ایمان علی(علیه السلام)
درخشنده ترین برگ زرین در زندگی آن پیشوای دینی است. اوج ایمان آن بزرگوار تا بدانجاست که پیامبر اسلام میفرمایند: اگر آسمانها و زمین را در یک کفه ترازو، و ایمان علی(ع) را در کفه دیگر آن قرار دهند، ایمان علی(ع) سنگین تر خواهد بود.
علی نجات دهنده امت
فلسفه آمدن انبیا و اولیای الهی رهایی انسان از زشتیها و هدایت به سوی سعادت و خوبیهاست. در آیات و روایات دنیا و زیورهای فریبنده آن به دریایی طوفانی تشبیه شده است که انسان در آن دست و پا میزند و انبیا و اولیای الهی، ناجیان مردم هستند. لذا پیامبر گرامی اسلام(ص) به علی(ع) میفرمایند: ای علی تو برای امت من مانند کشتی نوح هستی هرکه سوار در آن شد نجات یافت و هرکه از آن روی گردانید هلاک گردید.
یاد علی زینت مجالس
جابر بن عبدالله میگوید: شنیدم پیامبر اسلام(ص) فرمود: ای مردم مجالس و محافل خود را به یاد علی(ع) زینت دهید. این بدان جهت است که علی(ع) سرچشمه همه خوبی هاست و نامش فضیلت های انسانی را به یاد میآورد و مردم را به کمالات معنوی می آراید.
حق و حقیقت
حق و حقیقت زیباترین واژه برای انسانهای آرمان خواه است. اما این واژه با معیارهای مختلف سنجیده میشود و در طول تاریخ اختلافات بسیاری بر سر میزان و ملاک آن بوده است. از دیدگاه پیامبر اسلام(ص)، ملاک حق و حقیقت علی(ع) است از اینرو میفرمایند: حق با علی است و علی با حق. هرجا علی هست، حق همانجاست و هرجا حق و حقیقتی هست، علی آنجاست. یعنی علی(ع) چنان پایبند حق است که حق بیاو معنا ندارد.
ایمان علی
آیه هجدهم سوره سجده را عدهای از مفسران، مربوط به روزی میدانند که علی(ع) با ولید بن عقبه برخورد کرد. ولید به علی(ع) گفت: من زبانی گویاتر، و نیزهای برّاتر از تو دارم. علی(ع) فرمود: چنین نیست ای بدکاره و به خبر دروغی اشاره کرد که ولید آورده بود و میخواست با آن مسلمانان را بر بنیالمصطلق بسیج کند و در پی آن این آیه نازل شد که میفرماید: هرگاه فاسقی خبری برای شما آورد [بیدرنگ نپذیرید و] تحقیق کنید. پس از این ماجرا از سوی خدا این آیه فرود آمد: آیا کسی که به راستی به خدا ایمان آورده است با فاسق برابر ا ست؛ یعنی نه چنین است، هرگز علی(ع) با فاسقی چون ولید بن عقبة برابر نیست.
قسم خدا
در سال هشتم هجرت، دوازده هزار نفر از سپاه دشمن با یکدیگر عهد بستند که پیامبر اکرم(ص) و علی(ع) را به قتل رسانند و مسلمانان را نابود سازنند. پیغمبر اکرم(ص) جمعی را برای مذاکره فرستاد ولی نتیجهای نبخشید. از این رو لشکری به سرکردگی علی(ع) به جنگ آنان فرستاد. سپاهیان اسلام به سرعت خود را به آن محل رساندند و دشمن را محاصره کردند. هنوز هوا تاریک بود که حمله کردند و سپاه آنان را درهم شکستند. در آن هنگام سوره والعادیات نازل شد که در آن خداوند با سوگندهای فراوان، از سپاهیان اسلام تمجید کرده است. پیامبر اکرم نماز صبح آن روز را با سوره والعادیات خواندند، اصحاب عرض کردند این سوره را تاکنون نشنیده بودیم. حضرت فرمودند: آری، علی(ع) بر دشمنان پیروز شد و جبرئیل با این سوره، پیروزی آنان را به من بشارت داد.
پاداش دوستداران علی(ع)
همه دوستان علی(ع) به شفاعت و یاری او دل بستهاند تا در آن سرا که هیچ کس و هیچ چیز جز عمل صالح و دوستی رسول خدا و اهل بیتش به کار نمیآید، از آنان دستگیری کند. خود پیامبر(ص) هم ما را امیدوار ساختهاند و میفرمایند: روز قیامت، خداوند به من و علی(ع) میفرماید: دوستداران خود را وارد بهشت کنید.
علی(ع) و آزادی بندگان
حضرت علی(ع) با همه کمالات معنوی و شخصیت والایی که در جامعه اسلامی داشتند، از هیچ تلاش و کوششی در راه خدا فروگذار نمیکردند. ایشان سعی و تلاش فراوانی در کشاورزی و حفر قناتها داشتند و اندکی از درآمد آن را صرف زندگی خود و خانواده، و بقیه را بین فقرا تقسیم میکردند. چنان بود که حضرت صادق(ع)، میفرمایند: جدّ بزرگوارم علی(ع) از دسترنج خود، هزار بنده آزاد کرد.
علی(ع)، پدر مسلمانان
حضرت خاتمالانبیاء(ص) درباره حق علی بر گردن مردم و نقش آن حضرت در جامعه اسلامی میفرمایند: حقی که علی(ع) بر گردن مردم مسلمان دارد، مانند حقی است که پدر بر گردن فرزندان دارد؛ چرا که علی پدری دلسوز نسبت به جامعه، و چون شمعی است که خود میسوزد و بر دیگران پرتوافشانی میکند.
تلاشهای علی(ع) در هنگام حکومت
علامه طباطبائی میفرمایند: علی(ع) در دوران خلافت چهارساله خود، در سه زمینه تلاش موفقیتآمیز داشتند. 1 ـ بواسطه کردار عادلانه خود، چهره جذاب رفتار و خلق خوش پیامبراسلام(ص) را به مردم به ویژه نسل جدید نشان دادند. وی در برابر شوکت کسرایی و قیصری معاویه ایستادند و خود مانند فقرا زندگی میکردند.
2 ـ علی رغم همه گرفتاریها، ذخایر گرانبهایی از معارف الهی و علوم اسلامی در میان مردم به یادگار گذاشتند.
3 ـ گروه انبوهی رجل سیاسی و دینی و دانشمندان اسلامی تربیت کردند که در میان ایشان جمعی از زهدان و اهل معرفت مانند اویس قرنی و کمیل بن زیاد و میثم تمّار از پایه گذاران عرفان شناخته شدهاند و عدهای هم در علم کلام و تفسیر و فقه، از مؤسسان و بانیان این علوم به شمار میآیند.
مدفن علی(ع) در نگاه شاعر
ابن ابی الحدید در قصیده عینیه خود، که از بهترین قصیدههای اوست و سالها در اطراف ضریح قدیمی حضرت امیر(ع) در نجف به خطّ طلایی منقوش بود، میگوید: من به برقی که ظلمت شب را میشکافت، گفتم: ای برق! اگر از نجف گذشتی به آن تربت پاک بگو آیا میدانی چه کسی را در تو به ودیعت نهادهاند؟ موسی بن عمران، عیسای مسیح و پیغمبر اسلام در اینجایند. بلکه نور خداوند ذوالجلال در تو متجلی شده است، تا آن که چشم بصیرت دارد به تماشا آید. به خدا قسم اگر علی نبود، نه دنیای بود و نه مردمی بر روی زمین گرد میآمدند. حساب ما را روز قیامت او به خدا عرضه میکند و پشتیبان و پناهگاه ما در آن روز هولانگیز اوست.
علی سرچشمه علوم
ضرار، از یاران نزدیک علی(ع)، در مجلسی با اصرار معاویه، به مدح علی(ع) پرداخت و گفت: به خدا قسم افق دید او ناپیدا بود. مرد نیرومندی بود که با قاطعیت سخن میگفت و داوری و قضاوتش بر اساس عدل بود. او چشمه پرفیض و زلالی بود که دانش و علم از آن سرازیر میشد و همه اعضایش زبان به حکمت میگشود. از دنیا و خواستههای پست آن دوری میجست و با شب و تاریکی آن انس داشت و بسیار اشک میریخت. از اندیشه والایی برخوردار بود و به لباس خشن و خوراک ساده و اندک قانع بود. در میان ما همچون یکی از ما بود. به خدا قسم، ما را پیش خود مینشاند، ولی از شدت هیبتش جرأت آن نداشتیم که با وی گفتگو کنیم.
پدیدآورنده:سید اصغر احمدی