شانه را خالي از فشار بار بندگي غير مي‏كند. زيرا كمترين استرس و فشاري مانند استرس ناشي از بندگي غير خدا آدمي را مي‏آزارد و لذا آنگاه كه شهادت مي‏دهد كه خدايي غير از خداي يكتا نيست «اشهد ان لا اله الاّ اللّه» احساس آرامش مي‏كند.
پس در نماز اذكاري وجود دارد كه بيان آن‏ها و بازگو كردن آن كلمات ارزشمند كه آدمي بر نفس خود تلقين مي‏كند به او آرامش مي‏بخشد و بهداشت رواني او را تأمين مي‏نمايد و افراد فاقد استرس‏هاي رواني، در خانواده و در برخورد با ديگران فشار و دشواري كمتري را متوجه آنان مي‏سازد و خانواده نيز از فضايي آرام و كم استرس برخوردار مي‏گردد.
درمان و يا كاهش افسردگي
آن كس كه خوب و نيكو نماز مي‏گزارد، كمتر دچار افسردگي مي‏شود. فردي كه به افسردگي مبتلا شده است نيز مي‏تواند با استعانت از نماز، ميزان افسردگي خود را كاهش دهد. بيان چنين اثري براي نماز به معناي آن نيست كه افراد افسرده جهت درمان نيازي به روان‏شناس و يا روان پزشك ندارند، بلكه در حين بهره گرفتن از روش‏هاي روان درماني از نماز و عبادت نيز مي‏توانند براي كاهش و يا درمان افسردگي خود بهره بگيرند. پژوهش‏هاي انجام شده نيز حكايت از صحت اين ادعا دارد. اريك فروم در كتاب روانكاوي و دين مي‏نويسد: نياز ديني نياز به يك الگوي جهت‏گيري و مرجعي براي اعتقاد و ايمان است‏ و هيچ كس را نمي‏توان يافت كه فاقد اين نياز باشد و تجلي اين نياز را در حين انجام نماز به خوبي مي‏توان ديد. تأمين چنين نياز راه يافتن به سلامت را زمينه سازي مي‏كند و يافته‏هاي محققين نيز مؤيد اين مدعاست. چنان كه پژوهش‌گران كه در سال‏هاي اخير در جوامع اسلامي مثل ايران و مالزي دست به تجربه تازه‏اي در اتخاذ شيوه روان درماني براي بيماران مسلمان مبتلا به مشكلاتي نطير اضطراب، افسردگي و داغديدگي زده‏اند، مطالعات تجربي نشان داده‏اند كه با به كارگيري روان درماني مثل استفاده از آموزش‏هاي قرآني و احاديث و ترغيب به نماز و دعا و ذكر به عنوان يك نوع مراقبه و بحث درباره موضوعات مذهبي بيماران به بهبود بيشتر و درمان سريع‏تري نسبت به گروه مشابه‌شان كه درمان‏هاي غير مذهبي دريافت داشته‏اند، دست مي‏يابند (اظهر 1995 و ارمه و ذاراپ 1994 و ابهري 1375) 2.
آدمي به هنگام اقامه نماز در برابر خالق مي‏ايستد و با خداي خويش غم دل باز مي‏گويد: مثلا در حين قنوت مي‏گويد اللّهم اغفر لي الذّنوب التي تحبس الدّعاء خداوندا، آن گناهانم را كه باعث حبس دعا شده‏اند ببخش و يا مي‏گويد: الّلهمّ اغفر لي الذّنوب الّتي تنزل البلاء خداوندا، آن گناهاني از مرا ببخش كه موجب نزول بلا شده‏اند. بيان اين خواسته‏ها و نيازها و باز گفتن رازها و طلب مغفرت همگي موجبات كاهش غم مي‏شود و آدمي به هنگام بيان غم‏ها احساس مي‏كند كه سبك مي‏شود و امري تحقق مي‏يابد كه روان شناسان به آن پالايش رواني مي‏گويند و اين حالت موجب كاهش افسردگي فرد مي‏شود و اگر آدمي پيوسته با خداي خويش راز و نياز كند و غم دل باز گويد، هرگز مبتلا به افسردگي نمي‏شود، چنان كه احوال اولياي الهي چنين است و خدا در وصف آنان مي‏فرمايد: الا انّ اولياء اللّه لا خوف عليهم و لا هم يحزنون به درستي كه اولياي الهي نه مي‏ترسند و نه محزون مي‏شوند. يعني در آنان حزن و افسردگي راه ندارد و اگر كساني افسرده و حزين هستند، راز آن را بايد در فاصله‏اي بيابند كه از اولياي الهي دارند و به تعبير ديگر فاصله‌ي بيشتري از خدا دارند و گفته‏اند:
دوست نزديكتر از من به من است    ***     وين عجب‏تر كه من از وي دورم
پس در خانه‏اي كه همه نمازگزار هستند و همه غم‏هاي خويش را با خدا باز مي‏گويند، همه از افسردگي به دور هستند و از سلامت رواني برخوردارند .
در اين نوشتار تلاش نموديم كه برخي از خواص نماز در تحقق آرامش رواني را به اختصار بيان نماييم. اما خواص فراوان ديگري نيز در نماز ديده مي‏شود كه در بحث تفصيلي ديگر مي‏توان از آن‏ها سخن به ميان آورد.
دكتر محسن ايماني