يزيد، فاتحه اسلام خوانده است و ديگر اميدى به بقاى دين خدا در حكومت يزيد نمى رود.
همچنين در نامه اى به جمعى از بزرگان بصره به بدعت هاى موجود در جامعه اشاره كرده،و هدفش را از قيام بر ضد حكومت يزيد،احساى سنت و مبارزه با بدعت ها معرفى مى كند. مى فرمايد:
و انا ادعوكم الى كتاب الله و سنة نبيه (صلى الله عليه و آله و سلم) فان السنة قد اميتت و ان البدعة قد احييت و ان استمعوا قولى و تطيعوا امريى اهدكم سبيل الرشاد من شما را به كتاب خدا و سنت پيامبرش فرا مى خوانم،چرا كه اين گروه سنت پيام را از بين برده و بدعت در دين را احيا كردند. اگر سخنانم را بشنويد و فرمانم را اصاعت كنيد، شما را به راه راست هدايت مى كنم. (10)
آن گاه كه در مسير كربلا با فرزدق ملاقات مى كند،به روشنى از بدعت ها و خلاف كارى ها ى حاكمان شام و قيام براى نصرت دين خدا سخن مى گويد:
يا فرزدق ان هولاء قوم لزموا طاعة الشيطان،و تركوا طاعة الرحمان و اظهر الفساد فيى الارض،و ابطلوا الحدود و شربوا الخور،و الستاثروا فيى اموال الفقرء و المساكين و انا اولى من قام بنصرة دين الله و اعزاز شرعه و الجهاد فيى وسبيله لتكون كلمة الله هى العلييا اى فرزدق !اينان گروهى اند كه پيروى شيطان را پذيرفتند و اصاعت خداى رحمان را رها كردند و در زمين فساد را آشكار ساختند و حدود الهى را از بين بردند ،باده ها نوشيدند و دارايى هاى فقيران و بيچارگان را ويژه خود ساختند و من از هر كس به يارى دين خدا و سربلندى آينش و جهاد در راهش سزاوارتم. تا آيين خدا پيروز و برتر باشد. (11)
تعبيراتى با اين مضمون،در كلمات و خطابه هاى امام حسين (عليه السلام) بسيار ديده مى شود،كه در بخش آينده قسمت مهمى از آنها خواهد آمد،اين مطلب را با جمله ديگرى از آن حضرت پايان مى دهيم:
امام در خطبه اى كه در مسير كربلا در جمع لشكريان حر ايراد كرد فرمود: الا ترون الى الحق لايعمل به،و اليالباطل لا يتناهى عنه ليرغب المومن فى لقاء ربه حقا حقا آيا نمى بينيد به حق عمل نمى شود و از باطل جلوگيرى نمى گردد،در چنين شرايطى بر مؤمن لازم است راغب ديدار پروردگارش ‍ شهادت باشد. (12)
امام حسين (عليه السلام) با اين كلمات هم هدف خويش را از قيام و حركتش ‍ بيان مى كند و هم آمادگى خويش را براى شهادت در طريق مبارزه با باطل و احياى دين خدا اعلام مى دارد.
بنابر اين،روشن است كه يكى از اهداف مهم قيام امام حسين (عليه السلام) احياى دين خدا مبارزه با بدعت ها و مفاسد دستگاه بنى اميه و رهايى اسلام از چنگال منافقان و دشمنان خدا بود و در اين راه موفقيت بزرگى نصيب آن حضرت شد،هر چند آن حضرت و ياران با وفايش به شهادت رسيدند،ولى تكانى به افكار خفته مسلمين دادند و لرزه بر اندام حكومت جباران افكندند،در نتيجه اسلام رازنده ساختند و از اضمحلال دستاوردهاى نهضت نبوى (صلى الله عليه و آله و سلم) جلوگيرى كردند و مسلمانان را از حيرت و گمراهى نجات دادند.
در زيارت معرف اربعين مى خوانيم:
و بذل مهجته فيك ليستنقذ عبادك من الجهالة و حيرة الضلالة او حسين خون پاكش را در راه تو نثار كرد،تا بندگانت را از جهالت و حيرت گمراهى نجات دهد.
همچنين در روايتى از امام صادق (عليه السلام) آمده است:پس از شهادت امام حسين (عليه السلام) وقتى ابراهيم بن طلحة بن عبيدالله،خطاب به امام سجاد (عليه السلام) گفت:
يا على بن الحسين من غلب؟ اى على بن الحسن!چه كسى در اين مبارزه پيروز شد؟!
امام (عليه السلام) فرمود:
اذا اردت أن تعلم من غلب و دخل وقت الصلاة فاذن ثم اقم اگر مى خواهى بدانى چه كس يزيييد يا امام حسين (عليه السلام) پيروز شده است ،هنگامى كه وقت نماز فرا رسيد،اذان و اقامه بگو آن گاه ببين چه كسانى ماندند و چه كسانى رفتند. (13)
امام چهارم (عليه السلام) مى خواهد بگويد،هدف حكومت يزيد محو نام رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) بود،ولى امام حسن (عليه السلام) با شهادتش از اين كار جلوگيريى كرد،به هنگام اذان و اقامه همچنان نام محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) كه نشانه بقاى مكتب اوست برده مى شود و هر قدر زمان مى گذرد اين حقيقت آشكارتر مى شود.
به گفته شاعرى با اخلاص:
اى ياد تو در عالم،آتش زده بر جان ها         هر جا ز فراق تو چاك است گريبان ها
اى گلشن دين سيراب با اشك محبانت         از خون تو شد رنگين هر لاله به بستان ها
بسيار حكايت ها گرديده كهن اما        جانسوز حديث تو،تازه است به دوران ها
در دفتر آزادى،نام تو به خون ثبت است         شد ثبت به هر دفتر،با خون تو عنوان ها
اين سان كه تو جان دادى،در راه رضاى حق         آدم به تو مى نازد،تى اشرف انسان ها
قربانى اسلامى با همت مردانه         اى مفتخر از عزمت همواره مسلمان ها
---------------------------------------------------------
1- آل عمران آيه 195 نساء آيات 74،95 - 96 توبه آيات 20 - 22،111 و آيات فراوان ديگر
2- آل عمران آيه 146
3- آل عمران آيات 169 - 171
4- توبه آيه 40
5- صحفيه امام ج 8،ص 151 سخنرانى 24 / 3 / 58
6- كافى،ج 2،ص 216 ح 2
7- اين نامه را نيز در بخش چهارم بخش رويدادها بخوانيد
8- انساب الاشراف بلاذرى،ج 3،ص 366
9- لهوف ص 99،بحارالانوار ج 44 ص 326 و فتوح ابن اعثم ج 5،ص 24
10- تاريخ طبرى،ج 4،ص 266 و بحارا لانوار ج 44،ص 340
11- تذكره الخواص،ص 217 - 218
12- تاريخ طبرى،ج 4،ص 350 بحارا لانوار ج 44،ص 381
13- بحارا لانوار،ج 45،ص 177
-------------------------------------------
سعيد داودى، مهدى رستم نژاد

نوشتن دیدگاه