به هر واکنش غیرطبیعی به اتفاقات پیرامون، پرخاشگری می گویند.پرخاشگری یک ناهنجاری شایع در بین فرزندان در سنین مختلف می باشد که در بسیاری از موارد ذاتی نیست(به این معنا که چون پدرش یا برادرش پرخاشگر است ، معلوم می شود او ذاتا پرخاشگر است) . بلکه علت پرخاشگری ، مجموعه از عواملی است که در پیرامون فرزند رخ می دهد ، اگرچه ممکن است عامل وراثتی هم اثرگذار باشد . برای مقابله با پرخاشگری فرزندان به چند نکته اشاره می کنیم:
1. اصلاح عوامل زیستی مانند خواب و تغذیه. خواب نامنظم و تغذیه نامناسب یکی از عوامل مهم پرخاشگری در کودکان اند که با اصلاح آن ها می توان مقدار زیادی از پرخاشگری کودکان را درمان کرد.
2.استفاده بیش از حد از رسانه ها اعم از موبایل ، تلویزیون و کامپیوتر. گاهی اوقات ممکن است فرزندان از محتواهای مناسبی هم استفاده کنند ، اما فارق از محتوا ، نفس استفاده بیش از حد از رسانه ها باعث بروز پرخاشگری در فرزندان می شود. فرزندانی که از برنامه های پر استرس و هیجانی و بازی های خشن استفاده می کنند بیشتر در معرض پرخاشگری می باشند ، بنابراین برای جلوگیری از پرخاشگری فرزندان باید آن ها را از بازی های خشن و برنامه های هیجانی دور نگه داشت.
3. امر و نهی های بیش از حد والدین. امر و نهی سوهان روح کودکان است.متأسفانه امروزه امر و نهی بیش ازحد والدین ، به یکی از ابزارهای تربیتی تبدیل شده است. اگرچه مقداری امر و نهی خوب و لازم است، اما هر آنچه که از حد خودش فراتر رود آسیب رسان خواهد شد.
4. مواجه شدن کودکان با صحنه ها و رفتارهای پرخاشگرانه. یکی از عوامل مهم در یادگیری کودکان حس دیداری است. فرزندانی که رفتارهای پرخاشگرانه را در محیط های مختلف مانند مدرسه ، محله وخانه می بینند در معرض پرخاشگری قرار می گیرند.بنابراین، والدین باید مراقب باشند که فرزندان در محیط های مختلف با رفتارهای پرخاشگرانه روبرو نشوند.مثلا درخانه اگر باهم دعوا و بگو مگویی دارند درحضور فرزندان انجام ندهند.یا اگر در محله ای پرتنشی زندگی می کنند، نباید فرزندان در محله و کوچه زیاد رفت و آمد داشته باشد.همچنین اگر محیط مدرسه، محیط پر دعوایی است ،باید والدین با تذکر به مدیر مدرسه و یا با تغییر مدرسه این امر را مدریت کنند.
5. عدم پرخاشگری والدین. والدین اگر می خواهند فرزندان پرخاشگری نداشته باشند ، باید خودشان در زندگی فردی و اجتماعی از پرخاشگری پرهیز کنند.
6. عدم تأیید رفتارهای پرخاشگرانه کودکان توسط والدین. مثلا فرزندی که در خانه فریاد می زند یا شی ای را پرتاب می کند، والدین نباید بگویند که فرزندم حق داشت چنین کاری بکند ، چون او ناراحت و عصبانی است و برادرش نباید این کار را می کرد. این حرف خود نوعی تأیید بر پرخاشگری او می باشد و فرزند با این تأیید، پرخاشگری را نوعی روش برای به دست آوردن خواسته های خود می بیند.
7. تذکر جدی دادن در مقابل پرخاشگری فرزند. اگر در مقابل پرخاشگری فرزند تماشاگر باشیم ، فرزند سکوت والدین را نوعی تأیید بر کار خود می داند.
8. گاهی علت پرخاشگری کودکان خلأها و نیازهای عاطفی کودکان می باشد. والدین با محبت کردن به فرزندان می توانند خلأ های عاطفی آن ها را پر بکنند.
9.شنیدن صحبت های فرزندان. گاهی اوقات باید به فرزندان اطمینان بدهید که حرف های آنها را گوش می کنید ، البته این به این معنا نیست که حتما به حرف های آن ها عمل کنید. والدین باید شنونده های خوبی برای فرزندان باشند. یکی از شاخصه های والدین موفق این است که بتوانند به خوبی با فرزندان خود ارتباط برقرار کنند و یکی از مهمترین راه های برقراری ارتباط ، سخن گفتن با آن ها و شنیدن حرف هایشان می باشد.
10.در آغوش گرفتن فرزندان در سنین پایین تراست(بهتر این است که پدر، پسرش و مادر، دخترش را در آغوش بگیرد). در بررسی هایی که کارشاناسان در این زمینه داشته اند ، نشان داده است، زمانی که پسر و پدر و یا مادر و دختر در کنار هم می خوابند(به این نحو که صورت ها در مقابل هم باشد، نه پشت به پشت و یا خوابیدن به کمر) فرزند احساس آرامش بیشتری دارد.همچنین درآغوش گرفتن فرزندان در زمان عصبانیت ، می تواند در آرام کردن آن ها بسیار مؤثر باشد.
11.تهدید ، ترساندن، تمسخر،تحقیر و تنبیه را باید از مدل تربیتی حذف کرد. چرا که این موارد عامل پرخاشگری در کودکان می شود. ممکن است با ترساندن، تحقیر و تنبیه،فرزندان در مقابل والدین خود پرخاشگری نکنند، اما به واسطه آن فشار عصبی که به آن ها وارد شده است ، آن ها دور از دید والدینشان ، نسبت به همسالان خود و در جمع هایی مانند مهد کودک ، مدرسه و یا نسبت به برادر و خواهران خود پرخاشگری کنند. محیط هایی که برای کودکان امنیت نداشته باشد ، فرزندان را پرخاشگر بار می آورد، بنابراین محیط خانه باید برای فرزندان محیط امنی باشد و فرزندان در محیط خانه احساس امنیت کنند.
12. اجرای قوانین سخت در محیط خانواده: از آسیب هایی که سختگیری در خانه به دنبال می آورد پرخاشگری، عصبی کردن، فرار فرزندان از خانه، کناره گیری کردن فرزنداز دیگر افراد خانواده می باشد.
ما در تربیت چیزی تحت عنوان سختگیری و رها سازی نداریم . آنچه که در تربیت وجود دارد بحث روشمند کردن است.مثلا ما می خواهیم فرزندمان را در خانه منظم بار بیاوریم. گاهی این کار را با تنبیه ، تهدید ، قهر وامثال آن صورت می دهیم و گاهی ممکن است به فرزند بی اعتنایی کنیم. اما هیچکدام از این دو روش صحیح نمی باشد،بلکه باید علل بی نظمی را بیابیم.ممکن است علت بی نظمی، استفاده زیاد از تلویزیون ، کامپیوتر و موبایل باشد که باعث می شود فرزند به دیگر کارهای خود نرسد، یا ممکن است علت بی نظمی این باشد که وسایل و امکانات بیش از حد به فرزندان داده شده باشد.با شناخت علل و تنظیم برنامه و قوانینی می توان آن ها را منظم بار آورد.البته باید توجه داشته باشید، قوانینی که برای فرزندان گذاشته می شود سختگیرانه نباشد ، بلکه متعادل و متناسب با توانایی فرزند باشد.
13. توقع بیش از حد فرزندان: اگر شما از فرزندتان بیش از تواناییش توقع داشته باشید ، از آنجا که نمی تواند خواسته شما را تأمین کند باعث پرخاشگری او می شود.مثلا فرزندی که تمام تواناییش در درک مطلب و درس به اندازه نمره 16 است نباید توقع 20 داشته باشید.توقع از فرزندان باید متناسب با داشته ها و توانایی فرزند باشد،نه کمتر و نه بیشتر.
مؤسسه جهانی سبطین علیهماالسلام
برگرفته از سخنان استاد حجت الاسلام و المسلمين سيد عليرضا تراشيون
