مسأله ای که در رابطه با جنگ و جهاد مطرح کردنش خالی از فایده نیست، موضوع نحوه برخورد و رفتار با اسیران جنگی و مردم مناطق آزاد شده است، زیرا بایست با آنها به گونه ای رفتار نمود که آنها متوجه اشتباه خود شوند و از صمیم قلب از کرده های گذشته خود پشیمان و زیر فشار وجدان خویش قرار گیرند و از زیر سایه شما زندگی نمودن راضی و خوشحال باشند.
و تحقیق این امر در گرو عمل به دستورات و سفارش پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است که به مسلمین و مجاهدین صدر اسلام فرمود: با اسراء خوشرفتاری کنید همانگونه که سربازان و رزمندگان اسلام نیز چنانچه باید، این مسایل را رعایت می کردند تا جائی که برای آنهائی که لباس نداشتند، لباس تهیه می نمودند و در غذا، از آن غذائی و خوراکی که خود می خوردند به آنها می دادند و اگر غذا دو نوع بود آنها را بر خود مقدم می داشتند و ترجیح می دادند و غذای خوب تر و لذیذتر را به آنها تقدیم می داشتند.
ولی بایست به هر وسیله ممکن اعم از آموزش، کتاب، مجله، تبلیغ، فیلم و... آنها را آگاه و تربیت درست نمود و با قوانین و برنامه اسلامی آشنا ساخت، تا در آینده تبلیغ گران مکتب اسلام و نظام اسلامی باشند.
چنانچه جمهوری اسلامی ایران روی حدود پنجاه هزار اسیر عراقی (که تاکنون اسیر شده است) کار فکری و فرهنگی کرد و از آنها مسلمانی متعهد ساخت که وقتی معلولین آنها را آزاد می سازند، بعضی به کشور خود و آغوش خانواده و بستگان شان باز نمی گردد، و اسارت در پناه نظام اسلامی را بر زندگی در زیر سایه رژیم ضد اسلامی و ضد انسانی بعث ترجیح می دهد.
و برخی از اسرای معلول که به میهن شان بازگشته اند، نظام حاکم بر عراق به خاطر احساس خطر، آنها را اعدام نموده.
و لکن اگر چنانچه آنها از تخصص و کمال و فنون برخوردار و در اموری مقید و ضروری مهارت دارند، از آنها بایست نهایت استفاده را کرد و آموخت.
چنانچه رسول خدا صلی الله علیه و آله غرامت آزادی اسراء با سواد، با سواد نمودن بی سوادها را قرار داد و از سواد آنها استفاده نمود. و در این زمان نیز اگر اسیران در زمینه ای که نیاز به آموختن آن وجود دارد، وارد مسلط شدن مجدد خودشان ناراحت و جلوگیری کنند.
چنانچه سربازان اسلام در جنگ با رومیان، در سال های 24 - 25 به بخشی از شهرهای روم که همین منطقه شامات است مسلط شدند، و در هر شهری فرماندار مسلمان قرار دادند، وقتی اهل ذمه مسیحی از مسلمانان خوشرفتاری دیدند، در سایه مسلمان ها دشمن رومیان شدند، و به عنوان چشم و گوش (شبکه اطلاعات) برای مسلمان ها کار می کردند تا ضد انقلاب و دشمنان اسلام را که در گوشه و کنار بودند معرفی کنند، یک وقتی خبر دادند که رومی ها یک لشکر بسیار عظیمی را تدارک دیده اند که حمله کنند، فرمانداران به سردار مسلمان ها ابوعبیده جراح گزارش دادند، ابو عبیده به فرمانداران دستور داد که خراج که از مردم گرفته اید به آنها برگردانید و بگوئید چون شما که مالیات می دادید شرط کردید از شما دفاع کنیم و امروز ما دفاع نمی توانیم مالیات مال خودتان، و ما از شهر خارج می شویم و به جنگ خودمان ادامه می دهیم، مسیحی ها گفتند خدا شما را به ما برگرداند، خدا شما را بر رومیان پیروز کند، اگر رومیان بودند به ما چیزی از این اموال بر نمی گرداندند و حتی اموال دیگر هم از ما می گرفتند. (219)
219) آقای خامنه ای نقل از الخراج، جمهوری اسلامی، شماره 1382، 13/12/62.