خلاصه
در سیزدهم رجب سال 30 عام الفیل، حادثه بس عجیبی رخ داد كه هرگز در تاریخ بشریت سابقه نداشته و بعد از آن نیز تكرار نشده است، و آن حادثه، به دنیا آمدن نوزادی است در درون خانه كعبه كه به نام علی علیه السلام اسم گذاری شد.
مادر وی فاطمه، دختر اسد فرزند هاشم است كه جزء نخستین زنانی شمرده می شود كه به پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله ایمان آورد و پیش از بعثت از آیین ابراهیم پیروی می كرد. همین فاطمه زنی است كه سخت مورد احترام پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله بوده است.
پدر این طفل، عمران معروف به ابوطالب، حامی بزرگوار رسول خدا صلی الله علیه و آله بود.

مدرک حادثه
به دنیا آمدن امیرمؤمنان، علی علیه السلام در درون خانه خدا فضیلتی است كه محدّثان شیعه و دانشمندان علم انساب آن را در كتابهای خود نقل كرده اند و در میان دانشمندان اهل تسنن گروه زیادی به این حقیقت، تصریح و آن را یك فضیلت بی نظیر خوانده اند كه به نمونه هایی اشاره می شود:
1. محمد مالكی می گوید: «وُلِدَ بِمكَّةَ الْمُشَرّفَةَ داخِلَ بَيْتِ الْحَرامِ فی يَوْمِ الْجُمعَةِ الثَّالِثَ عَشَرَ مِنْ شَهْرِاللّه ِ رَجَبِ سَنَةِ ثَلاثينَ مِنْ عامِ الْفيلِ... وَلَمْ يُولَدْ فِی الْبَيْتِ الْحَرامِ قَبْلَهُ اَحَدٌ سِواهُ، وَهِی فَضيلَةٌ خَصَّهُ اللّه تَعالی بِها اِجْلالاً لَهُ وَاِعْلاءً لَمَرْتَبَتِهِ وَاِظْهارا لِكَرامَتِهِ؛(1) علی در داخل خانه خدا در مكه، روز جمعه سیزدهم ماه خدا، رجب سال سی از عام الفیل به دنیا آمد... قبل از او كسی در داخل خانه خدا به دنیا نیامده بود و این ولادت فضیلتی است كه خدای بلند مرتبه علی علیه السلام را به آن اختصاص داده است، برای تجلیل او و بالا بردن مرتبه او و آشكار نمودن كرامت و بزرگواری او».
2. حاكم نیشابوری می گوید: «ولادت علی در داخل كعبه به طور تواتر به ما رسیده است. »(2)
3. آلوسی بغدادی صاحب تفسیر می گوید: «تولد علی در كعبه در میان ملل جهان مشهور و معروف است. تاكنون كسی به این فضیلت دست نیافته است. »(3)
و دیگر دانشمندان اهل تسنن(4) نیز به این مسئله معترف می باشند. امّا در منابع شیعه روایات فراوانی در این زمینه داریم كه به یكی از آنها اشاره می شود:
سعید بن جبیر از یزید بن قعنب نقل نموده كه من با عباس بن عبدالمطلب و گروهی از فرزندان عبدالعزّی در مقابل خانه خدا نشسته بودیم كه ناگهان فاطمه دختر اسد مادر امیرالمؤمنین كه نه ماهه باردار بود و درد زایمان او را گرفته بود، ظاهر شد، «فَقالَتْ رَبِّ اِنّی مُؤمِنَةٌ بِكَ وَبِما جاءَ مِنْ عِنْدِكَ مِنْ رُسُلٍ وَكُتُبٍ، وَاِنّی مُصَدّقَةٌ بِكَلامِ جَدّی اِبْراهِيْمَ الخَليلِ، وَاِنّهُ بَنی الْبَيْتَ العَتيقَ فَبِحَقِّ الّذی بَنی هذَا الْبَيْتَ وَبِحَقِّ الْمَوْلُودِ الَّذی فِی بَطْنی لمّا يَسَّرْتَ عَلَی وِلادَتي؛(5) پس فاطمه گفت: پروردگارا! به تو و پیامبران و كتابهایی كه از طرف تو نازل شده اند، ایمان دارم و سخن جدّم ابراهیم خلیل را تصدیق می كنم؛ او كه این خانه عتیق را بنا كرد. پس به حق آن كسی كه این خانه را ساخت، و به حق كودكی كه در رحم دارم، ولادت این كودك را بر من آسان فرما!»
یزید بن قعنب می گوید: ما دیدیم كه خانه خدا از پشت شكافته شد (محل مستجار) و فاطمه داخل خانه شد و ما دیگر او را ندیدیم، و دیوار دوباره به حال اوّل برگشت، به ذهن ما رسید كه قفل در خانه خدا را باز كنیم، ولی باز نشد، «فَعَلِمْنا اَنَّ ذلِكَ اَمْرٌ مِنَ اَمْرِ اللّه ِ عَزّوجَلّ؛(6) پس دانستیم كه این مسئله كاری است از طرف خدای عزیز و جلیل».
چند روز این مادر و كودك در درون خانه خدا می مانند. راستی در این چند روز مادر چه خورده و چه نوشیده؟ و دیگر نیازهای خویش را چگونه برآورده نموده است؟ ...
اگر كمترین دقت و تأمّلی در این مسائل انجام گیرد، بی گمان به فضیلت والای این نوزاد و مادر می توان پی برد كه چگونه معجزات متعددی به احترام آن دو انجام می گیرد؛ شكافته شدن دیوار خانه خدا و به هم آمدن آن، ماندن چهار روز در درون خانه، پاك بودن نوزاد از آلودگی زایمان وگر نه در درون خانه خدا راه نمی یافت، استفاده از غذای بهشتی و...! خوب است در ادامه گزارش را از زبان فاطمه بنت اسد بشنویم:
وقتی از خانه بیرون آمد، گفت: «اِنّی فُضِّلْتُ عَلی مَنْ تَقَدَّمَنی مِنَ النِّساءِ لاَِنَّ آسِيَةَ بِنْتَ مُزاحِمٍ عَبَدَتِ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ سِرّا فِی مَوْضِعٍ لايُحِبُّ اَنْ يَعْبُدَاللّه َ فِيهِ اِلاّ اضْطِرارا، وَاِنَّ مَرْيَمَ بِنْتَ عِمْران هَزَّتِ النَّخْلَةَ الْيابِسَةَ بِيَدِها حَتّی اَكَلَتْ مِنْها رُطَبا جَنيّا، وَاِنّی دَخَلْتُ بَيْتَ اللّه ِ الْحَرامَ فَاَكَلْتُ مِنْ ثِمارِ اَلجَنَّةِ وَاَوْراقِها[ارزاقها] ؛(7) به راستی من بر زنهای پیش از خود برتری یافتم؛ زیرا آسیة دختر مزاحم (همسر فرعون) خدا را پنهانی در جایی عبادت كرد كه دوست نمی داشت در آن مكان (یعنی كاخ فرعون) خدا را عبادت كند، مگر در حال ناچاری. و به راستی مریم دختر عمران درخت خشك خرما را با دستش تكان داد تا رطب تازه ای از آن بخورد، ولی من داخل خانه خدا شدم و از میوه های بهشتی و ورقها (یا روزیها)ی آن استفاده بردم.»

مراسم نامگذاری
مولود نورانی كه در درون خانه خدا به دنیا آمده و چهار شبانه روز از او و مادرش با غذای بهشتی پذیرایی شده، برای نام گذاریش نیز خدای خانه باید تصمیم بگیرد، نه پدر و مادر و یا پدربزرگ و مادربزرگ. و چنین هم شد، خداوند منّت خویش را بر او كامل نمود و با جملاتی از عالم غیب به گوش فاطمه مادر نوزاد رساند كه او را چه نام نهد.
فاطمه بنت اسد (سلام الله علیها) می گوید: «فَلمّا اَردْتُ اَنْ اَخْرُجَ هَتَفَ بی هاتِفٌ يا فاطِمَةُ سَمّيهِ عَليّا فَهُوَ عَلِی وَاللّه ُالْعَلِی الاَْعْلی يَقُوْلُ: اِنّی شقَقْتُ اِسْمَهُ مِنْ اِسْمی وَاَدّبْتُهُ باَدَبی وَوَقَفْتُهُ عَلی غامِضِ عِلْمی وَهُوَ الَّذي... يُؤذِّنُ فَوْقَ ظَهْرِ بَيْتی وَيُقَدِّسُنی وَيُمَجِّدُنی فَطُوبی لِمَنْ اَحَبَّهُ واَطاعَهُ وَوَيْلٌ لِمَنْ اَبْغَضَهُ وَعَصاهُ؛(8) پس هنگامی كه خواستم [از كعبه] خارج شوم، هاتفی [از غیب] مرا ندا داد: ای فاطمه [او را] به نام علی نام گذاری كن! پس او علی است و خدای علی اَعْلی است كه می گوید: به راستی، اسم او را از اسم خودم جدا ساختم و او را به ادب خود پرورش دادم و او را بر پیچیدگی های علم خود آگاه ساختم و او كسی است كه... بر بام خانه من اذان خواهد گفت و مرا تقدیس و تمجید خواهد نمود. پس خوش به حال كسی كه او را دوست بدارد و اطاعتش كند و وای بر كسی كه او را دشمن بدارد و نافرمانی كند.»
آن گاه فاطمه بنت اسد روی به خانه نهاد. شخصی به سرعت خود را به ابوطالب و خانواده او رساند و بشارت ولادت علی علیه السلام را داد. همه خانواده كه در پیشاپیش آنها محمد مصطفی صلی الله علیه و آله قرار داشت، به استقبال فاطمه و نوزادش آمدند، محمد مصطفی صلی الله علیه و آله نوزاد را در بغل گرفت و زبان خویش را در دهان او قرار داد و اذان و اقامه در گوش او خواند. آن گاه ابوطالب شتران زیادی را به عنوان ولیمه این نوزاد قربانی نمود و تمام مردم را نیز دعوت نمود؛ به این صورت كه اوّل هفت بار خانه خدا را طواف نمایند، آن گاه داخل خانه ابوطالب روند و بر علی علیه السلام سلام نمایند. (9)

راز ولادت
آنچه مهم و ضروری است كه جامعه اسلامی، اعم از شیعه و سنی به آن توجه نمایند، راز و فلسفه این ولادت در درون خانه خداوند و كعبه است. مریم با آن عظمت كه به تصریح قرآن معصومه است و فرزند او از پیامبران اولوالعزم بود، وقتی درد زایمان او فرا می رسد، به او دستور داده می شود كه محراب و عبادتگاه را ترك گوید و به نقطه دوردستی پناه برد؛(10) چرا كه اینجا عبادتگاه است، نه زایشگاه؛ ولی فاطمه بنت اسد را به درون مقدس ترین عبادتگاه، یعنی كعبه فرا می خوانند و با معجزه دیوار شكافته می شود و در برخی منابع آمده كه به فاطمه بنت اسد الهام شد كه وارد خانه كعبه گردد. (11)
نوع دانشمندان اهل تسنن این جریان را فقط یك فضیلت بی هدف برای علی علیه السلام می دانند و بس؛ ولی در لابه لای روایات شیعه جملات و نكاتی به چشم می خورد كه نشان از یك راز بزرگ و هدف والا دارد؛ یعنی این گونه نیست كه تولّد حضرت در درون خانه خدا یك حادثه استثنایی بدون هدف و فلسفه باشد و خداوند از آن هیچ منظوری جز بیان شرافت و فضیلت علی علیه السلام نداشته باشد، بلكه مطلب عمیق تر از آن است و در پشت پرده این حادثه، اسراری نهفته است كه با دقّت و توجّه می توان به آن رسید.

تحلیل حادثه
روی علی است قبله این دل حق پرست/ ما كوی علی است منزل و جایگه نشست ما
بوی علی است باعث حال خراب و مست ما/ سوی علی است هر زمان به التماس دست ما
اگر به روایات امامت و ولایت ائمه اطهار علیهم السلام مخصوصا امیرمؤمنان علیه السلام دقّت شود، در می یابیم كه اساسی ترین شرط توحید، ولایت امامان معصوم است؛ چنان كه در حدیث سلسلة الذهب و دهها حدیث دیگر به آن تصریح شده است كه كلمه توحید دژ نفوذناپذیر الهی است، به شرطی كه ولایت و امامت امامان در كنار آن باشد. (12) این از نظر فكری و اعتقادی، و امّا از نظر رفتاری و عمل نیز اساسی ترین شرط قبولی اعمال، پذیرفتن امامت علی علیه السلام و فرزندان اوست.
امام محمّد باقر علیه السلام فرمود: «هر كس به خداوند عزّتمند تقرّب جوید با عبادتی كه تلاش خود را در انجام آن به كار برد، ولی امامی نصب شده از جانب خداوند برای او نباشد، تلاشش پذیرفته نمی شود و گمراه و سرگردان خواهد بود، و خداوند نیز اعمال او را دشمن می دارد. »(13)
و همچنین پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله خطاب به علی علیه السلام در مورد ولایت آن حضرت فرمود: «اگر كسی به اندازه رسالت حضرت نوح در میان قومش عبادت كند، و به اندازه كوه احد طلا داشته باشد و در راه خدا انفاق كند و عمرش طولانی شود تا هزار بار خانه كعبه را با پای برهنه زیارت كند، و سپس در میان صفا و مروه مظلومانه به قتل برسد، اگر ولایت تو را ای علی! نداشته باشد، بوی بهشت را نچشیده و داخل آن نخواهد شد.» (14) و امّا از نظر ظاهری و حسی هر چند خانه خدا، كعبه، محور توحید شمرده می شود و مردم باید به دور آن طواف كنند، ولی در طواف و نماز باید توجّه دلها به سمت و سوی فردی باشد كه خانه زاد این بیت می باشد.

لطیفه
خداوند زاده نشده و دارای فرزند نیز نمی باشد، ولی یك امر را نمی توان انكار كرد و آن اینكه صدای گریه نوزاد از خانه خدا به گوش رسیده است.
ولادت علی علیه السلام در درون خانه خدا رمز و رازش این است كه بدانیم قلب خانه خدا و توحید را ولایت و امامت علی تشكیل می دهد. در منابع روایی اِشاراتی به این مطلب شده است، از جمله:
1. در ذیل جملاتی كه فاطمه بنت اسد در لحظه خروج از خانه خدا شنید، می خوانیم: «فَطُوبی لِمَنْ اَطاعَهُ وویلٌ لِمَنْ اَبغَضَه وَعَصاهُ؛(15) پس خوش به حال كسی كه او را دوست بدارد و اطاعتش كند و وای بر كسی كه او را دشمن بدارد و نافرمانی كند.» قبلاً اشاره شد جملات فوق راز ولادت علی علیه السلام را در درون كعبه این می داند كه مردم مطیع و فرمانبر او گردند و از امامت و ولایت او سرپیچی نكنند.
2. در دعوت نامه ابوطالب از مردم برای ولیمه حضرت علی علیه السلام می خوانیم: «وَقالَ هَلُمُّوا وَطَوِّفُوا بالبَيْتِ سَبْعا وَادْخُلُوا وَسَلِّموا عَلی عَلی وَلَدِي؛(16) گفت: مردم! بیایید و هفت بار دور خانه طواف كنید، [آن گاه] داخل [خانه من] شوید و بر فرزندم علی سلام كنید.»
این سخن به این رمز كه علی علیه السلام امام و رهبر آینده شماست، اشاره دارد.
3. اثبات تولد امام علی در کعبهامام باقر علیه السلام فرمود: «اِنَّما اُمِرَ النّاسُ اَنْ يَأْتُوا هذِهِ الاَحْجارَ فَيَتَطَوّفُوا بِها، ثَمَّ يَأْتُونَنا فَيُخْبِروُنا بِوِلايَتِهِمْ وَيَعْرِضُوا عَلَيْنا نُصْرَتَهُمْ؛(17) همانا به مردم دستور داده شده است كه بیایند و این سنگها (كنایه از كعبه) را طواف كنند. سپس نزد ما (امامان) آیند و خبر ولایتشان را [نسبت به ما] اظهار نمایند، و یاری شان را نسبت به ما عرضه دارند».
نتیجه آنكه راز ولادت امیرمؤمنان علیه السلام در درون خانه كعبه این است كه مردم در حال نماز رو به كعبه باشند و صورت دل را به سوی امامت امامان معصوم و در رأس آنها امیرمؤمنان داشته باشند و هرگز از یاد نبرند كه علی در درون خانه توحید جا دارد.

من ار به قبله رو كنم به عشق روی او كنم/ اقامه صلات را به گفتگوی او كنم
گر از وطن سفر كنم سفر به سوی او كنم/ زحج و بیت بگذرم طواف كوی او كنم
كز احترام مولدش حرم شده است محترم/ در این ولا بگو نعم كه هست اعظم نعم

* * *

الا كه رحمت آیتی زرحمت علی بود/ همه كتاب انبیا حكایت علی بود
بهشت و هر چه اندر او عنایت علی بود/ اجلّ نعمت خدا ولایت علی بود. (18)

پی نوشت:
1) الفصول المهمة، ص12 ـ13؛ بحارالانوار، ج35، ص8.
2) مستدرك حاكم، ج3، ص483.
3) شرح قصیده عبدالباقی افندی، ص15.
4) مروج الذهب، ج2، ص349؛ شرح الشفاء، ج1، ص151؛ موسوعة التاريخ الاسلامي، ج1، ص306 ـ 310.
5) بحارالانوار، داراحياء التراث العربي، ج35، ص8، حديث 11؛ ر.ك: خصائص اميرالمؤمنين، للشريف الرضي، ص39؛ الغدير، علاّمه اميني، ج6، ص22.
6) همان.
7) بحارالانوار، ج35، ص8.
8) بحارالانوار، ج35، ص9، ذيل حديث 11.
9) بحار، ج35، ص18؛ اعلام الهدايه، ج2، ص50.
10) مريم/22 ـ 23.
11) سنة الهداية، ص129.
12) ر.ك: توحيد صدوق.
13) اصول كافي، ج1، ص183.
14) بحارالانوار، ج27، ص194؛ ر.ك: مناقب خوارزمي، ص28.
15) بحار، ج35، ص8، ذيل حديث 11.
16) همان، ص18؛ ذيل حديث 14.
17) عيون اخبارالرضا، ج2، ص262، حديث 29 و 30.
18) فؤاد كرمانی.

منبع : ماهنامه مبلغان شماره 57

نوشتن دیدگاه