- جزئیات
- یکی از صحن‌های بزرگ و مجلل آستان قدس رضوی، صحن جمهوری اسلامی است که این بار می‌خواهیم تاریخ احداث آن را از رهگذر این عکس بیان کنیم. عکسی که در سال 1354 علی‌اصغر ناصری گرفته و خاطره‌اش را با این عکس در مرکز اسناد آستان قدس رضوی ثبت و ماندگار کرده است. تا دهه پنجاه، حرم مطهر از جهت تأمین فضای زیارتی به شکل رواق و صحن در قسمت‌های شمال و شرق و همچنین در بخش جنوبی به خوبی پیش رفته بود ولی از طرف غرب توسعه‌ای نیافته بود و همین بود که بنای صحن جمهوری اسلامی طرح‌ریزی شد و بعد از تصویب، بنایش آغاز شد. مساحت کل ابنیه صحن در یک طبقه چهل‌هزار مترمربع زیربنا دارد و مساحت صحن 9500 مترمربع است. در این صحن زیبا، یک سقاخانه ساخته شده و زائران از آن آب سرد و گوارا می‌نوشند. حوض بزرگی نیز در صحن ساخته شده که زائران از آب آن برای وضو گرفتن استفاده می‌کنند و این حوض بر زیبایی صحن افزوده است. صحن جمهوری اسلامی چهار ایوان دارد. ایوان قبله نسبت به سایر ایوان‌ها وسیع‌تر در نظر گرفته شد؛ چرا که اصولا ایوان قبله را در مساجد وسیع‌تر می‌سازند. و اما گلدسته‌ها؛ در این صحن دو گلدسته وجود دارد که در شمال و جنوب صحن ساخته شده‌اند و ارتفاع‌شان 32 متر از کف صحن است. در قسمت شرقی صحن پنجره فولادی نصب شده که به رواق دارالولایه متصل ارتباط پیدا می‌کند. عکسی که می‌بینید شرح تخریب سرایی است به نام سرای وزیر نظام. از مهندس دیشیدی، معمار مشهور و سرشناس آستان قدس و طراح و مجری رواق بزرگ دارالولایه نقل شده است: «رواق دارالولایه در سه طبقه احداث شده است. یک طبقه سرداب، یک طبقه رواق و طبقه سوم آسایشگاه خدام و نگهبانان می‌باشد. این رواق از تخریب اماکن مدرسه بالاسر مبارک و بازار قدیم و بازار کفاش‌ها و البته سرای وزیر نظام احداث شده و از طریق رواق‌های دارالاخلاص و دارالسیاده متصل به مجموعه حرم مطهر می‌شود». متن : فائزه موسوی عکس : علی اصغر ناصری منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
|
|
- جزئیات
- پیوند دهنده دو رواق کهن و تاریخی در گوشه و کنار بارگاه شمس الشموس(علیه السلام)، هنر موج می‌زند. هنری که ممکن است در طرح یک کاشی کوچک، رواق‌ها و صحن‌ها را زینت ببخشد و یا در گچ‌کاری‌ها و آینه‌کاری‌ها حرم مطهر رضوی به زیبایی به کار رود. در این میان درب‌های حرم روایتگر ماجراهایی دیگر هستند. درب‌هایی که گاه باز شدن‌شان لبخند را بر چهره زائران مینشاند و خستگی راه را از وجودشان پاک می‌کند. و یا درب‌هایی که بنا به ضروریات زمانی و مکانی بسته می‌شود و افسوس را برای مدتی کوتاه در جان و دل زائران و مجاوران مینشاند. شاید هم بازگوکننده داستان‌های کسانی باشند که بر آن درب‌ها، سر خود را تکیه می‌دهند و با چشمانی مملو از اشک، زیر لب برای مولای خود، امام هشتم(علیه السلام) نوایی از درونیات خود را می‌گویند. نجوایی عاشقانه و عارفانه. اما در حال حاضر آن چه مهم است، ظرافت و نفاست این درب‌های کهن و تاریخی است. درهایی که نمونه شاخصی از آثار هنرمندان ایرانی است و همچون دیگر آثار معماری حرم مطهر امام هشتم(علیه السلام) تلألویی از زیبایی هنر اسلامی است. هنری اصیل و بدیع... «درب ورودی رواق حاتم‌خانه به الله وردیخان»، یکی از این آثار نفیس است. اگرچه اطلاعات دقیقی از این درب در آرشیو بخش عکس مرکز اسناد آستان قدس رضوی وجود ندارد، اما بی‌تردید آن یکی دیگر از نمونه‌های هنر معماری ایرانی اسلامی در بارگاه امام مهربانی‌ها است. بدین منظور بهتر است نگاهی به تاریخچه این دو رواق بکنیم: در سمت مشرق حرم، رواقی است که آن را «گنبد حاتم‌خانی» می‌گویند. اگرچه مشرق این بنا بوسیله یک طاق بزرگ که کف آن یک پلّه از کف گنبد بلندتر است به دارالسیّاده متصّل می‌شود، اما از سویی دیگر گنبد حاتم‌خانی که در سال 1240 مرمت‌شده، با یک پیچیدگی به گنبد الله وردیخان راه پیدا می‌کند. بانیِ رواق گنبد حاتم‌خانی، «حاتم‌بیک اردو بادی» از امرای شاه عبّاس صفوی بوده که در حدود سال 1010 هجری قمری این بنا را ساخته است. سقف این بنا مقرنس است و نمونه‌ای از هنر کمال یافته مقرنس‌سازی به شمار می‌رود. «گنبد الله وردیخان»، یکی دیگر از بناهای بسیار جالب و زیبای آستان قدس رضوی است که از نظر معماری و کاشیکاری و مقرنس‌سازی شاهکار مسلّم به شمار می‌رود. این بنا در مشرق توحیدخانه و شمال شرقی گنبد حاتم‌خانی قرار گرفته و هشت گوشه است و همین خصوصّیت آن را از دیگر بناها که معمولاً به شکل مربع مستطیل است، ممتاز می‌کند. الله وردیخان به نوشته«فردوس‌التواریخ» در زمان شاه عبّاس صفوی، والی فارس بوده و بنا به سفارش او این بنا توسط یک معمار اصفهانی ایجاد شده است. البته ساخت این گنبد در سال 1013 ه.ق شروع شده و در سال 1021 ه.ق به پایان رسیده است. در ساخت این رواق، از بهترین کاشی‌های معّرق استفاده شده و هنرمندانی که این کاشی‌ها را ساخته و نصب کرده‌اند، با ترکیب نقش‌ها، خط‌ها و رنگ‌های مناسب و اصیل، نوعی هم‌آهنگی در روبنای این گنبد پدید آورده‌اند که نمونه‌ای کامل از ظرافت و هنر است و در کمتر بنایی می‌توان این همه ذوق و سلیقه را تماشا کرد. در واقع، داخل گنبد الله وردیخان به طرز کاشیکاری مساجد عصر صفوی است و همان ذوق و سلیقه‌ای که در مساجد زیبای اصفهان به کار رفته، در این گنبد نیز به چشم می‌آید. حال در نظر بگیرید، دری که این دو رواق یعنی «حاتم‌خانی و الله وردیخان» را بهم متصل کند، چه ویژگی باید داشته باشد؟ متن: آرزو مستأجر حقیقی منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
|
|
- جزئیات
- دارالسعاده فضایی که بنا داریم آن را برای چشمان‌تان ملموس‌تر از پیش کنیم، فضایی است که وقتی موقعیت آن را بگوییم، خانم‌ها راحت‌تر می‌توانند در ذهن خود آن را ترسیم کنند زیرا این رواقی مخصوص عبادت بانوان است. رواقی به نام دارالسعاده. از تاریخ این رواق می‌گوییم که دوره‌ی ساختش به عهد قجر می‌رسد. این رواق در عهد محمدشاه قاجار و در سال 1251 هجری قمری به وسیله‌ی «اللهیارخان آصف‌الدوله» ساخته و در دوره‌ی ناصرالدین‌شاه قاجار کامل شد. رواق دارالسعاده در شرق حرم مطهر قرار دارد؛ از طرف جنوب به رواق دارالسرور و از شرق به ایوان طلای صحن نو و از شمال به رواق دارالضیافه و از غرب به رواق حاتم خانی ارتباط دارد. ابعاد دارالسعاده از این قرار است: طول: 90/4 متر، عرض: 80/12 متر و ارتفاع: 80/14 متر. کف این رواق با سنگ مرمر فرش شده و ازاره ها نیز سنگ مرمر می باشد و از بالای ازاره یک کتیبه و بعد از آن دیوارها و سقف آیینه کاری شده است. در اثر گذر زمان، در سقف دارالسعاده خرابی هایی ظاهر و آیینه کاری آن کهنه و فرسوده شد. در فاصله‌ی میان سال های 1334 تا 1340 هجری قمری، دارالسعاده را به طور اساسی مرمت و آینه کاری‌هایش را تجدید کردند و از ضلع جنوبی دارالسعاده نیز درگاهی وسیع به رواق دارالسرور گشوده شد. در نتیجه صفه های جنوبی و شمالی از بین رفت و تمام کف هم‌سطح گردید. بالای ازاره‌ی رواق، قصیده ای از صبوری، ملک الشعراء آستان قدس رضوی، بر روی سنگ مرمر به عرض 33/0 متر به خط نستعلیق کتیبه شده و آیینه کاری و ازاره و کتیبه را علی اصغرخان امین السلطان که پدرش ابراهیم خان امین السلطان در آن جا دفن شده، انجام داده است. قصیده‌ی صبوری را می‌توانید با این مطلع دنبال کنید: حبّذا دار همایون سعادت دستور مرحبا کاخ فلک‌منظر خورشیدظهور و در آخرین مصراع قصیده، تاریخ آئینه‌کاری دارالسعاده را به حساب ابجد، سال 1300 هجری قمری می‌بینید. ابجدشناسان حساب کنند: زد رقم کلک صبوری ز پی تاریخش اندر آئینه‌ی این بقعه ببین آیت نور در دارالسعاده روی پایه‌های طرفین طاق وسط، این حدیث به خط ثلث نوشته شده است: «قال النبی صل الله علیه وآله: لو ان عبدا عبدالله مثل ما اقام نوح فی قومه وانفق مثل جبل احد فی سبیل الله ذهبا و حج الف حجه علی قدمیه ثم قتل بین الصفا والمروه مظلوما ثم لم یوالک یا علی لم یشم رائحه الجنه» و تاریخ نصب کتیبه سال 1290 درج شده که معنی حدیث این است: رسول خدا(ص) به علی (ع) فرمودند: اگر بنده به اندازه‌ی عمر نوح خداوند را عبادت کند و مانند کوه احد طلا در راه خدا انفاق نماید، هزار حج با پای پیاده انجام دهد و در بین صفا و مروه مظلومانه کشته شود ولی تو را دوست نداشته باشد، بوی بهشت به مشامش نخواهد رسید. متن: فائزه موسوی منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
- جزئیات
- پس از فرار "محمد علی شاه" به روسیه در 1330ق/1912م و در روزهای پایانی استبداد صغیر، شهر مشهد درگیر آشوب بود. قوای سواره و پیاده روس با توپخانه، جهت حفظ منافع خود وارد مشهد شدند و "علی نقی میرزا رکن الدوله" والی خراسان، آنان را به دستور حکومت تهران در ارگ حکومتی جای داد. شورشیانی که در شهر بر علیه مشروطه و دفاع از محمد علی شاه، مردم را تحریک می‌کردند و در مشهد بلوا و آشوب ایجاد نموده بودند، در واقع سازماندهی شده بودند تا بهانه‌ای برای حضور روس‌ها جهت حفظ شهر ایجاد کنند. روس‌ها به دستور فرمانده خود ژنرال "روکو"، توپ‌های خود را بر روی بام خانه‌ها، مغازه‌های نزدیک حرم و اطراف حرم مستقر کردند. محل استقرار توپ‌ها در بازار بزرگ، سرای بانک، بالا خیابان، باغ خونی و چندین نقط دیگر بود. قزاق‌ها و افسران روسی، سواره و پیاده در خیابان‌های شهر پخش شدند. به بهانه سرکوب شورشیان، در روز دهم ربیع الثانی 1330قمری، توپچی‌های قزاق در روی پشت بام‌ها از چندین نقطه شهر، به دستور فرمانده خود به حرم حمله کرده و گنبد مبارک را به توپ بستند. در آن حمله 18 موضع گنبد طلا زخمی گردید و صدمه دید. سپس مردم جهت شکایت از جسارت روس‌ها، به کنسولگری بریتانیا رفتند. سر کنسول "سر پرسی سایکس" به همراه عکاس کنسولگری و همراهانی دیگر برای دیدن ماوقع به صحن عتیق رفته و به عکاس دستور داد که از محل اصابت گلوله‌های توپ که در زاویه جنوبی گنبد بود، عکس بگیرد. تعداد عکس‌های ثبت شده بیش از یکی بوده است ولی امروزه تنها، عکسی از آن موجود می‌باشد که همان، در جراید بسیاری انتشار یافته است. سایکس در کتاب خود آورده "کنسول روس در گزارش خود اصابت گلوله به گنبد و آسیب مقبره را انکار کرده بود ولی من با فرستادن عکس‌هایی به سفارت بریتانیا در تهران و سن پترزبورگ، این ادعا را تکذیب نمودم". در کتاب "تاریخ مشهدالرضا" نوشته "احمد ماهوان" آمده است "ادیب هروی خراسانی همچنین اشاره‌ای به تهیه عکس و خبر از گلوله باران گنبد مطهر توسط عکاس ارتش روس دارد". تاکنون از بمباردمان حرم، به جز این عکس گواه بصری دیگری یافت نشده است اما دکتر "آجودانی" در کتاب "مشروطه ایرانی" اذعان داشته که در همان زمان، "ملک الشعرای بهار" عکسی از بمباردمان حرم که با خط "کاظم زاده ایرانشهر" استنساخ گردیده بود، نزد دکتر "احمد خان" نویسنده فرستاده و دکتر نیز در سوم فوریه آنرا برای "ادوارد براون" ارسال داشته است. احتمال می‌رود عکس ارسالی بهار، نمونه دیگری از عکس به توپ بستن گنبد طلا باشد. عکس مزبور که جای گلوله توپ روس‌ها را می‌نمایاند، سند تصویری مهم و قابل تأملی از وقایع تاریخی، سیاسی و مذهبی یک شهر و یک کشور می‌باشد. این عکس مستند، زخم حمله و تاراج مادی و معنوی یک کشور توسط بیگانگان را عمیقا به نمایش می‌گذارد. محمد محمدزاده تیتکانلو منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
- جزئیات
- قصه‌ای کهن از یک قبرستان قدیمی عبدالله قاجار، عکاس بنام و مشهور عصر قاجاریان، با عکسی مربوط به یک قرن پیش که از حوالی حرم مطهر امام رضا علیه السلام میهمان چشم‌های‌مان کرده، ما را به سال‌های دور و درازی می‌برد که حکایتی طولانی در دل دارد. به قبرستانی کهنه که شاید نامش را از اهالی قدیمی محله‌های خیابان طبرسی شنیده باشید؛ قبرستان قتلگاه. این قبرستان، امروز وجود ندارد ولی در سابق از مقابر معروف مجاور آستان مقدس رضوی بوده است. محل آن در قسمت شمالی بقاع متبرکه بوده و تا دهه‌ی پنجاه نیز در محدوده‌ی فلکه‌ی بزرگ حضرت قرار داشته است و دور آن را نرده‌ی آهنی کشیده بودند. اکنون با کمی دقت می‌توان دید که مقبره‌ی مرحوم امین‌الاسلام، فضل‌بن‌حسن طبرسی در این قبرستان بوده و حالا در کنار خیابان نوقان قرار دارد. این مقبره را باید تنها یادگار بدانیم از قبرستانی که نامش را بردیم. در قدیم این قبرستان را غسلگاه می‌نامیده‌اند و معتقد بوده‌اند امام رضا(علیه السلام) را در این مکان غسل داده‌اند و بعد از این در محاورات عوام به قتلگاه تبدیل شده است. جالب است که مؤلف منتخب‌التواریخ نیز در این باره نوشته است: «از هنگامی که ازبک‌ها در این محل گروهی را به قتل رسانیده‌اند این مکان به این نام مشهور شده و از آن زمان به خاطر کشتار مردم مشهد به قتلگاه نام گرفته است.» اما آنکه در قدیم آنجا را غسلگاه می‌دانسته‌اند و به این نام شهره بوده شاید دور از حقیقت نباشد. چراکه وسعت باغ حمیدبن قحطبه که امام را در آنجا به شهادت رسانیده‌اند حدود یک میل در یک میل نوشته شده و احتمال می‌رود امام را در گوشه‌ای از آن باغ غسل داده باشند و بعد مردم، آنجا را به همین نام از یک‌دیگر نقل کرده‌اند. قبرستان قتلگاه به علت مجاورت با اماکن متبرکه اهمیت زیاد دارد. طوری‌که شخصیت‌های بزرگ و مشهوری مانند طبرسی را در آن به خاک سپرده‌اند. در کتب رجال و تواریخ مربوط به مشهد مقدس و ناحیه‌ی طوس، از افراد زیادی نام برده شده که در این مقبره دفن شده‌اند. اما درباره این‌که چرا اکنون از این قبرستان اثری نیست؛ باید گفت در تحولاتی که زمان رضاشاه پهلوی در مشهد مقدس انجام و فلکه‌ی سابق طرح‌ریزی شد، قبرستان قتلگاه را تعطیل کردند و از دفن اموات در آن جلوگیری نمودند. طوری‌که مطلعان اظهار می‌کنند مقداری از قبرستان در داخل فلکه‌ی حضرت سابق قرار گرفته بود و قسمت باقی‌مانده‌اش محصور شده و دیواری بلند پیرامونش کشیده شد و به صورت باغی درآمد که در سال‌های 1308 تا 1312 یعنی زمان تولیت محمد ولی‌خان اسدی به باغ رضوان معروف شد. این نام را متصدیان آن روزِ آستانه بر این مکان نهادند و هیچ سابقه‌ی تاریخی ندارد. ************ این عکس قبرستان، از عبدالله قاجار و متعلق به سال 1271 هجری خورشیدی است. عکس‌های دیگری نیز از این قبرستان و باغ رضوان، در مرکز اسناد آستان قدس رضوی موجود است که علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به مرکز اسناد واقع در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی(جنب ورودی شیخ طبرسی) آن‌ها را مشاهده کنند. متن: فائزه موسوی منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
|
|
- جزئیات
- حرم مطهر امام رضا علیه السلام - سال 1355 هجری شمسی
|
- جزئیات
- گاهی دلت می‌خواهد سفر کنی. سفری کوتاه تا روحی دوباره در وجودت دمیده شود و لبخندی کوچک بر گوشه لبت کاشته شود. سردرگم می‌مانی که بار سفر به کجا ببندی، که ناگهان به یاد پناه بی‌پناهان، امام خوبی‌ها می‌افتی. خودت را سرزنش می‌کنی که چرا زودتر به یاد غریب الغربا نیفتادی. آماده سفر می‌شوی و خودت را می‌رسانی روبروی گنبد طلایی امام مهربانی‌ها. چشم‌هایت را می‌بندی و با چشم دل همه چیز را نظاره می‌کنی. دلت آرام می‌گیرد و شوری معنوی در جان و دلت خانه می‌کند. نجواهایت و اشک‌هایت که تمام تمام می‌شود تازه چشمت به صحن و سرای شمس الشموس می‌افتد. به رواق‌ها و ایوان‌ها. به کاشی‌های رنگین و آینه‌های درخشان. از صحنی به صحن دیگر، از رواقی به رواق دیگر می‌روی و در کنار دری می‌ایستی تا نفسی تازه کنی، اما فقط خیره می‌مانی به نقش و نگار در. دری که نشان از اخلاص هنرمندی دارد. هنرمندی که به عشق ضامن آهو شب‌های متوالی در کارگاهی دور یا شاید نزدیک چشم بر هم ننهاده و فقط قلم‌زده تا اثری لایق بارگاه انیس النفوس خلق کند؛ تا بتواند پیشکش کوچکی به آستان حضرت دوست تقدیم کند. دوباره خوب اطرافت را نگاه می‌کنی و تازه متوجه می‌شوی که چه راحت از کنار درب‌های منقوش حرم مطهر گذر کرده‌ای. درهایی که برخی حکایت‌های تاریخی جالبی همراه خود دارند. در امید دانستن این حکایت‌ها، راهی کتابخانه می‌شوی. کتاب‌ها را ورق می‌زنی و تازه در می‌یابی که بسیاری از این حکایت‌ها و داستان‌ها، در هیچ کتاب و طوماری مکتوب نشده و از این درها فقط نامی مانده است. نامی که فقط مکان قرارگیری آن‌ها را نشان می‌دهد. دری همچون «درب نقره ورودی از ایوان مسجد گوهرشاد به ضلع جنوبی دارالحفاظ». در واقع، در منابع تاریخی از درهای نفیس بسیاری در بقعه و رواق‌های حرم نام برده شده است. درهایی از جنس چوب، نقره و طلا. درهایی که منبت‌کار و قلم‌زنی هنرمند بر روی آن‌ها طرحی بی‌بدیل حک کرده است. بطور مثال از عهد قاجار به بعد درهای زرین و سیمین نفیسی در مجموعه آستان قدس نصب شده است. درهای دوره قاجار عمدتاً دارای روکشی از نقره بوده که بیشتر آن‌ها در دوره پهلوی با درهای مطلای قلمکاری تعویض شده است. همچنین از آنجایی که رواق دارالحفاظ در جنوب حرم قرار گرفته است و ضلع جنوبی آن به ضلع شمالی مسجد گوهرشاد اتصال دارد و از یک در از مسجد به حرم رفت و آمد می‌کنند، پس بی‌تردید به دلیل اهمیت فراوان این مسیر، چنین در زیبایی بویژه از جنس نقره برای اتصال این دو مکان که قدمتی دیرینه دارند، باید ساخته شده باشد. در حقیقت، بنای دارالحفاظ از ابنیه و رواق‌هایی است که بوسیله گوهرشاد آغا همسر میرزا شاهرخ پسر امیر تیمور گورکانی ساخته شده و تاریخ بنای آن به اوائل قرن نهم هجری برمی‌گردد. در هر حال این در از جمله درهایی است که دیدن عکس آن نیز هر بیننده‌ای را مجذوب این اثر زیبا که در سرزمین خورشید به یادگار مانده است، می‌کند. متن: آرزو مستاجر حقیقی منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
- جزئیات
- بارش رحمت الهی در حرم مطهر امام رضا علیه السلام
|
|
|
|
|
- جزئیات
- احترام نظامی یک سرباز به حضرت امام رضا علیه السلام
|
|
|
- جزئیات
- فرستنده : اکبر تبریزی
|
- جزئیات
- هم اکنون / حرم مطهر حضرت امام رضا علیه السلام
|
|
|
- جزئیات
- فرستنده : رضا محسنی
|
- جزئیات
- فرستنده : حسین جاویدنیا
|
