از جمله ارکان اساسی دین اسلام ، قرآن مجید است که طبق کلام وارد شده از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) یکی از دو ثقل این دین مبین معرفی شده است(انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله وعترتی اهل بیتی)(من دو چیز گرانبها را نزد شما به امانت می گذارم کتاب خدا و عترتم که اهل بیت من هستند)(1).طبق این روایت شریف پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)،قرآن و اهل بیت در کنار هم قرار داده شده و به مردم توصیه شده که به فرامین و دستورات هر دو آنها عمل کنند. چگونگی ترتیب آیات قرآن از سوالات بسیار مهمی که ممکن است در اذهان متبادر شود آن است که تدوین قرآن به چه صورت بوده است .درابتدا باید گفت ترتیب آیات ،طبق دستور رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)بوده است . آیات قرآن به صورت مکتوب بر پیامبر نازل نمی شده بلکه توسط جبرئیل از طرف خداوند بر قلب شریف پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)نازل شده(و راستی که این قرآن وحی پروردگار جهانیان است،روح الامین آن را بر دلت نازل کرد تا از جمله هشدار دهندگان باشی)(2) وسپس ایشان آن را برای عده ای خاص که از نظر حافظه در حد بسیار بالایی بودند و مورد تصدیق ایشان نیز بودند می خواندند و آنان این آیات را نگارش می کردند که از جمله این نگارشگران، وجود مقدس امیر المومنین علی (علیه السلام)بودند.پس نتیجه می گیریم این قرآنی که در پیش روی ماست براساس چینشِ مورد نظر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است ولذا ترتیب این آیات براساس زمان نزول نبوده بلکه یک آیه یا قسمتی از آن در زمانی خاص نازل شده و به دستور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)در محل مورد نظر ایشان قرار می گرفته است.شاهد کلام ما اینکه اولین آیه ای که بر پیامبر نازل شده آیات ابتدایی سوره علق بوده لیکن هم اکنون این سوره نود و پنجمین سوره قرآن کریم است،همانطور که در روایات از امام صادق(علیه السلام)نقل شده که فرمودند: اولین آیه ای که بر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)نازل شده(اقرا باسم ربک الذی خلق )است(3). مثال دیکر اینکه آیه اکمال(الیوم اکملت لکم دینکم)(4)در ضمن آیه محرمات خوردن آمده است در حالی که بنا بر نظر بسیاری از علما و مفسرین،آیه اکمال،آخرین آیه است که نازل شده ،همانطور که ابن عباس می گوید (بعد از آن حلال و حرامی نازل نشد)(5) و بر فرض مخالفینِ این نظریه،این آیه از جمله آیاتی است که در اواخر عمر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)نازل شده است در حالی که محرمات خوردن با فاصله زیادی،قبل از آیه اکمال نازل شده بود.همانطور که در مقاله ثقلین (7)بیان شد بسیاری از علمای اهل سنت و تمامی علمای امامیه معتقدند که این آیه در شأن روز غدیر نازل شده است. با توجه به مطالب فوق معلوم شد که ترتیب آیات براساس دستور پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)و به اصطلاح توقیفیه بوده است. آیا آیات قرآن تحریف شده است؟ یکی دیگر از سوالات متبادر به ذهن یک مسلمان آن است که آیا قرآن کریم تحریف شده است ؟ تحریف در لغت به چند معنا بیان شده:

1.به معنای میل و گشتن از چیزی است
2.به معنای تغییر و تبدیل؛ بسیاری از علمای اهل تسنن در طول تاریخ به علمای شیعه تهمت زده اند به اینکه آنان قائل به تحریف قرآن هستند . این در حالی است که به جز عده بسیار قلیلی،اکثر قریب به اتفاق شیعه معتقد به عدم تحریف قرآن هستند و جالب است که مستندِ علمایی هم که قائل به تحریف هستند روایاتی است که در منابع اهل سنت موجود است که از نظر علمای شیعه غیر قابل اعتماد است .در ادامه باید گفت آن روایاتی که در منابع شیعه در این موضوع وارد شده یا از نظر سندی ضعیف است و یا قابل توجیه است . مانند روایتی که دلالت می کند که امیرالمومنین(علیه السلام)در ایام خانه نشینی ،قرآن را جمع آوری کرده و پس از پایان آن به مردم عرضه کرد لیکن با مخالفت خلیفه اول مواجه شد.عده ای معتقدند که آن قرآن با قرآن پیش روی ما تفاوت داشت در حالی که گفته می شود مصحفی که امیر المومنین (علیه السلام)به مردم عرضه کردند همین قرآن به اضافه شَأن نزول ،تأویل آیات و معرفی محکمات و متشابهات است،که توضیح آیات قرآن محسوب می شود نه اینکه مطلبی ویا کلمه ای اضافه یا کم شده باشد و به گفته شیخ مفید و بعضی دیگر از محققان ،در آن،تأویل معانی آیات قرآن وجود داشته است(6). در عوض روایات بسیاری از منابع اهل سنت نقل شده که به صراحت دلالت بر حذف آیاتی از آیه های قرآن میکند مانند روایات ذیل :

1.عائشه می گوید در زمان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)سوره احزاب در حالی که200آیه بود خوانده می شد ،زمانی که عثمان قرآن ها را جمع کرد به تعدادی که هم اکنون نزد ماست خوانده می شود (7).

2.عائشه می گوید آیه سنگسار و آیه شیر دادن به بزرگسال زیر تخت من بود ولی زمانی که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)وفات یافت و ما مشغول شدیم،بزغاله ای آمد و آن را خورد(8).وکسی نیست بگوید بزغاله در اتاق خواب شما چه می کرده!!؟

3.عائشه می گوید چنین آیه ای در قرآن داشتیم که اگر یک طفلی ده مرتبه شیر از یک خانمی بمکد و بخورد این باعث محرمیت می شود ،بعد از این ،آیه نسخ شد و آیه ای دیگر آمد که اگر پنج بار یک طفل نوزاد از هر خانمی شیر بخورد ،این طفل ،فرزند رضاعی او می شود.زمانی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا رفت ،مردم این آیه را قرائت می کردند و در قرآن بود (9). این روایات و روایات مشابه آن از منظر مذهب امامیه مردود می باشد. خود قرآن هم به صراحت تحریف را رد کرده است آنجایی که می فرماید :(انا نحن نزلنا الذکر وانا له لحافظون) (بی تردید ما این قرآن را به تدریج نازل کرده ایم و قطعا نگهبان آن خواهیم بود) (10)همچنین روایات بسیاری از اهل بیت علیهم السلام نقل شده که دلالت بر عدم تحریف قرآن می کند که به بعضی از آن روایات اشاره می کنیم:
1.سفیان بن سمط می گوید: از امام صادق(علیه السلام) ترتیب نزول قرآن را سوال کردم ایشان فرمود همانطور که به شما نشان داده شده بخوانید(11) 2.امام رضا(علیه السلام)طی نامه ای به مامون عباسی می فرماید :تمام آنچه را که پیامبر آورده (قرآن)تا آخر حرف حق است و ما به محکم و متشابه و خاص وعام و وعده و وعید و ناسخ و منسوخ و داستان ها و اخبارش ایمان داریم و هیچ کس از بندگان توانایی ندارد مانند آن را بیاورد.(12) 3.امام صادق(علیه السلام) فرمودند:قرآنِ موجود،همان سخن ، قول ، کتاب و وحی الهی است و این کتاب همان کتابی است که خداوند متعال در وصفش فرموده:هیچ گاه از پیش روی آن و از پشت سرش،باطل به سویش نمی آید.(13) 4.امیرالمومنین(علیه السلام)می فرماید: کتاب الهی که در میان شماست،گویایی است که زبانش خسته نمی شود و خانه ای است که ستون های آن خراب نمی شود.(14) 5.ریان بن صلت از امام رضا(علیه السلام)پرسید درباره قرآن چه می گویید؟ فرمود :کلام خداست. از آن تجاوز نکنید و هدایت را به غیر از آن نخواهید زیرا به گمراهی دچار می شوید.(15) این روایات و ده ها روایات دیگر از زبان ائمه اطهارعلیهم السلام ،دلالت بر عدم تحریف قرآن می کند. چرا قرآن به زبان عربی نازل شده است؟ ابتدا باید گفت به طور طبیعی در ذهن هر انسان سوالاتی پیش می آید که به دنبال جوابِ آن است اما باید دانست درباره افعال الهی سوال کردن معنا ندارد همانطور که در قرآن کریم می فرماید:(لایسال عما یفعل وهم یسألون) (درآنچه خدا انجام می دهد چون و چرا راه ندارد ولی آنان (انسان ها)سوال خواهند شد.(16) لیکن اگر بخواهیم به حکمت بعضی از افعال الهی برسیم ناگزیریم ، به خود قرآن و کلام معصومین مراجعه کنیم. در ده آیه از قرآن به عربی بودن قرآن و روشن بودن آن اشاره کرده است : (سوره های شعرا:195؛ نحل:103؛ یوسف:1؛ رعد:36؛ طه:113؛ زمر:28؛ فصلت:3؛ شوری:7، زخرف:2و احقاف:12) خود قرآن به این سوال پاسخ داده آنجا که می فرماید:(و اگر این کتاب را قرآنی غیر عربی گردانیده بودیم قطعا می گفتند چرا آیه های آن روشن بیان نشده؟کتابی غیر عربی و مخاطب آن عرب زبان ؟بگو این کتاب برای کسانی که ایمان آورده اند رهنمود و درمانی است)(17)که این آیه شریفه نشان دهنده آن است که قرآن برای هدایت نازل شده نه چیزی غیر آن.از طرفی دیگر باید به حکم عقل، بیان کرد هر اتفاقی که در جهان می افتد ، جا و مکانی لازم دارد ، درباره ادیان هم می گوییم دین یهودیت از مصر،دین مسیحیت از فلسطین،دین زرتشتیت از ایران و دین اسلام از منطقه ای عرب نشین به نام حجاز ظهور کرده است،لذا لازم است که تمامی هدایتگران آنان عرب زبان باشند تا بتوانند مردم منطقه ی تبلیغیِ خود را به خوبی هدایت کنند همانطور که در قرآن می فرماید (و بدین گونه قرآن عربی به سوی تو وحی کردیم تا به مردم مکه و کسانی که پیرامون آنند هشدار دهی)(18) از طرفی،زبان عربی همانطور که خود قرآن کریم هم به آن اشاره دارد ، روشن است و و از حیث تکامل نیزکامل محسوب می شود و همانطور که دین اسلام،کامل ترین دین است، زبانی هم که با آن این دین را تبلیغ کرد نیز باید کامل باشد. لازم به ذکر است که اگر قرآن به هر زبان دیگر نازل می شد برای بقیه اقوام این سوال پیش می آمد که چرا قرآن به فلان زبان نازل شده است؟! پس باید گفت،مهم،عمل به دستورات و فرامین الهی است، می خواهد برای هر قوم و زبانی باشد و لذا به طور مثال اگر دین اسلام در آفریقا ظهور می کرد و پیامبر آخرالزمان فردی سیاه پوست و کتاب آن به زبان قوم آفریقایی بود ما باید آن زبان را می آموختیم تا بتوانیم کتاب الهی را بخوانیم پس به تاکید دوباره آیه قرآن را مرور می کنیم که فرمود: (لا یسأل عما یفعل وهم یسالون)،خداوند از آنچه انجام می دهد سوال نمی شود، گوش کن و اطاعت کن . به امیدِ فهمِ بیشتر از این کتاب آسمانی.
والسلام.

منابع و مآخذ:
1-مسند احمد:ج3ص14، المستدرك حاکم:ج3ص148، مسند ابی یعلی:ج2ص303 والمعجم الکبیر(طبرانی):ج3ص154.
2.سوره شعراء:آیات 192-194.
3. کافی:ج2ص631.
4.سوره مائده:آیه3.
5.شعب الایمان(بیهقی)ج1ص 65،الدرالمنثور(سیوطی):ج2ص257وفتح القدیر(شوکانی)ج2ص12.
6.اوائل المقالات( شیخ مفید):ص94.
7.الاتقان فی علوم القرآن (سیوطی):ج2ص64.
8.سنن ابن ماجه:ج6ص72.
9.صحیح مسلم :ج4ص164کتاب الرضاع.
10.سوره حجر:آیه 9.
11.کافی:ج2ص631.
12.عیون أخبار الرضا:ج2ص122.
13.امالی صدوق:ص639.
14.نهج البلاغه:خطبه133.
15.امالی صدوق:ص639.
16:سوره انبیاء :آیه 23.
17.سوره فصلت :آیه44.
18.سوره شوری:آیه7.
والسلام علیکم ورحمة الله دفتر حضرت آیت‌الله حاج سید عبدالصاحب موسوی دامت برکاته -اهواز بهمن ماه1395-جمادی الاولی 1438 سید محمد جواد موسوی