خودباوري و اعتماد به نفس اعتماد به نفس منشأ موفقيت افراد است، اگر كسي اعتماد به نفس داشته باشد، با حمايت خالق مهربان مي‌تواند هر قله‌اي را فتح كند.
كساني كه در زندگي موفق نيستند، مهم‌ترين عامل آن، فقدان اعتماد به نفس است.از پيشوايان ديني ما نقل شده است كه: بزرگ‌ترين سرمايه، اعتماد به نفس است. كسي كه فاقد سرمايه باشد، هيچ تجارتي نميتواند انجام دهد سرمايه، سرچشمه موفقيت انسان مي‌باشد. زيربناي كاميابي، اعتماد به نفس است، ساير طبقات موفقيت بر اساس اعتماد به نفس پايه‌گذاري مي‌شود. كسي كه فاقد اعتماد به نفس است نه تنها از خود شكوفايي باز مي‌ماند بلكه به هيچ موفقيتي در زندگي نخواهد رسيد. دانشمندان، زير بناي اعتماد به نفس را عزت نفس مي‌دانند و عزت نفس يعني تعريفي كه شما از خود داريد. هر كس، هر تعريفي از خود داشته باشد، همان عزت نفس او را نشان ميدهد. من كيستم؟ پاسخي كه انسان به اين سؤال ميدهد، ميزان عزت نفس او است.
راستي چه كسي مي‌تواند بهترين تعريف را در پاسخ به اين سؤال ارائه دهد؟ قطعاً كسي كه اطلاعات و معلومات بيشتر از خود داشته باشد. اين جاست كه به اهميت كلام حضرت علي(عليه السلام) پي مي‌بريم كه فرمود: شناخت نفس (خودشناسي) سودمندترين معارف است.[1]
پروفسور وين داير ميگويد: در اندرون همه ما خزانه‌اي بيكران از عشق و شادماني و نعمت هست كه مي‌تواند آنچه را در آرزوي آن هستيم براي ما فراهم كند.[2]
انسان موجودي پيچيده، عميق و ارزشمند است، بايد اعتراف كنيم كه كسي جز خالق انسان نميتواند او را معرفي كند. براي آگاهي از اين تعريف به قرآن كريم مراجعه مي‌كنيم كه خداوند متعال مي‌فرمايد:به طور قطع من اراده كرده‌ام در زمين جانشين براي خود قرار دهم.[3]
در جاي ديگر مي‌فرمايد: هر آنچه در زمين و آسمان هستند در اختيار شما قرار داديم.[4]
و در جاي ديگر انسان را گرامي‌ترين موجود آفرينش معرفي مي‌نمايد.[5]
بهترين و كامل‌ترين تعريف انسان را، خالق او ارائه داده است. كسي كه قائم مقام خدا، گرامي‌ترين موجود آفرينش و حاكم بر زمين و آسمان و هر آنچه در آن‌هاست مي‌باشد، به طور يقين بعد از خالق كائنات قدرت‌مندترين موجودات نيز هست.
اي عزيز خدا! حال كه چنين باوري از خود داري، با حمايت خالق آفرينش هر كاري را اراده كني، انجام خواهي داد. تو با اين سرمايه خدادادي، شهامت انجام هر كاري را داري، ترس، از شخصيت با شهامتي چون تو، وحشت دارد. هرگز كلمه‌ها و عبارت‌هاي منفي، همانند نمي‌توانم، ندارم، نيستم، مي‌ترسم و... را در ذهن و بر زبان خود جاري مكن، زيرا به حمايت خداي رحمان تو قدرت‌مندترين و با شهامت‌ترين شخصيت ما هستي. نبودِ اعتماد به نفس در انسان عوارض زيادي دارد كه از جمله آن‌ها مي‌توان به از دست دادن سرمايه و استعدادها، ناكامي در امور، اضطراب و استرس، عقب ماندگي در زندگي، بي‌هدفي و... اشاره كرد. در مقابل اعتماد به نفس ترس وجود دارد.
اين ترس، همان ترس از ناكامي‌ها مي‌باشد، چرا كه ترس از خدا، عامل رشد و تكامل بوده و انسان را از ارتكاب اموري كه سبب نابودي و عقب ماندگي او مي‌شود باز مي‌دارد، گر چه در نهايت ترس ما از خدا به خطا و اشتباه ما برمي‌گردد، كه ما از عوارض و پيامدهاي خطاي خودنگران هستيم نه اين كه از خدا بترسيم، زيرا خداوند، زيباترين و مهربان‌ترين دوستان است.
به هر حال حضرت علي(عليه‌السلام)، بزرگ‌ترين گناه را ترس مي‌داند، زيرا ترس سبب سرمايه سوزي و از دست دادن فرصت‌ها مي‌شود و انسان را از هدف‌گذاري، برنامه‌ريزي و اقدامات رشد دهنده باز مي‌دارد. ان شاء الله در فصل سوم، در خصوص عوامل تقويت كننده اعتماد به نفس به طور مستقل به بحث خواهيم پرداخت.
برنامه ريزي ضمير ناخودآگاه
دانشمندان در يك آزمايش، شخصي را هيپنوتيزيم (خواب مصنوعي) كردند، سپس يك ليوان يخ را به دست او چسبانده و به او گفتند كه اين آهن گداخته است، بعد از مدتي، موضعي كه يخ به آن متصل بود شروع به واكنش و انفعال كرده و تاول زد؛ يعني همان واكنشي را كه دست در مقابل آهن گداخته، از خود نشان ميدهد، به طور دقيق، نشان داد.
از اين آزمايش نتيجه گرفتند كه بدن انسان مديري دارد كه مادي نيست و حتي وقتي انسان خوابيده است، بدن را اداره مي‌نمايد. اين بخش از وجود انسان را ضمير ناخودآگاه (subconscioumind) مي‌گويند. گرچه گاهي از آن به نامهاي ذهن نيمه هوشيار، ذهن ناهشيار، شخصيت ناخودآگاه و شخصيت ناآگاه ياد مي‌شود.
روان شناسان، شخصيت انسان را به دو بخش خودآگاه و ناخودآگاه تقسيم مي‌كنند و معتقدند، اعمال اختياري انسان در بيداري تحت فرمان ذهن هوشيار مي‌باشد. و ذهن نيمه هوشيار يا ضمير ناخودآگاه حقيقتي غير مادي است كه نياز به خواب و استراحت ندارد و خستگي به آن عارض نمي شود.
از بررسي نظريات فيلسوفان اسلامي خصوصاً جناب صدرالدين شيرازي چنين استنباط مي‌شود انسان داراي حقيقت واحده‌اي است كه داراي مراتب متعدد مي‌باشد كه ضمير ناخودآگاه را مي‌توان مرتبه يا مراتبي از نفس انسان ناميد.[6]
آموزه‌هاي دين مترقي اسلام از يك سو و تحقيقات و بررسي‌هاي روانشناسان از سوي ديگر ثابت كرده كه ضمير ناخودآگاه انسان قابليت برنامه‌ريزي و بهره‌وري را دارد، چنان كه در آزمايش، تماس يخ با بدن انسان و واكنش تاول، ملاحظه فرموديد.
انسان مي‌تواند ضمير ناخودآگاه خويش را بر اساس باورهاي زيبا رشد دهد و با برنامه‌ريزي از قدرت ضمير ناخودآگاه براي تحقق اهداف خود در زندگي استفاده نمايد. در فصل دوم به معرفي و چگونگي بهرهمندي از ضمير ناخودآگاه خواهيم پرداخت.
آشنايي با سرچشمه موفقيت
آبي كه در جويبارها و كوهسارها جاري است، به طور يقين داراي سرچشمه‌اي مي‌باشد. هر چه فاصله آب‌ها از سرچشمه بيشتر باشد از كيفيت آب كاسته شده تا جايي كه آب زلال و گواراي سرچشمه در مسافتي دورتر شايد قابل استفاده نباشد، زيرا بعد مسافت، ناخالصي آب را بيشتر مي‌كند، چنانچه مراقبت نباشد، اين ناخالصي سرانجام به آلودگي آب منجر خواهد شد.
اي زيباترين گلواژه آفرينش، حال كه تو به دنبال شربت گواراي موفقيت هستي، تا با شكفتن استعدادهاي خويش، عالم آفرينش را عطرآگين نمايي، شايسته است اين شربت را از سرچشمه بنوشي كه خالص‌تر و گواراتر است.
راستي سرچشمه موفقيت كجاست؟ چگونه مي‌توان به آن‌جا سفر كرد؟ ره توشه سفر چيست؟ دستاوردهاي رسيدن به سرچشمه موفقيت چيست؟ چگونه از سرچشمه موفقيت بيشتر و بهتر بهره‌مند شويم؟ اين سؤالها و ده‌ها سؤال ديگر را در فصل پنجم همين كتاب پاسخ خواهيم داد.
صداقت و يكپارچگي شخصيت
از مهم‌ترين اصول موفقيت، يكپارچگي شخصيت است، در فرهنگ اسلامي از آن با عنوان صداقت ياد مي‌شود. كسي كه داراي صفت صداقت مي‌باشد صادق ناميده مي‌شود؛ يعني راستگو و درستكار.
دانشمندان[7] در بررسي‌هايي كه انجام داده‌اند، يكي از مهم‌ترين خصوصيات انسان‌هاي موفق را صداقت يافته‌اند. افرادي كه در جست و جوي موفقيت هستند چاره‌اي جز آراستگي به زيور صداقت ندارند. صداقت به انسان آرامش داده و سبب جلب اعتماد ديگران مي‌شود.
در مقابل، دو رويي و نفاق سبب كاهش اعتماد به نفس، ايجاد اضطراب و استرس و سلب اعتماد مردم از شخص مي‌شود؛ از اين رو پيشوايان ديني ما فرموده‌اند: نجات (موفقيت) انسان در صداقت و راستگويي است.
بي‌صداقتي نتيجه‌اي جز نابودي و هلاكت ندارد. ناپلئون هيل مي‌نويسد: چيزي كه بتوان آن را جايگزين صداقت كرد وجود ندارد... كسي كه به عمد صداقتش را كنار مي‌گذارد، شانس ندارد دير يا زود اعتبار و شهرتش را از دست ميدهد و بعيد نيست كه در اين ميان آزادي او از بين برود.[8]
بنابراين صداقت علاوه بر اين كه تضمين كننده موفقيت انسان است بسياري از آفات و ناملايمات را دفع كرده و دستاوردهايي چون آرامش، جلب اعتماد ديگران، حسن شهرت و تقويت اعتماد به نفس را براي انسان به همراه دارد.
دگرگوني در باورهاي منفي
ناكامي انسانها، ريشه در باورهاي آن‌ها دارد، كسي كه باور دارد نميتواند، شانس ندارد، امكانات ندارد، سلامتي ندارد و... اين باورهاي منفي در زندگي او محقق و مجسم مي‌شوند، زندگي تجسم افكار و نميتواند، شانس ندارد، امكانات ندارد، تحمل ندارد، سلامتي ندارد و... اين باورهاي منفي در زندگي ا و محقق و مجسم مي‌شوند، زندگي تجسم افكار و باورهاي انسان است. باورهاي ذهني ما، مغز را برنامه‌ريزي مي‌كنند و مغز بر اساس برنامه‌ريزي ذهني كه سرچشمه آن باورها مي‌باشند به اعصاب و عضلات فرمان ميدهد.
اگر كسي باور داشته باشد نميتواند از قله صعود كند، مغز همين پيام را دريافت كرده و ساز و كار بدن را ناتوان خواهد كرد. اما اگر باور داشته باشيد كه مي‌توانيد از دماوند صعود كنيد، مغز شما اين پيام را دريافت كرده و سپس عضلات شما را براي صعود دماوند آماده مي‌كند.
در هر آن كاري كه ميلتست قدرت خود را همي بيني عيان
فرمانده بدن ما، مغز است. اما مغز در اختيار باورهاي ذهني ما است. هر فرماني را كه باورهاي ذهني صادر كند، مغز نيز همان فرمان را به وسيله اعصاب تحريكي به اندام‌ها و عضلات خواهد فرستاد. باورهاي منفي چون غده‌اي خطرناك باعث شكست و نابودي انسان مي‌شوند. در مجموع از آموزه‌هاي ديني چنين نتيجه مي‌گيريم كه: باور منفي، وسوسه‌اي از وسوسه‌هاي شيطان است در حالي كه باور مثبت، مژده‌اي از بشارت‌هاي الهي مي‌باشد.
اي عزيز موفقيت جو، اين آيين نامهاي را كه اسلام براي ذهن تو صادر كرده است، به دقت رعايت كن تا انشاء الله موفق و كامياب باشي.
اپيكتيوس ـ فيلسوف بزرگ رواقي ـ ميگويد: ما بايد بيشتر از آن چه كه مراقب بيرون كشيدن «تومور و آبسه از بدن» هستيم، مراقب «بيرون كشيدن افكار نادرست از ذهن» باشيم.[9]
آنچه انسان را محدود و ناكام مي‌كند، باورهاي محدود اوست، نه عوامل بيروني، محدوديت انسان در زندگي، چارچوب ذهني است كه خود براي خويش ساخته است.
شما كه در جست‌و جوي رشد و كمال هستي، بايد باورهاي محدود كننده را نابود كني، و باور كنيد كه مي‌توانيد با حمايت خالق كائنات هر قله‌اي را فتح كني؛ فتحي آسان و پيروزمندانه.
تكنيك‌هاي مقابله با افكار منفي
1ـ امام صادق (عليه‌السلام) مي‌فرمايد: تأثير پيش‌بيني و باور منفي، به تو وابسته است اگر آن را آسان‌گيري آسان مي‌شود و اگر سخت‌گيري، مشكل مي‌شود و اگر آن را به هيچ نگيري، هيچ و بي‌اثر مي‌شود.[10]
2ـ حضرت محمد(صلي الله عليه و آله) فرمودند: توكل بر خداوند پيش‌بيني منفي (باور منفي) را پوشانده و از بين مي‌برد.[11]
هنگامي كه افكار منفي در انسان ايجاد مي‌شود، بايد بگوييد: پروردگارا از اين افكار منفي به تو پناه مي‌برم، از شر اين افكار مرا حفظ كن.
نقل شده است[12] كه پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) همواره پيش‌بيني مثبت و زيبايي از رويدادها داشتند و به ديگران توصيه مي‌كردند كه شما نيز پيش‌بيني مثبت و پسنديده داشته باشيد، زيرا باورهاي مثبت و زيباي شما در زندگي تجسم پيدا خواهد كرد.
3ـ افكار مثبت را بيشتر كرده تا جايي كه ذهن ما به مثبت انديشي عادت كند و مكانيزم منفي بافي آن مختل شود.
4ـ از بيكاري پرهيز كرده و همواره مشغول انجام كارهاي مفيد باشيم تا ديگر ذهن فرصت منفي بافي را پيدا نكند.
5ـ در قدرت خالق آفرينش انديشه نماييم، زيرا افكار مثبت و منفي ما تحت تسلط او مي‌باشد، علاوه بر اين هر رويدادي در عالم با اجازه خداوند است، بنابراين كسي كه با او دوست بوده و از او كمك بخواهد، به طور يقين خداوند او را ياري كرده و از شر رويدادهاي ناگوار نجات خواهد داد.
سخاوت و بخشش
تو نيكي مي‌كن در دجله انداز كه ايزد در بـيـابانت دهـد بـاز
يكي از ويژگي‌هاي انسان‌هاي موفق، بخشش به ديگران است، بخشش در زندگي انسان آثار و دستاوردهاي زيادي دارد، بخشش نشانه‌اي از توانمندي است، بلكه افراد ناتوان را توانا مي‌كند. شخصي به يكي از پيشوايان ديني عرض كرد:
وضع مالي من خوب نيست.
آن جناب فرمودند: صدقه بدهيد تا بي‌نياز شويد.
صدقه نوعي انفاق و بخشش است. حضرت علي(عليه‌السلام) مي‌فرمايد:
به وسيله صدقه روزي را فرود آوريد.[13]
خداوند در قرآن كريم مي‌فرمايد: به جايگاه ابرار نمي‌رسيد مگر آن كه از آنچه دوست داريد بخشش و انفاق كنيد.[14]
ابرار گروهي از موفق‌ترين انسانها هستند كه به عالي‌ترين درجات معنويات رسيده‌اند و از دوستان خاص خداوند متعال مي‌باشند. خداوند شرط رسيدن به آن مقام رفيع را بخشش، آن‌هم از آنچه انسان دوست دارد، قرار داده است.
بخشش سبب موفقيت انسان مي‌شود، زيرا چون مغناطيس، امكانات و لذت‌ها را در ابعاد مادي و معنوي براي انسان جذب مي‌كند. آنتوني رابينز مي‌نويسد:تنها كساني كه يادگرفته‌اند در نهايت صميميت و بدون خودنمايي، به ديگران خدمت كنند، عميق‌ترين لذت زندگي و موفقيت واقعي را درك مي‌كنند.[15]
اگر بذل كردي از اين ملك و مال به مال و به ملكي رسي بي‌زوال
خدا مـهـربانست و بـس دادگـر ببخشا و بـخـشايش حـق نـگر
هدف شناسي و هدف‌گذاري
يكي از اصول مهم موفقيت، هدف‌گذاري و برنامه‌ريزي است. كسي كه بدون هدف حركت مي‌كند به زودي انرژي و توانايي‌هاي خود را هدر ميدهد، بي‌هدفي در زندگي، عقب‌ماندگي و خسران را به دنبال خواهد داشت. هدف، مكانيزم موفقيت جوي ذهن را فعال مي‌كند، هدف‌گذاري، پتانسيل‌هاي نهفته در وجود انسان را آزاد كرده، و او را غرق در شادماني و نشاط مي‌نمايد. با هدف‌گذاري استعدادها شكوفا مي‌شود و به زندگي آرامش و نشاط تزريق مي‌گردد. بي‌هدفي يكي از مهم‌ترين عوامل عقب‌ماندگي و ناكامي انسانها مي‌باشد.
چگونه هدف‌گذاري كنيم؟ آشنايي با اقسام اهداف، اولويت‌بندي آن‌ها و رمز تحقق و تجسم اهداف، مباحثي است كه انشاء الله در فصل ششم به طور مستقل آن‌ها را شرح خواهيم داد.
گذشت
گذشت‌كردن از خطاها و اشتباه‌هاي مردم و دور شدن از كينه‌جويي و انتقام، ويژگي ديگر افراد موفق است؛ به تعبير ديگر يكي از موانع موفقيت، حس انتقام جويي است.
روان شناسان،[16] گذشت از خطاهاي ديگران را براي انسان، داراي دستاوردهاي فراواني مي‌دانند كه از جمله آن‌ها به موفقيت در زندگي، آرامش و نشاط روحي، سلامت رواني و جسماني مي‌توان اشاره كرد.
امام علي(عليه‌السلام) براي گذشت، توصيف‌هاي بسياري دارد، از جمله اين‌كه مي‌فرمايد: گذشت، نيكوترين احسان‌ها، زكات پيروزي نشانه بزرگي، تاج بزرگواري‌ها، برترين نيكي‌ها، بهترين خصلت‌ها، بزرگ‌ترين فضيلت‌ها، بالاترين تحمل و بردباري و از اخلاق بزرگواران مي‌باشد.[17]
گذشت، رهآوردهاي فراواني براي زندگي مادي و معنوي انسان دارد كه شايسته است از بيان امام مسلمين حضرت علي(عليه‌السلام) بخشي از آن‌ها را بهره‌مند شويم.
ايشان بخشي از نتايج گذشت را جذب حمايت‌كنندگان، زيبايي قدرت، تحصيل مجد و بزرگي، موجب گذشت ديگران از انسان ، سپر عذاب خداوند، نزول رحمت الهي، افزايش درجات معنوي تبيين مي‌فرمايد.[18]
در جاي ديگر افرادي را كه فاقد روحيه گذشت هستند بدترين مردم معرفي مي‌نمايد.[19]
مـيـفـكن به كـار رعيت گره خـدا آنچه دادت، به ايشان بده
ترحم كن و عفو بخشش نماي كه اين‌ها رسيدت ز فضل خداي
اگر واگذاري به او كار خويش نيايد تو را هيچ دشـوار، پـيش[20]
ژوزف مورفي مي‌نويسد:با گذشت و بخشش خود، محبت، آرامش شادي، حكمت و كليه نعمت‌هاي زندگي را به ديگران ببخشيد تا ديگر نيستي در ذهن شما نماند. اين در واقع آزمايش ظرفيت عفو وبخشش شما است.[21]
هنگامي كه انسان گذشت مي‌كند، در واقع به خود و ديگران آرامش و شادماني ارزاني داشته است. گذشت بيش از آن كه ارمغاني براي ديگران باشد، هديه‌اي آرام‌بخش و انرژي‌زا ـ كه علامتي از بزرگواري و كرامت انسان است ـ براي خودِ انسان مي‌باشد.
گذشت كننده، ضمن توسعه شخصيت انساني و معنوي خويش، موفقيت خود و ديگران را تسريع و تضمين مي‌كند.
در مقابل گذشت، انتقام قرار دارد كه باعث سلب ارامش از انسان شده و صدمات مادي و معنوي جبران ناپذيري را در پي خواهد داشت.
پيامبر بزرگوار اسلام(صلي الله عليه و آله) هنگام فتح مكه در سال هشتم هجري قمري، به شخصي كه شعار انتقام جويي مي‌داد فرمودند: امروز، روز رحمت است نه روز انتقام.[22]
در واقع، آن پيام‌آور رحمت الهي به همه انسانها آموخت كه پيامد و دستاورد پيروزي شما حتي بر دشمن، بايد رحمت، مهرباني و بشارت باشد.
او با اين تكنيك همه قلب‌ها را فتح كرد و محبوب دل‌ها شد و جامعه انساني اعلام كرد كه رمز موفقيت و انرژي صعود به قله‌هاي رشد و ترقي، گذشت و تعطيلي حس انتقام جويي است.
روحيه مثبت و با نشاط
تجربه و پژوهش‌هاي علمي ثابت كرده است كه بين رفتار و روحيه انسان ارتباط مستقيمي وجود دارد. كسي كه داراي روحيه منفي است و مرتب با خود نجوا مي‌كند كه: چرا موفق نشدم، چرا امكانات ندارم، من نمي‌توانم، نمي‌شود، همكاري نمي‌كنند، نمي‌پذيرند، بدشانس و... هستم، هرگز نميتواند داراي رفتار مثبت و بانشاط باشد، زيرا روحيه، سرچشمه رفتار انسان است. آنتوني رابينز مي‌نويسد: سر چشمه رفتار انسان، حالت و روحيه او است.[23]
كسي كه داراي روحيه مثبت است، معتقد است كه هيچ شكستي وجود ندارد اگر نتيجه دل خواه او در كارها به دست نيامده است، به معناي شكست نيست، بلكه چهره ديگري از موفقيت است كه جلوه‌گر شده است. همواره خود را موفق، نيرومند، پرانرژي و غرق در نعمت مي‌بيند. انسان مثبت انديش معتقد است كه خالق مهربان جهان، همواره او را دوست دارد و از او حمايت مي‌كند. چنانچه در بعضي از امور نتيجه دل‌خواه حاصل نشود، آن را تجربه‌اي ارزشمند مي‌داند.
رفتارهاي ارزشمند و مؤثر از افراد مثبت انديش صادر مي‌شود. روحيه با نشاط از افراد مثبت‌انديش است، روحيه مثبت و با نشاط، همواره به دنبال هدف‌گذاري، برنامه‌ريزي و اقدامات مداوم مي‌باشد، تا استعدادها و توانايي‌هاي وجود خويش را شكوفا نمايد. هرگز احساس خستگي و نااميدي نمي‌كند.
از اين روست كه در اسلام به انسانها توصيه شده است همواره در برخورد با ديگران متبسم و با نشاط باشيد، غم و اندوه را نبايد در ظاهر آشكار كرد.[24]
سيره عملي رهبران بزرگ ديني از جمله حضرت محمد(صلي الله عليه و آله) نيز چنين بوده است كه همواره در برخورد با مردم لبخند بر لب داشته‌اند.
در آينده فصل مستقلي را به عوامل و تكنيك‌هاي تحول روحيه، به روحيهاي مثبت و با طراوت اختصاص خواهيم داد. هم‌چنين تكنيك‌هاي مقابله با استرس و اضطراب و چگونگي مديريت و كنترل روحيه را به شما تقديم خواهيم كرد.
اعتقاد به هماهنگي كائنات
يكي از دستاوردهاي مهم فيزيك جديد، كشف هماهنگي حركت كائنات است. در عالم آفرينش، هيچ حركتي در هيچ سياره‌اي، بدون هماهنگي با ساير اجزاي عالم، انجام نمي‌شود. اتصال، پيوستگي و هماهنگي در همه جاي عالم به چشم مي‌خورد.
جهان را سر به سـر آيـينه‌اي دان بـه هر ذره در او صد مهر پنهان
اگر يك قطره را دل بر شـكافـي برون آيد از آن صد بحر صـافي
به نزد آن كه جانش در تجلاست همه عالم كتاب حق تعالي است[25]
اتصال و هماهنگي بين جسم و روح، بين انسان با ساير اجزاي عالم و حتي بين انسان با انسان‌هاي ديگر به خوبي قابل درك است.
آيا تاكنون اين پديده و امثال آن را كه براي بسياري از افراد اتفاق مي‌افتد بررسي كرده‌ايد فرض كنيد كه دوستي را در ذهن خود يادآوري مي‌كنيد، آن دوست بعد از ساعاتي با شما تماس تلفني برقرار مي‌كند و ميگويد: از ديروز به ياد شما بودم و خواستم تماس بگيرم تا اين كه امروز موفق شدم. ارتباط روحي افراد با يكديگر كه به آن تله پاتي گفته مي‌شود، امروزه امري ثابت شده، تجربه شده و علمي است.
آري اي عزيز، ارتباطات روحي شانسي و تصادفي نيست، بلكه تابع اصول و جرياني منظم است كه درك آن نيازمند تفكر و تأمل مي‌باشد. به قول فايز: مرا خوش مي‌تپد دل در بر امشب يـقـين آورده نـامـم دلـبـر امشب
آري بايد گفت: دو دل مـانند سيم تلگراف است مرا زين سر خبر شد زآن سر امشب
ما با آشنايي و آگاهي از مكانيزم و هماهنگي كائنات هر چه بيشتر از آن بهره مند مي‌شويم. قرآن كريم اين پيوستگي و هماهنگي را نشانه‌اي از علم، حكمت و تدبير خالق كائنات مي‌داند و مي‌فرمايد: آيا در آفرينش خداي رحمان سستي و ناهماهنگي مي‌بيني (نه هرگز سستي ديده نمي‌شود) ديدگان [از هماهنگي موجود و علم و حكمت بيكران خالق آن] خجلت زده بر مي‌گردد.[26]
پروفسور وين داير مي‌نويسد: عالم هستي كامل و تمام عيار است، هيچ خطا و يا خللي در آن يافت نمي‌شود، هيچ چيز در آن تصادفي نيست. تمام اجزا و اشكال و رويدادهاي آن به گونه‌اي عالي و باشكوه به هم پيوسته و هماهنگ است.[27]
اعتقاد به هماهنگي و پيوستگي عالم هستي يكي از بديهي‌ترين عوامل موفقيت انسان و از مهم‌ترين اصول كاميابي است. اعتقاد به اين كه همه موجودات، حركت‌ها و رويدادهاي زندگي و حتي خود انسان جزئي از كل است كه در يكديگر تأثير مي‌گذارند. انسان را به اين باور مي‌رساند كه اين كل شگفت‌انگيز از پشتيباني موجودي عالم، حكيم، مدير و مقتدر بهره‌مند است. بنابراين بايد تلاش كنيم تا حركتي برخلاف حركت كل از ما صادر نشود، زيرا در سرنوشت ما مؤثر است. هر چه هماهنگي ما با عالم آفرينش و فراست بي‌انتهايي كه آن را اداره مي‌كند بيشتر باشد، موفقيت ما بيشتر تأمين و تضمين خواهد شد. كمترين افكار و رفتار و حتي صفات ما واكنش متناسب خالق كائنات و آفرينش را در پي خواهد داشت.
چگونگي هماهنگي با قوانين حاكم بر آفرينش را خالق كائنات در قالب آيين نامهاي، به نام «دين» به انسان آموخته و به او هديه كرده است، تا انسان دچار خسران و نابودي نشود و مسير رشد و كمال را به آساني، در كوتاه‌ترين مدت طي نمايد و سعادت ابدي خويش را تضمين كند.
بهرهمندي از تفكري خلاق
انسان براي رشد و تعالي، همه ابزارهاي موفقيت را در اختيار دارد، اما بايد بداند چگونه از آن‌ها استفاده نمايد.
آري اي عزيز خدا! تو همه سرمايه‌ها و ابزارهاي موفقيت را در اختيار داري اما آيا تاكنون از آن‌ها استفاده بهينه نموده‌اي؟ آيا ميداني چگونه بايد از آن‌ها بهره برد؟
قدرت تفكر و انديشه از ابزارهاي مهم موفقيت انسان است، مهمتر از آن، قدرت خلاقيت انديشه است كه خداي مهربان به تو هديه كرده است. خلاقيت، شكوفاكننده استعدادها و قدرت‌هاي نهفته در وجود توست.
با بهرهمندي از مكانيزم خلاقيت فكر، مي‌تواني همه بن‌بست‌ها را بگشايي و اهداف خود را محقق نمايي.
ابتكار و نوآوري، نتيجه بهرهمندي از خلاقيت است، با كمك گرفتن از خالق مهربان، هر آن چه را اراده كني، با تمركز بر اهداف مي‌تواني خلق كني، زيرا خالق مهربان تو را خلاق آفريده است.
خلاقيت فقط متعلق به نابغه‌ها نيست، همه انسانها از آن بهره‌مند هستند، برايان تريس مي‌نويسد: نخستين قدم براي اتصال به نبوغ خفته، پذيرفتن اين نكته است كه در درون ما خزانه‌اي بيكران از هوش، حكمت و خلاقيت وجود دارد و ما تاكنون از روي عادت در بهره‌برداري از اين منابع عظيم غفلت ورزيده‌ايم.[28]
تكنيك‌هاي فعال كننده مكانيزم خلاقيت
1ـ باور داشته باشيد كه خالق مهربان در وجود شما گنجينه‌اي از خلاقيت به وديعه نهاده است.
2ـ هدف گذاري و برنامه‌ريزي مكانيزم موفقيت را فعال كنيد.
3ـ بر اهداف تمركز كنيد تا انرژي متراكم شده و راهبردهاي جديدي را مكانيزم خلاقيت به شما اهدا نمايد.
4ـ براي تمركز از مكاني خلوت و زماني ويژه استفاده نماييد.
5ـ هر چه مطالعه، تحقيق و تمركز بر موضوع مورد نظر بيشتر باشد مكانيزم خلاقيت شما تحرك بيشتري خواهد داشت، از پراكندگي در امور جداً بپرهيزيد.
6ـ از قدرت تخيل براي تجسم اهداف استفاده كنيد، اديسون ميگويد: وسعت نبوغ و خلاقيت انسان به پهناوري نحوه تخيل و توانايي اوست.[29]
تكنولوژي مدرن و فوق مدرن، نتيجه استفاده بشر از قدرت خلاقيت خويش است، هر آنچه را كه از ابتكارات و نوآوري مشاهده مي‌كنيد، در علوم فيزيك، شيمي، رياضيات، زيست‌شناسي، فيزيولوژي، پزشكي و... همه ظهور و تجلي قدرت خلاقيت انسان است.
و تو اي عزيز، همه اين توانايي‌ها را در اختيار داري، كافي است با اشتياق، مطالعه، هدف‌گذاري، تمركز، برنامه‌ريزي و بالاخره تلاش مستمر به بهرهمندي از آن‌ها اقدام نمايي. آري گنجينه پربهاي وجود را ابزارهايي كه ذكر آن گذشت، استخراج كرده، خود و جهان را از آن بهره‌مند نما.
گر در طلب گوهر كانـي، كانـي ور زنده ببوي وصل جاني جاني
القصه حديث مطلق از من بشنو هر چند كه در جستن آني، آنـي
كمال‌جويي
يكي از عوامل موفقيت قهرمانان، كمال يابي است، قهرمانان از سعي و تلاش مؤثري براي ممتاز شدن در رشته و حرفه مخصوص به خود بهره‌مند هستند.
در جهان كنوني كه عصر رقابت است كسي كه به دنبال موفقيت بيشتري است به يقين بايد امتيازي نسبت به رقباي خويش داشته باشد.
انسان در حرفه و تخصصي كه دارد، خواه تحصيلات، مديريت، كشاورزي، صنعت، تجارت، طبابت و... حتي خانه‌داري بانوان، براي موفقيت بايد از كمالات، علم و تجربه و خلاقيت بيشتري نسبت به رقبا بهره‌مند باشد، در غير اين صورت، بايد ميدان مسابقه را ترك كند.
كمالاتي كه انسان براي موفقيت و كاميابي به آن نيازمند است، علاوه بر علم، تجربه، خلاقيت، نوآوري و ابتكار بهرهمندي از جاذبه‌هاي اخلاقي و شخصيتي، ارتباط با گرداننده كائنات نيز مي‌تواند باشد كسي كه رابطه صميمانه‌اي با مدير آفرينش داشته باشد، او نيز با مهرباني خاصي كه نسبت به انسانها، مخصوصا دوستانش دارد، همه امتيازهاي لازم را براي موفقيت به انسان هديه مي‌كند حتي هديه‌اي بدون چشم داشت.
اي يگانه گوهر آفرينش، با ايجاد ارتباط معنوي با مدير مهربان آفرينش هر روزه بر كمالات، امتيازها و مهارت‌هاي خود بيفزاي تا انشاءالله همواره پيروز و كامياب باشي.
كسي كه با خالق بسيار مهربان و دلسوز، ارتباط صميمانه‌اي داشته باشد به يقين به كمال مطلق متصل شده است.
همكاري و همياري
يكي از نيازمندي‌هاي مهم انسان در سفر موفقيت، استفاده از امكانات، استعدادها و توانايي‌هاي ديگران مي‌باشد.
مسافران كوي موفقيت به يقين از روحيه همكاري و همياري، چون مغناطيسي براي جذب امكانات استفاده مي‌كنند، لازمه همكاري و همياري ايجاد صميميت و الفت بين مردم است.
همكاري به اين معناست كه انسان به نيازهاي مشروع ديگران توجه كرده و در رفع آن‌ها تلاش نمايد. اين كار علاوه بر اين كه خشنودي خالق كائنات را فراهم مي‌كند و امكانات، استعدادها و سرمايه‌ها را به سوي انسان جاري مي‌نمايد، آثار و دستاوردهاي اجتماعي فراواني دارد.
از جمله دستاوردهاي همكاري در امور شايسته و پسنديده، ايجاد علاقه، تقويت حس نوع دوستي در افراد، تقويت احساس مسئوليت، رشد و كمال براي جامعه را مي‌توان نام برد.
از اين روست كه در قرآن كريم به انسانها دستور داده شده است: در كارهاي نيكو و پسنديده همكاري كنيد و در كارهاي ناپسند و گناه همكاري نكنيد.[30]
حضرت محمد(صلي الله عليه و آله) حتي قبل از اين كه به پيامبري مبعوث شود در پيمان‌هاي اجتماعي، پيشتاز بود؛ از جمله مي‌توان به «حلف الفضول»[31] اشاره كرد. اسلام براي رشد و تكامل انسان و جامعه بالاتر از همكاري، يعني ايثار را تشويق و ترغيب مي‌نمايد. و ديگران را بر خود ترجيح مي‌دهند در حالي كه خود نيازمند هستند.[32]
نظام آفرينش به گونه‌اي تنظيم شده است كه اعمال انسان را به او منعكس مي‌كند، اگر انسان به ديگران خدمت نمايد، به همان ميزان ديگران به او خدمت مي‌نمايند، به هر ميزاني كه ديگران را دوست داشته باشد، ديگران نيز او را دوست دارند.
ميزان جلب همكاري مردم و كائنات در دست شماست، اين شما هستيد كه با ارائه خدمت بيشتر به مردم، همكاري آنان را جلب مي‌كنيد. بنجامين فرانكليس ميگويد: وقتي به ديگران نيكي مي‌كنيد، بهترين كار را براي خودتان كرده‌ايد.[33]
علاوه بر آنچه شمرديم، آرامش رواني و شادماني خدمت به مردم از دستاوردهاي ديگر همكاري و ايثار مي‌باشد.
توجه به اصل فراواني (شكرگزاري)
دانشمنداني كه علل موفقيت انسانها را تحقيق و بررسي كرده‌اند، توجه به امكانات موجود و سپاس‌گزاري از آن‌ها را از اصول مهم موفقيت برشمرده‌اند
در كتاب باور كنيد تا ببينيد مي‌خوانيم: نخستين گام براي خلاص شدن از شر ذهنيت نداري، آن است كه از آنچه هستيم و داريم قدرداني كنيم، سپاس گزاري بايد به صراحت بيان شود. با خلوص نيت از وجودتان كه يكي از معجزه‌هاي دستگاه آفرينش است، سپاس گزاري كنيد، از اين كه زنده‌ايد. داراي چشم و گوش و پا هستيد و هم اكنون در اين جا شاهد رويايي شگفت‌انگيز هستيد شاكر باشيد، بكوشيد آنچه داريد مركز توجه قرار دهيد و نه آنچه فاقد آن هستيد.[34]
در جاي ديگر مي‌خوانيم: هر گاه زندگي را با اعتقاد به كمبود و تنگنا به سر كنيد، از رعايت اصل كيهاني وفور نعمت سرپيچي كرده و تاوان سنگيني خواهيد پرداخت.[35]
آنچه را امروزه دانشمندان در خصوص سپاس گزاري از نعمت‌ها و آثار آن و نيز ناسپاسي و پيامدهاي آن بيان مي‌كنند، موضوعي است كه قرآن كريم صدها سال قبل اعلام كرده است كه: چنان چه سپاس گزار باشيد به يقين نعمت‌هاي شما را افزون خواهيم كرد.[36]
شكر نعمت نعمتت افزون كند كفر نعمت از كفت بيرون كند
آنچه در قرآن كريم و بيان امامان ديني(عليهم‌السلام) براي ما آورده شده است صرفاً ارشاد اخلاقي نيست، بلكه واقعيت‌هاي زندگي است كه داراي پيامدهاي واقعي نيز مي‌باشد. چه اين كه تكنولوژي مدرن نيز پس از بررسي و تحقيق، آيين نامه قرآن را تصديق مي‌كند.
گر چه قرآن نياز به تصديق تكنولوژي ندارد، اما براي افرادي كه تحت تأثير جاذبه‌هاي تكنولوژي قرار گرفته و دستورها و رهنمودهاي قرآن را كهنه و ناكارآمد تلقي مي‌كنند، يادآوري آن شايسته است.
سپاس گزاري از خالق مراحلي دارد كه عبارتند از:
1ـ با زبان از خالق نعمت‌ها تشكر كنيم و بگوييم: الحمد لله رب العالمين.
2ـ در عمل از نعمت‌ها در جهت صحيح استفاده كنيم و بالاتر اين كه همواره خود را غرق در نعمت ديده و در مقام شكرگزاران باشيم.
سپاس‌گزاري از نعمت‌ها دستاوردهاي فراواني چون، افزايش محبت متقابل خداوند و انسان، فراواني و فزوني نعمت‌ها و جلوگيري از زوال آن‌ها را به دنبال دارد.
بديهي است كه وقتي انسان محبوب خداوند گردد درجات معنوي او نيز بالا مي‌رود.
از دست و زبان كه برآيد كز عهده شكرش بدرآيد
3ـ حالت حاكم بر روحيه ما، حالت شكرگزاري باشد به گونه‌اي كه خالق مهربان آفرينش ما را از گروه شكرگزاران به شمار آورد.
احساس مسئوليت
با تشكر و سپاس گزاري از تحمل و همراهي صميمانه شما كه تاكنون پشتيبان ما بوده است، اكنون به بررسي يكي ديگر از اصول موفقيت مي‌پردازيم.
مسئوليت پذيري، منشأ تحولات بزرگ اجتماعي، سياسي، اقتصادي، خانوادگي و بالاخره مادي و معنوي انسان است. تكنولوژي مدرن و فوق مدرن، سرنگوني حكومت‌هاي مستبد و ديكتاتور چون رژيم پهلوي در ايران، دفاع قهرمانانه و سرافرازانه ملت بزرگ ايران در مقابل دشمن خارجي و بالاخره كسب عالي‌ترين مقامات معنوي و روحاني، همه و همه از دستاوردهاي احساس مسئوليت است.
كسي كه از پذيرش مسئوليت شانه خالي كند، در واقع، از خود شكوفايي و رشد و تعالي انصراف داده است. افراد مسئوليت گريز، استعداها و سرمايه‌هاي بيكران گنجينه وجود خود را به يغما مي‌دهند.
زير بناي همه تلاش‌هاي بشري، تحولات اجتماعي، موفقيت‌هاي بزرگ، مسئوليت‌پذيري مي‌باشد، هر جا سخن از قهرماني، پيروزي و موفقيت است بي‌ترديد، سرچشمه آن احساس مسئوليت بوده است. اگر احساس مسئوليت شهداي دوران دفاع هشت ساله ملت ايران نبود، از عزت و سرافرازي هم چيزي باقي نمانده بود. سربلندي، عزت و قدرت ايران اسلامي محصول احساس مسئوليت امام خميني(ره) و شهدايي است كه همه وجود خود را براي حفظ استقلال، آزادي و اسلاميت كشور هزينه كردند.
انسان‌هاي موفق نه تنها به مسئوليت‌هاي خود در مقابل خود، خدا، خانواده و جامعه توجه دارند بلكه در حد امكان مسئوليت‌هاي ديگران را نيز انجام مي‌دهند.
افراد مسئوليت گريز، مسئوليت كاستي‌ها، تنبلي‌ها، جهالت‌ها و بي‌تدبيري خود را متوجه ديگران مي‌كنند. شايد آرامش مصنوعي براي خود ايجاد كنند.
اساس رشد و تعالي مادي و معنوي انسان مسئوليت پذيري مي‌باشد. خالق مهربان نيز آفرينش را بر همين مبنا ايجاد كرده است. آن‌جا كه خداوند متعال از خود سلب مسئوليت مي‌كند، مي‌خواهد رسالت، تكليف و مسئوليت انسان در مقابل سرنوشت و تحولات زندگي فردي و اجتماعي را به او يادآوري نمايد، بنابراين مي‌فرمايد:
به راستي كه خداوند سرنوشت هيچ گروهي را تغيير نمي‌دهد، مگر اين كه خود، سرنوشت خويش را متحول كنند.[37]
آري! انسان مسئول پديد آوردن افكار و انديشه، رفتار و حتي صفات خود مي‌باشد. پروفسور وين داير مي‌نويسد:
هرگاه خويش را مسئول تصميم‌هاي خود بدانيد، از هر حيث عنان اختيار دنياي خود را به دست گرفته‌ايد.[38]
و نيز هنري فورد ميگويد: هرگز شكوه و گلايه نكن، هيچ گاه لغزش‌ها و كاستيهاي خود را توجيه نكن.[39]
افراد مسئوليت گريز اغلب، ديگران را مسئول كاستيهاي زندگي معرفي مي‌كنند.
رشد و تعالي معنوي، آرامش جسمي و روحي، اعتماد به نفس، موقعيت شغلي مناسب، درآمد خوب، امنيت و توانايي، مثبت انديشي، كنترل احساسات و عواطف منفي، پرهيز از خشونت ، خصومت و ترس را مي‌توان از دستاوردهاي مسئوليت پذيري برشمرد.
افراد مسئوليت‌پذير داراي ويژگي‌هايي از اين قبيل‌اند:
1ـ از استعداد و سرمايه‌هاي وجود خود استفاده بهينه مي‌كنند.
2ـ بر همه ابعاد زندگي خويش مسلط هستند و مديريت مي‌كنند.
3ـ مسئوليت خطاهاي خويش را بر عهده گرفته و لغزش‌هاي خود را بر عهده ديگران نمي‌گذارند.
4ـ با پذيرش مسئوليت، قابليت‌هاي خود را ظاهر كرده و توانايي براي مسئوليت‌هاي بزرگتر را به نمايش مي‌گذارند.
5ـ از آرامش، مناعت طبع، بزرگواري و انضباط نفس برخور دارند.
6ـ مسئوليت همه ابعاد زندگي خويش را بر عهده مي‌گيرند.
7ـ در نتيجه احساس مسئوليت از بسياري از بيماري‌هاي روان تني مصون مي‌باشند.
سخن آخر اين كه اي زيباترين شكوفه آفرينش، خداي مهربان تو را معمار و مسئول زندگي خويش معرفي كرده است. بنابراين تو خود معمار زندگي خويش هستي، پس زيبا بساز اي زيبا انديش.
تمركز ذهن و انرژي
يكي ديگر از اصولي كه رعايت آن براي فتح قله‌هاي موفقيت لازم است، اصل تمركز مي‌باشد. تمركز يكي از زيباترين ابزار كاميابي است كه خالق مهربان به انسان عنايت فرموده است.
انسان با تمركز مي تواند عالي‌ترين كمالات معنوي را كسب نمايد. تمركز، توانايي شگفت‌انگيزي به انسان ميدهد كه در تصور او نمي‌گنجد.
تمركز عبارت است از: تجمع و تراكم انرژي فقط در يك نقطه معين.
گاهي منظور از تمركز، تمركز فكري و روحي مي‌باشد و زماني تمركز مادي و جسماني مورد نظر است.
عدم تمركز، پيامدهاي ناخوشايندي چون هدر رفتن سرمايه‌ها و فرصت‌ها را به دنبال خواهد داشت. علاوه بر اين، تمركز منشأ بسياري از ابتكارها و نوآوري‌هاي علمي و عملي است.
بارها تجربه كرده‌ايد كه تمركز فكري بر يك موضوع، افق‌هاي تازه‌اي را بر روي انسان مي‌گشايد و يا تمركز انرژي بر يك كار، كيفيت و كميت آن را تحت تأثير قرار ميدهد تا جايي كه گاهي اوقات با صرف نصف هزينه و زمان پيش‌بيني شده، كار به پايان مي‌رسد.
تمركز، اعتماد به نفس را در انسان افزايش داده و موجبات نشاط و طراوت روحي را فراهم مي‌كند.
با توجه به محدوديت‌هايي كه انسان دارد نميتواند چند كار را هم زمان با كيفيت خوب و عالي انجام دهد و در موعد مقرر به پايان برساند. در نتيجه به شهامت و اعتماد به نفس او آسيب مي‌رسد.
از جهت فكري نيز انسان نميتواند در يك لحظه بر چند چيز تمركز كند. در تمركز از ابزار انضباط نفس غفلت نكنيد، زيرا انضباط نفس مهم‌ترين اهرم ايجاد تمركز است.
انديشمند و محقق تكنولوژي موفقيت آقاي برايان تريس مي‌نويسد: براي اولويت بندي‌كارها و تمركز ذهن به اهرم انضباط نفس نيازمند هستيم.[40]
در تمركز فكري، مكان خلوت و بي سر و صدا، پشتيبان مناسبي براي شما خواهد بود. مكان خلوت به شما كمك خواهد كرد تا دچار پراكندگي ذهني نشويد.
اولويت بندي اهداف، برنامه‌ها و اقدامات عملي از مقدمات تمركز است. زمان بندي امر نيز تحصيل و دستاوردهاي تمركز را براي شما آسان مي‌كند.
علاوه بر آنچه يادآوري شد، از دستاوردهاي ديگر تمركز، ايجاد انگيزه و شور و اشتياق در انسان مي‌باشد. انگيزه و ا شتياق، هدف‌گذاري، برنامه‌ريزي و اقدامات عملي را سرعت بخشيده و سوخت حركت انسان تا نائل آمدن به هدف را تأمين مي‌كند.
انضباط نفس
انسان داراي غرايز، احساسات و عواطف متعدد و مختلفي است. غريزه‌هايي چون، رفاه طلبي، حرص، برتري طلبي، حب ذات، تنوع طلبي، و غريزه جنسي لازمه رشد و تكامل زندگي مادي و معنوي انسان هستند.
غريزه‌هاي مذكور و احساسات و عواطف، در صورتي موجب توسعه شخصيت انسان مي‌شوند كه از آن‌ها متعادل و به نحو صحيح استفاده شود. انضباط نفس، عبارت است از: كنترل قوا، غريزه‌ها، احساسات و عواطف در حد متعادل و معقول.
دانشمندان در پژوهش‌هايي كه انجام داده‌اند، يكي از اصول موفقيت انسان را بهرهمندي از انضباط نفس، معرفي كرده‌اند.
برايان تريس مي‌نويسد: رشد و توسعه فردي كه در روان شناسي موفقيت نقش عمده و حياتي به عهده دارد، مستلزم برخورداري از انضباط نفس، سخت كوشي و پشتكار است، اين ويژگي موجب تقويت منش، توانايي‌ها و عزت نفس مي‌شود.[41]
در ادامه مي‌نويسد: هر چه بيشتر بر روي نفس خود كار كنيم، خود را دوست داشتني‌تر مي‌يابيم.[42]
دانشمند ديگري ميگويد: مراقبت، مكاشفه و اشراق بر شما فرصت ميدهد تا حقيقت وجود خويش را كشف كنيد و بشناسيد و بر تصورات باطلي كه بين شما و خود راستين و شكوهمندتان فاصله انداخته، خط بطلان بكشيد.[43]
سؤالي كه براي ما ايجاد مي‌شود اين است كه برنامه اعتدال كدام است؟ از كجا بدانيم كه اعتدال در غريزه‌ها و احساسات و استفاده از آن‌ها ما را در مسير رشد و كمال قرار ميدهد.
عقل، انسان را راهنمايي مي‌كند كه برنامه فعاليت رشد دهنده غرايز و احساسات را از خالق مهربان كائنات دريافت كنيم. چرا؟ زيرا او آفريننده انسان است، بيشتر از هر كسي نسبت به عوامل توسعه شخصيت و كمال انساني علم دارد و بر اساس حكمت بيكران خويش آيين نامه انضباط نفس را در قالب دين به انسانها ارزاني داشته باشد.
عمل به آيين نامه الهي انضباط نفس، موجبات رشد و كمال و موفقيت انسان را در دنيا و آخرت فراهم مي‌كند. فراموش نكنيم كه بعضي از دانشمندان معتقدند كه نود و نه درصد وجود انسان نامرئي است و فقط يك درصد مرئي مي‌باشد.[44]
با توجه به جمله مذكور، ملاحظه مي‌فرماييد كه بيشتر اوقات سرمايه‌هاي ما براي يك درصد از وجود هزينه مي‌شود. غالب انسانها توجه به عمق بي‌انتها و شخصيت بي كران خويش كه متشكل از 99% ديگر است ندارند.
اين جاست كه بايد تعريف از موفقيت فراتر از ظاهر و سطح يك درصدي وجود انسان باشد، زيرا موفقيت‌هاي ظاهري و مادي توسعه‌اي بيش از يك درصد وجود انسان را ندارد.
از اين روست كه حضرت علي(عليه‌السلام) مي‌فرمايد: همان گونه كه جسم و سايه از هم جدا نمي‌شوند، دين داري و توفيق نيز از يكديگر جدا نمي‌شوند.[45]
از ديدگاه امام علي(عليه‌السلام) انسان موجودي مادي و معنوي است بنابراين تكامل و رشد مادي و معنوي متعادل را موفقيت انسان معرفي كرده اند.
چرا فرموده‌اند موفقيت و دين داري همراه و قرين هم هستند؟ زيرا دين عهده دار موفقيت ظاهر و باطن انسان است.
نتيجه اين كه: انضباط نفس به توصيه دانشمندان از اصول موفقيت به شمار مي‌آيد، انضباط بايد داراي آيين نامهاي باشد تا انسان بر اساس آن اقدام كند، تهيه كننده آيين نامه بايد به سعادت رشد و كمال انسان علم و آگاهي كامل داشته باشد. اين خصوصيات متعلق به كسي جز خالق مهربان نيست كه آيين نامه را در قالب دين به تو ارزاني كرده است. تا تو با رعايت آيين نامه رشد و توسعه انساني، به كمال مطلوب برسي. انشاء الله.
در اين يين نامه، خداي رحمان هر آنچه را كه موجب عقب ماندگي و شكست انسان در مسير كمال مي‌شود به انسان اعلام كرده است و به او توصيه كرده است به آن‌ها نزديك نشود كه اصطلاحا به آن ترك محرمات مي‌گويند و نيز به آن چه موجب رشد و كمال مي‌شود واجبات و مستحبات گفته مي‌شود و رعايت و عمل به آن‌ها را به انسان سفارش كرده است.
بهرهمندي از ارتباطات مؤثر
دنياي امروز،دنياي ارتباطات است. در جهان امروز، قدرتمند كسي است كه داراي ارتباطات مؤثر گسترده‌تري باشد. هر چه روابط مؤثر و مناسب بيشتر باشد، انسان از امكانات، استعدادها و سرمايه‌هاي ديگران بيشتر بهره‌مند مي‌شود.
تجربه ثابت كرده است كه يكي از اصول مهم موفقيت، برخورداري از ارتباط مؤثر و مناسب با خود و ديگران است. قهرمانان موفقيت، يكي از اهرم‌هاي صعود به قله كاميابي را استفاده از ارتباطات مؤثر مي‌دانند.
ايجاد ارتباط مؤثر و زيبا خود يك هنر است و كسي كه چنين توانايي دارد در حقيقت يك هنرمند است.
براي ايجاد ارتباط، در آغاز بايد به شناسايي منابع و سرمايه‌هايي كه مي‌توانند موجبات موفقيت انسان را فراهم كنند، بپردازيم.
به لحاظ اهميت و نقشي كه ارتباطات در موفقيت دارد، در فصلي مستقل به معرفي گنجينه‌ها و چگونگي ارتباط با آن‌ها خواهيم پرداخت. در بحث زيباترين و مؤثرترين ارتباط، تكنيك‌هاي ارتباط مؤثر را به شما تقديم خواهيم كرد.
معاشرت مؤثر
صورت زيباي ظاهر هيچ نيست اي برادر سيرت زيبا بيار
اخلاق پسنديده و جذاب يكي ديگر از اصول موفقيت انسان است، محال است كه شما انساني را موفق بيابيد اما از جاذبه‌هاي اخلاقي برخوردار نباشد. اخلاق نيكو از چنان جاذبه‌اي برخوردار است كه خداوند متعال در قرآن، آن را مغناطيس جاذبه افراد به پيامبر(صلي الله عليه و آله) معرفي كرده و مي‌فرمايد: و اگر خشن و بد اخلاق بودي مردم از اطراف تو پراكنده مي‌شدند.[46]
دانشمند پژوهش‌گر آقاي ناپلئون هيل مي‌نويسد: اگر كسي از ويژگي‌هاي اخلاقي برخوردار باشد، اغلب مي‌تواند كمي‌ها و كاستيهاي خود را در زمينه‌هاي كمي و كيفي جبران كند، اما ما چيزي را كه بتواند جايگزين رفتار خوش باشد نمي‌شناسيم.[47]
در آموزه‌هاي ديني، پيشوايان معصوم(عليهم‌السلام)، مداراي با مردم را بخشي از عقل معرفي كرده‌اند.
آب در ظرف سفالين خوش‌تر از جام زر مي‌برند از عمر خـاكساران لـذت بيشتر
مي رسـد آزار سـگ بـه درويشـان فـزون خرقه را از بخيه بدش زخم دندان بيشتر[48]
صبر و بردباري
انسان موجودي راحب طلب است، لذا حاضر نيست براي رسيدن به هدف، متحمل زحمت و سختي شود، زيرا با غريزه رفاه طلبي او ناسازگار است. در بررسي عوامل ناكامي افراد، يكي از علت‌هاي مهم را فقدان صبر و بردباري دانسته‌اند؛ در مقابل، يكي از ويژگي‌هاي افراد موفق را صبوري و حلم و تحمل زحمت‌ها و سختي‌ها براي رسيدن به هدف، مي‌دانند.
صبر و بردباري، مقاومت و توانايي انسان را چند برابر مي‌كند. شما، خود بارها تجربه كرده‌ايد كه اگر در فلان اقدام پايداري نمي‌كردي موفق نمي‌شدي، يا در فلان مورد اگر استقامت مي‌كردي به نتيجه مي‌رسيدي.
صبر و ظفر هر دو از دوستان قديمند در اثر صبر، نوبت ظفر آيد
خداوند در قرآن كريم، شرط حمايت از انسان‌هاي مؤمن را استقامت و پايداري در مقابل سختي‌ها قرار داده است و نزول ملائكه امدادگر را فقط به كساني كه پايداري كرده‌اند بشارت ميدهد.[49]
صـبـر تـلخ آمد و ليكن عاقبت مـيـوه شـيـريـن دهـد، پـر مـنفعت
تحمل چو زهرت نمايد نخست ولي شهد گردد چو در طبع رست[50]
در قرآن كريم پاداش‌هاي بزرگي به صبركنندگان وعده داده شده است كه سعادت ابدي، قصرهاي باشكوه بهشتي و مهمتر از همه اين كه صبركنندگان محبوب خداي رحمان هستند.
صبر در معارف اسلامي سه نوع است:
1ـ صبر و تحمل بر مشكلات؛
2ـ صبر و پايداري در اجتناب از معصيت؛
3ـ صبر و تحمل در اطاعت از پروردگار؛
پژوهش‌گر تكنولوژي موفقيت، آنتوني رابينز مي‌نويسد: مردان و زناني كه با خود عهد مي‌كنند تا آنچه را كه لازمه رسيدن به يك هدف است، انجام دهند، سرانجام روزي دروازه‌هاي موفقيت را به روي خود مي‌گشايند.[51]
تنها كساني كه به اهداف تعيين شده در زندگي نائل مي‌شوند كه هزينه آن را بپردازند.
تلاش و كوشش
زندگي جنگ است و تدبير و معاش زندگي خواهي، چو مردان كن تلاش[52]
انديشه‌هاي زيبا و اهداف بلند هنگامي انسان را كامياب و پيروز مي كند كه در عمل ظهور پيدا كرده و زندگي را تحت تأثير قرار دهد. از كساني كه در جست و جوي بوستان موفقيت بوده‌اند، تنها كساني كه سعي و تلاش عملي را وجهه همت خود قرار داده‌اند، دروازه آن را گشوده و از فضاي عطرآگين و مناظر دلرباي آن بهره‌مند شده‌اند.
همت بلند دار كه مردان روزگار از همت بلند به جايي رسيده‌اند
افكار و انديشه‌ها، اهداف و برنامه‌ها، بدون اقدام عملي، فقط آراستگي ذهني دارد ، اما هنگامي كه عملاً در زندگي جلوه‌گر شود، آن را زيبا خواهد كرد.
موفقيت‌هاي بزرگ نتيجه تلاش‌هاي مستمر شخصيت‌هاي بزرگ است. در قرآن كريم خداوند متعال مي‌فرمايند: براي انسان دستاوردي جز سعي و تلاش او نيست.[53]
خداوند به ما مي‌آموزد كه اي انسان تو در زندگي مادي و معنوي محصول تلاش خود را مصرف مي‌كني، تو در واقع بر سفره زحمت خويش نشسته‌اي و از آن ارتزاق مي‌كني.
آنتوني رابينز مي‌نويسد: تنها با عمل و پشتكار مي‌توان، روياهاي خود را به حقيقت تبديل كرد.[54]
دست از طلب ندارم تا كام من برآيد يا تن رسد به جانان يا جان ز تن برآيد
مي‌تواني موفقيت را در آغوش بگيري، در صورتي كه هزينه تلاش و زحمت آن را تحمل كني، امكان ندارد كه انسان در پر قو بخوابد و به خود زحمت ندهد، انتظار داشته باشد يك شبه به ثروت، مدارج علمي، تخصص عالي و... نائل شود. بنابراين سعي و تلاش، كليد طلايي گلستان موفقيت است.
پشتكار
اقدامات منظم و مستمر براي انجام يك كار را پشتكار مي‌گويند. اختراعات و اكتشافات مهمي كه بشر را به تكنولوژي فوق مدرن مجهز كرده است همه نتيجه پشتكار دانشمندان است.
پشتكار يكي ديگر از مهم‌ترين اركان موفقيت است كه برخورداري از آن افراد را به اهداف نائل مي كند. توماس اديسون در پاسخ كساني كه او را از اقدامات عملي مأيوس مي‌كردند گفت: هزاران بار تجربه كردم كه چگونه لامپ روشن نمي‌شود، اكنون مي‌خواهم بياموزم كه چگونه لامپ روشن مي‌شود.
نا ملايمات و سختي‌ها براي اهداف بلند بيشتر است، كسي كه داراي همتي بلند و اهداف عالي است، هرگز سست و كسل نمي‌شود.
پيامبر اسلام(صلي الله عليه و آله) الگوي پشتكار است، زيرا از روزهاي آغازين بعثت تا واپسين لحظات زندگي، از تبليغ و ترويج اسلام باز نايستاد، به رغم اذيت و آزارها، شكنجه و تبعيد و ده‌ها جنگ به كار خود ادامه داد. ناپلئون هيل، ايشان را به عنوان الگوي پشتكار معرفي مي‌كند.[55]
چكيده مطالب
1ـ امروزه موفقيت فرمول بندي شده است، كساني كه در جست و جوي آن هستند، قبل از هر چيز نيازمند علم و آگاهي كافي نسبت به تكنيك‌هاي آن مي‌باشند.
2ـ موفقيت معنا و مفهوم وسيعي به گستردگي ابعاد وجودي انسان دارد.
3ـ علم، تجربه و عقل ثابت كرده‌اند كه بخش عمده وجود ما نامرئي است، بنابراين معناي جامع و كامل موفقيت، مفهومي است كه در برگيرنده بعد نامرئي وجود انسان نيز مي‌شود.
4ـ به علت گستردگي وجود انسان، خصوصا بخش نامرئي آن، حضرت علي(عليه‌السلام) توفيق را از جاذبه‌هاي پروردگار توصيف كرده‌اند و در جاي ديگر آن را قرين دين داري شمرده‌اند به گونه‌اي كه از يكديگر جدا نمي‌شوند.
5ـ معناي جامع موفقيت عبارت است از: رشد و كمال در همه ابعاد مادي و معنوي.
6ـ آشنايي با ساز و كار موفقيت، نخستين گام پيروزي شماست.
7ـ موفقيت انسان مرهون باور اوست، باور كنيد تا موفقيت خود را مشاهده كنيد.
8ـ تجلي گاه كاميابي تو، ذهن است، در كارگاه تخيل ماكت موفقيت خود را طراحي كنيد و با تمركز به ان انرژي بدهيد.
9ـ در اسلام توصيه شده است، افكاري زيبا و موفقيت آميز داشته باشيد تا تجلي آن‌ها را در صحنه واقعي زندگي خود ببينيد.
10ـ اسلام افكار مثبت و بشارت دهنده را مژده‌هاي الهي و رحماني و افكار منفي و مأيوس كننده را وسوسه‌اي از وسوسه‌هاي شيطان مي‌داند.
11ـ در قرآن كريم، انسان به عنوان قائم مقام خداي رحمان در زمين معرفي شده است، بنابراين تو استعداد همه كمالات وجودي را بالقوه واجد هستي.
12ـ دانشمندان درمان نگراني و استرس‌هاي انسان را ايمان مذهبي معرفي كرده‌اند.
13ـ خالق كائنات تو را موجود خلاق آفريده است، توليد و آفرينش افكار و انديشه و اعمال و حتي صفات را بر عهده تو نهاده است.
14ـ زندگي تو، تجلي گاه افكار و انديشه توست، افكار و انديشه مثبت زيبا و موفقيت آميز شما در امور به يقين موفقيت را به ارمغان خواهد آورد.
15ـ براي حافظت و مراقبت از شخصيت مثبت و موفقيت بايد مراقب ورودي‌هاي ذهن خود باشيد تا افكار منفي وارد آن نشود.
16ـ افكار منفي با كلماتي چون، نمي‌توانم، مهارت ندارم، امكانات ندارم، ديگران امكانات دارند، توانايي دارند، نمي‌شود، به نتيجه نمي‌رسد و... ايجاد مي‌شود.
17ـ موفقيت مركب از اجزايي است كه به مؤلفه‌هاي آن اصول كلي موفقيت مي‌گوييم.
18ـ خودباوري و اعتماد به نفس بعد از خدا باوري و اعتماد به او، زير بناي كاميابي انسان است.
19ـ دانش و آگاهي برنامه‌ريزي سيستم ضمير ناخودآگاه، كليد طلايي گنج پنهان وجود انسان است.
20ـ اشنايي با سرچشمه موفقيت و چگونگي بهرهمندي از آن موفقيت پايدار و جاودانه را براي شما به ارمغان مي‌آورد.
21ـ يكپارچگي و هماهنگي شخصيت، دستاوردهايي چون آرامش، سلامتي، جلب اعتماد و محبت ديگران، اعتماد به نفس و موفقيت را به ارمغان مي‌آورد.
22ـ اولين گام در مسير پيروزي و كاميابي، اراده ايجاد دگرگوني و تحول در باورهاي منفي است.
23ـ مهم‌ترين تكنيك‌هاي مقابله با افكار منفي، بي‌توجهي به آن‌ها، پناهندگي و توكل بر خداي رحمان، جايگزيني افكار مثبت و اجتناب از بيكاري هستند.
24ـ سخاوت و بخشش، علاوه بر اين كه خشنودي و توجه خالق آفرينش را به دنبال دارد، موجبات آرامش روحي، جلب اعتماد و محبت ديگران، جذب امكانات بيشتر كائنات را به ارمغان مي‌آورد. بخشش نوعي سرمايه گذاري براي خود مي‌باشد، كه كائنات و آفريننده آن، به موقع به شما بر مي‌گرداند.
25ـ هدف شناسي و برنامه‌ريزي، موفقيت انسان را نزديك كرده آرامش روحيه، انگيزه و اشتياق را براي رسيدن به هدف ايجاد مي‌كند.
26ـ گذشت از بارزترين تكنيك‌هاي موفقيت است كه فاتحان قله‌هاي كاميابي از آن به عنوان داروي سلامتي، آرامش و نشاط روحي استفاده مي‌كنند.
27ـ روحيه مثبت و بانشاط، منشأ رفتارها و حركات موفقيت‌آميز در زندگي انسان است.
28ـ اعتقاد به هماهنگي و پيوستگي كائنات، وسعت وجودي انسان را به نمايش گذاشته و افكار و رفتار او را در ميداني به وسعت آفرينش تنظيم مي‌كند.
29ـ تمركز بر اهداف و برنامه‌ريزي مكانيزم خلاقيت، ذهن را فعال مي‌كند. هر چه از سيستم خلاقيت بيشتر استفاده كنيم موجبات تقويت آن را فراهم كرده‌ايم.
30ـ با توجه به تكنولوژي و رقابت در ميدان علم و عمل، كساني دروازه‌هاي موفقيت را خواهند گشود كه از مهارت، تجربه و امتيازهاي بيشتري برخوردار باشند.
31ـ همكاري و ايثار، مغناطيس جذب لوازم موفقيت به سوي شما است، هر چه بيشتر با ديگارن همكاري كنيد، خود را به دروازه‌هاي موفقيت نزديك‌تر كرده‌ايد.
32ـ دانشمندان تكنولوژي موفقيت معتقدند، قدرداني و سپاس‌گزاري از امكانات موجود در زندگي، موجبات جذب بيشتر نعمت‌ها را فراهم مي‌كند و بر عكس ناسپاسي فقدان نعمت‌ها را به دنبال دارد.
33ـ ركن اساسي و موتور حركت خودشكوفايي، احساس مسئوليت و مسئوليت پذيري است، همه پيشرفت‌ها نتيجه احساس مسئوليت انسان است.
34ـ پراكندگي و اشتغال فكري و عملي بر چند هدف، خسارت و زيان‌هايي را چون اتلاف وقت و سرمايه به دنبال خواهد داشت. تمركز فكري و عملي حصول هدف را تسريع مي‌كند.
35ـ انضباط نفس، از يك سو رشد و كمال مادي و معنوي انسان را تضمين مي‌كند و از سوي ديگر، از انحراف و هدر رفتن انرژي و سرمايه جلوگيري مي‌نمايد.
36ـ زيباترين، معتدل‌ترين و كامل‌ترين آيين نامه انضباط نفس دين است كه خداي رحمان آن را براي رشد و تكامل مادي و معنوي بشر تنظيم كرده است.
37ـ برقراري يك ارتباط زيبا و مؤثر با منابع قدرت يك هنر است، با استفاده از تكنيك‌هاي ارتباط با خود، خدا و ديگران زندگي را سرشار از موفقيت كنيد.
38ـ اخلاق پسنديده و معاشرت موثر، چون آهن‌ربايي، افراد ، موقعيت‌ها و امكانات را به سوي شما جذب مي‌كند.
39ـ از مشخصه‌هاي مهم افراد موفق، بهرهمندي از صبر و برداري مي‌باشد. صبر و تحمل، ظرفيت انسان را افزايش داده و موفقيت را به او اهدا مي‌كند.
40ـ بهترين افكار و اهداف، هنگامي ثمر بخش خواهند بود كه با اقدامات عملي و سعي و تلاش در صحنه زندگي تجلي پيدا كنند.
41ـ اقدامات منظم و مستمر براي رسيدن به هدف يكي ديگر از اصول موفقيت مي‌باشد، پشتكار بسياري از دروازه‌هاي موفقيت را به روي شما خواهد گشود.
روحيه، حالتي است كه جسم و رفتار انسان را تحت تأثير قرار ميدهد، روان شناسان، انسانها را از جهت روحيهاي كه دارند به دو دسته تقسيم مي‌كنند: متبسم و عبوس.
انسان‌هاي نوع اول، افرادي هستند كه تبسم بر لب داشته و در برخورد با ديگران پيام مثبت ارسال مي‌كنند.
اين افراد، به خالق هستي موجودات، مردم، دوستان و بالاخره روي داد‌هاي زندگي خوش بين‌اند. روحيه خود را مديريت مي‌كنند. اجازه نمي‌دهند كه بر احساسات آن‌ها مسلط شوند، همواره احساسات خويش را كنترل كرده و در جهت مثبت هدايت مي‌كنند.
اين گونه افراد، در ارتباط بين خود و خداي مهربان ممكن است غمگين شده و حتي در مناجات با او ساعت‌ها اشك بريزند، اما هنگامي كه با مردم برخورد مي‌كنند همواره لبخند بر لب دارند. سيره عملي پيامبر اسلام حضرت محمد(صلي الله عليه و آله) و حضرت علي(عليه‌السلام) چنين بوده است. به مسلمانان نيز توصيه كرده‌ا ند كه:
مؤمن لبخند بر لب دارد و اندوه را در قلب پنهان مي‌كند.[56]
مي‌كند در پرده دل سير، دائم آه من تا كسي واقف نگردد از غم جانكاه من
اهل ايمان بايد همواره با ديگران با گشاده رويي برخورد كنند.
انسان‌هاي نوع دوم، كساني‌اند كه همواره چهره‌اي گرفته و غمگين دارند. از همه چيز نگران بوده و به طور معمول شكوه و شكايت دارند، از روزگار، از مردم حتي گاهي نسبت به خداي مهربان نيز اين گونه هستند.
اين افراد داراي روحيهاي منفي هستند، و دائم پيام منفي ارسال مي‌كنند، اميدي به موفقيت، رشد و توسعه در زندگي خود ندارند.
روحيه، منشأ رفتار انسان است. گرچه گاهي رفتار بر روحيه نيز اثر مي‌گذارد به عنوان مثال؛ هرگاه احساس كرديد كه روحيه شما افسرده است براي طراوت مي‌تواني، چند دقيقه در فضاي آزاد با قامتي برافراشته، سينه‌ها جلو و گردن كشيده و صاف قدم بزنيد، نوع تنفس شما نيز بر روحيه‌تان مؤثر است، سعي كنيد نفس عميق بكشيد بعد از دقايقي خواهيد ديد كه وضع روحي شما تغيير كرده و بهتر شده است.
كسي كه روحيه منفي دارد، معمولاً افكار و تصوراتش نيز پريشان است، هدف و برنامه‌اي روشن و مشخص براي زندگي ندارد، زيرا آينده را تاريك و ناكام مي‌بيند.
بايد سعي كنيم عوامل افسردگي و نااميدي روحيه را بشناسيم تا همواره از ورود آن‌ها به زندگي جلوگيري كنيم، براي اين منظور با سرچشمه حالت‌هاي روحي انسان آشنا مي‌شويم تا در كنترل و مديريت روحيه از آگاهي بيشتري برخوردار شويم.
سرچشمه حالت‌هاي روحي
ديل كارنگي: اگر مذهب در نظر ما معنا نداشته باشد، زندگي بي‌معنا خواهد شد و اين يعني فاجعه.[57]
منشأ حالت‌هاي روحي انسان منابع مختلفي است از جمله:
1ـ خداوند متعال
ضمير ناخودآگاه همواره تحت كنترل خداي مهربان است و با او ارتباط دارد. توجهات تشويقي او كه با دعاي ديگران يا اعمال پسنديده شامل انسان مي‌شود، روحيه را در حالتي شاد، با طراوت و اميدوار به آينده‌اي موفقيت‌آميز قرار ميدهد.
بر عكس، گاهي ممكن است افراد بر اثر ارتكاب گناه و يا بي‌توجهي در انجام وظيفه از توجهات رحماني و رحيمي خداوند محروم شوند و خداي مهربان نيز جهت تنبيه، به فرد بي‌توجهي شود كه اين سبب نگراني، افسردگي و نااميدي شخص شده و حالتي منفي را بر روحيه او عارض مي‌كند.
2ـ باورها
يكي ديگر از عواملي كه در حالت‌هاي روحيه مؤثر است باورهاي انسان است، كسي كه باورهاي مثبت دارد، به آينده اميدوار است و خود را سرشار از نعمت مي‌بيند. داراي روحيهاي مثبت است و براي آينده هدف‌گذاري، برنامه‌ريزي و تلاش مي‌كند. اما كسي كه باورها و روحيهاي منفي دارد، همواره به خود ميگويد: نمي‌شود، امكان ندارد، شانس ندارم، توان ندارم، نمي‌گذارند، پول ندارم، لياقت ندارم و... چنين شخصي اميدي به آينده ندارد.
3ـ نوع رفتار و انديشه با ديگران
افكار و رفتار انسان با ديگران به طور يقين در زندگي انسان مؤثر است. كسي كه براي ديگران شادماني، كاميابي و موفقيت آرزو مي‌كند همه عالم براي او نيز چنين آرزويي دارند. به طور يقين، چنين فردي از روحيهاي مثبت و با نشاط برخوردار خواهد بود.
شخصي به يكي از پيشوايان ديني عرض كرد: نمي‌دانم دوست من چه ميزان به من علاقه‌مند است، حضرت فرمودند:
به قلبت مراجعه كن، هر ميزان تو به او علاقه داري او هم به همان ميزان به شما علاقه‌مند است.
ملاحظه مي‌فرماييد كه برخورد مردم و طبيعت با ما به طور دقيق، واكنش افكار و اعمال و احساسات خود ما است.
از سوي ديگر اگر كسي نسبت به ديگران افكار و اعمال و احساسات منفي داشته باشد واكنش مردم و جهان نيز نسبت به او همين خواهد بود. بنابراين، نوع رفتار، افكار و احساسات ما نسبت به ديگران، روحيه ما را مي‌سازد.
4ـ وضعيت فيزيولوژيكي
هم چنان كه روحيه در رفتار ما مؤثر است، وضعيت جسماني ما نيز در روحيه مؤثر است، حركات فيزيكي چون ورزش روحيه انسان را به سوي نشاط و طراوت دگرگون مي‌كند.
كسي كه وضع جسمي با نشاطي ندارد، روحيه او نيز با نشاط نخواهد بود، حالت مثبت بدن كه منشأ روحيه مثبت است، اين گونه است كه گردن افراشته و قامت استوار باشد. چنانچه عكس اين باشد در روحيه تأثير منفي مي‌گذارد.
آنچه فرزندان ايران سرافراز را در دفاع هشت ساله در مقابل دشمن تا دندان مسلح، پيروز و موفق كرد، روحيه با نشاط و مثبت آن‌ها بود گرچه از جهت تسليحات و امكانات، در وضع پايين‌تري از دشمن بودند.
روحيه مثبت و با نشاط توانست يك ملت با امكانات ناچيز را بر دشمني كه مدرن‌ترين تسليحات غرب و شرق در اختيار او بود، پيروز و سرافراز گرداند.
در سال 1965 آمريكا، 80000 تن بمب بر فراز ويتنام جنوبي (مناطق تحت اختيار ويت كنگ‌ها) و ويتنام شمالي ريخت و بيش از 16 ميليارد و 800 ميليون دلار خرج كرد اما ملت و يتنام تسليم نشدند و با روحيه بالا به مبارزه ادامه داده و پيروز شدند.[58]
اگر روحيه مثبت نباشد با همه امكانات نمي‌توان موفق شد، موتور تلاش و كوشش، روحيه است براي اين كار همواره داراي روحيهاي مثبت باشيم به شناخت، عوامل تخريب و تضعيف روحيه مي‌پردازيم.
عوامل تضعيف و تخريب روحيه
ما وظيفه داريم عوامل تضعيف روحيه را شناسايي و وجود خود را از آنان پاك‌سازي كنيم.
1ـ باورهاي منفي و غلط
باورهاي منفي روحيه انسان را افسرده مي‌كند. كسي كه معتقد است شانس ندارد، اين تصور، ارمغاني جز افسردگي روحي براي او نخواهد داشت.
2ـ نااميدي از فضل و رحمت خداوند
كسي كه از رحمت بي‌پايان الهي نااميد شود، بهره‌اي جز احساس يأس و نااميدي نخواهد داشت، از اين رو خداوند در قرآن مي‌فرمايد: از رحمت خدا مأيوس نشويد.[59]
امام علي(عليه‌السلام) مي‌فرمايد: نااميدي از رحمت حق صاحب خود را كشته و هلاك كرده است.[60]
نااميدي روحيه و نشاط برنامه‌ريزي و تلاش را از انسان ميگيرد.
3ـ فقدان خودباوري و اعتماد به نفس
يكي ديگر از عواملي كه روحيه انسان را تضعيف و تخريب مي‌كند، اين است كه ا نسان توانايي و قدرتي را كه خداي مهربان به او داده است باور نداشته و از انجام كارهاي بزرگ، هراس داشته باشد، انسان بي‌شهامت، نميتواند داراي روحيه مثبت باشد.
4ـ فقدان هدف‌گذاري و برنامه‌ريزي
چنان چه كسي در زندگي هدف معيني نداشته باشد و بي‌برنامه باشد به مرور زمان روحيه مثبت خود را از دست خواهد داد.
5ـ تحليل نادرست از رويدادهاي زندگي
افرادي كه تحليل نادرستي از رويدادهاي زندگي دارند، بايد توجه داشته باشند كه ما به همه زواياي رويدادهاي زندگي آگاه نيستيم، بنابراين اگر رويدادي برخلاف ميل ما بود نبايد روحيه خود را از دست بدهيم و به منفي بافي بپردازيم، چه اين كه خداوند در قرآن مي‌فرمايد: اي بسا چيزهايي كه شما از آن‌ها بيزاري مي‌جوييد (خوشايند شما نيست) در حالي كه براي شما خير و بركت است.[61]
در ادامه مي‌فرمايد: خدا مي‌داند اما شما از خير آن آگاه نيستيد.
6ـ صفات ناپسند
روان شناسان به اين مطلب پي برده‌اند كه صفات ناپسندي چون حسد، كينه، بدبيني، ترس، بخل، انتقام جويي مانند آتش، روان انسان را دچار عذاب و نگراني مي‌كنند، حسد و كينه بيش از آن كه براي ديگران زيان داشته باشد، آرامش و نشاط را از خود فرد سلب مي‌كند.
7ـ قطع رابطه با خداي مهربان
خداوند مركز نشاط و آرامش بي‌نهايت است، كسي كه با او قطع رابطه كند به طور يقين آرامش و نشاط را از دست خواهد داد و روحيه منفي و افسرده‌اي خواهد داشت.
8ـ كاربرد عبارت‌هاي منفي
استفاده از كلمات و واژگان منفي چون، نمي‌شود، نمي‌گذارند، نمي‌توانم، امكان ندارد، شانس ندارم، خدا به ما بي‌توجه است و... چون سمي خطرناك روحيه را افسرده و تضعيف مي‌كنند.
9ـ معاشرت با افراد منفي‌نگر و بدبين
يكي از عوامل تخريب روحيه، نشست و برخاست با افراد بدبين است، از آن‌جا كه اين افراد داراي روحيهاي منفي هستند دائما به ديگران هم پيام منفي داده و آثار و حالت‌هاي روحي خود را به آن‌ها منتقل مي‌كنند در نتيجه روحيه هم‌نشينان آنان پس از مدتي نگران، افسرده و منفي‌نگر خواهد شد.
10ـ غم و اندوه منفي
غم و اندوه دو نوع است. يك نوع غم و اندوهي كه براي كمبودهاي معنوي در مناجات با خداي مهربان به انسان دست ميدهد و احساس مي‌كند كه چه فاصله طولاني بين او و افراد توسعه يافته و عاشق خدا وجود دارد. اين غم و اندوه، مثبت و سازنده است. زيرا مقدمات رشد و كمال شخص را فراهم مي‌كند.
اما نوع دوم غم و اندوه براي ماديات و زندگي دنيوي است كه نه تنها رشد و كمالي براي انسان نمي‌آورد، بلكه موجبات تحليل قواي جسمي و روحي را نيز فراهم مي‌كند.
حضرت علي(عليه‌السلام) مي‌فرمايد: آنچه كه براي مرد ننگ است، غصه است.
بنابراين غم و اندوه منفي انسان را ضايع و روحيه او را تخريب مي‌كند. نگراني و اندوه براي اهداف و مقاصد مادي علاوه بر عوارض جسماني آثار روحي زيان باري را در پي خواهد داشت، كه سلب آرامش، اضطراب و نگراني يكي از آن‌ها مي‌باشد.
تكنيك‌هاي تقويت، تحول و كنترل روحيه
از تحمل و حوصله شايسته كه به وسيله آن از ما حمايت مي‌كني كمال سپاس و امتنان را دارم، شما كه در جست‌و‌جوي موفقيت هستيد مي‌دانيد كه كنترل و مديريت روحيه يكي از مهم‌ترين اصول موفقيت است و مهمتر اين كه با حمايت خداي مهربان شما نيز مي‌توانيد روحيه خود را به گونه‌اي زيبا و شايسته مديريت و كنترل كنيد.
اكنون كه تكنيك‌هاي مديريت در دست شما است، بخش عمده‌اي از موفقيت جامع خويش را به دست آورده‌ايد. موفقيت در زندگي، اجزايي دارد كه كنترل مديريت روحيه يكي از مهم‌ترين مؤلفه‌هاي آن است.
تكنيك اول: تسلط بر محيط
شما بايد براي حفظ روحيه با نشاط و تقويت آن، بر اطراف خود مسلط باشيد، اجازه ندهيد چيزي يا رويدادي يا فردي بر شما مسلط شود و احساسات شما را تحت تأثير قرار دهد. همواره بر خود مسلط بوده و مديريت احساسات را خود به دست گيريد، با قدرت از روحيه خود مراقبت و حفاظت كنيد، هر چيز يا فرد يا رويدادي كه قصد بر هم زدن تعادل شما را دارد، بسيار كوچك‌تر از آن بدانيد كه بتواند اراده شما را در كنترل احساساتتان شكسته و بر روحيه شما مسلط شود.
تكنيك دوم: كنترل ورودي‌هاي ذهن
ورودي‌هاي ذهن خود را كنترل كنيد، زيرا افكار و خاطرات منفي و آشفته، روحيه شما را تضعيف و تخريب خواهد كرد. به محض ورود افكار و خاطرات منفي، با سرعت آن‌ها را از ذهن خارج كنيد و به جاي آن‌ها بر خاطرات خوب و نشاط آور تمركز كنيد.
تكنيك سوم: تحليل رويدادها بر اساس خوش بيني و حسن نيت به خداي مهربان
خداوند همواره از شما حمايت مي‌كند، زيرا شما آيين‌نامه آفرينش را آگاهانه رعايت مي‌كنيد. شايد بعضي از رويدادها خوشايند شما نباشد، اما خداوند در آن‌ها منافع و دستاوردهاي فراواني قرار داده است. به ياد داشته باشيد كه موفقيت هميشه آن نيست كه در ذهن ماست، موفقيت چهره‌هاي ديگري هم دارد كه ما با آن‌ها آشنايي نداريم.
اي عزيز، هر رويدادي را در زندگي منشأ خير و بركت الهي بدانيد و اگر خود نيز خطا و اشتباهي كرديد كه سبب آن رويداد شده‌ايد با تضرع، توبه و درخواست از خداي مهربان ـ كه آفرينش عالم به دست اوست ـ مي‌توانيد از رويداد به ظاهر ناگوار، دستاوردهاي باارزش كسب كنيد، زيرا قدرت بي‌پايان خداي مهربان حامي كساني است كه از او درخواست كمك مي كنند.
تكنيك چهارم: نابودي صفات ناپسند و زشت
اين يكي ديگر از تكنيك‌هايي است كه به اعتقاد روانشناسان، روحيه انسان را آزاد، اميدوار و با نشاط مي‌كنند. بايد صفاتي مانند ترس، حسد، كينه، حس انتقام جويي و... كه آرامش و سلامت روحي و رواني را از انسان سلب مي‌كنند، از خانه وجود ما پاك‌سازي شوند.
تكنيك پنجم: آراستگي به صفات پسنديده
براي تحول روحيه به سوي شادابي و اميد صفاتي چون نوع‌دوستي، صميميت، همكاري و همياري، دعا براي ديگران، گذشت،بخشش و... در وجود انسان مستقر شوند. ورود اين صفات زيبا روحيه انسان را سرشار از شادماني و ا ميد خواهد كرد.
تكنيك ششم: ارتباط با خدا
هنگامي كه با افكار، تصورات و رويدادهاي ناگوار برخورد مي‌كنيد ارتباط با خداي مهربان، به وسيله دعا خواندن دو ركعت نماز و مناجات روحيه شما را مثبت و سازنده خواهد كرد.
تكنيك هفتم: رفتارهاي فيزيكي مثبت
اين حالت در تحول و تغيير روحيه تأثير سريع و قابل توجهي خواهد داشت. لبخند بر لب حتي اگر مصنوعي هم باشد، براي تغيير حالت مؤثر است و آزمايش‌هاي پزشكي نيز اين مطلب را ثابت كرده است. هرگاه احساس كرديد نياز به تحول روحي داريد، در فضايي آزاد، قدم بزنيد، به آسمان نگاه كنيد و چند نفس عميق (حداقل 5 دقيقه) بكشيد، آن‌گاه آثار آن را خواهيد ديد.
ورزش تأثير به سزايي در تغيير روحيه دارد. (در صورتي كه حركت‌ها سريع نباشد، بلكه معتدل باشد).
تكنيك هشتم: هدف‌مندي و برنامه‌ريزي براي ابعاد مادي و معنوي زندگي
اين تكنيك به انسان انگيزه، اشتياق و روحيه كار و تلاش ميدهد، افراد بي‌هدف روحيه مناسبي ندارند. براي تحول روحيه، بايد زندگي را هدف‌مند كرده و براي رسيدن به آن‌ها برنامه‌ريزي كنيم.
تكنيك نهم: پرسش از چگونگي
در رويدادهاي ناگوار يا مسائلي كه در زندگي پيش مي‌آيد، پرسش‌ها را با «چگونه» آغاز كند و با «چرا» مطرح نكند، زيرا پرسشي كه با «چگونه» آغاز شود روحيه را به آينده اميدوار مي‌كند. به عنوان مثال نگويد چرا فقير هستم؟ چرا درآمد من كم است؟ چگونه درآمدي خوب داشته باشم؟ چگونه به مقامات معنوي نائل شوم؟ و... .
البته براي ارزيابي پروژه‌ها كاربرد واژه «چرا» پسنديده است، اما براي تحليل رويدادهاي ناگوار و ناخوشايند زندگي، كاربرد اين واژه مناسب نيست زيرا هرگاه شخص بگويد چرا فقير، بيمار، و... هستم اين نوع پرسش عوارض منفي به دنبال دارد كه عبارتند از:فعال كردن مكانيزم شكست ياب ذهن، تقويت افكار منفي، تضعيف مثبت انديشي و افسردگي و نااميدي نسبت به آينده.
پرسشي كه با «چگونه» آغاز مي‌شود، مثلا شخص بيمار ميگويد: چگونه سلامتي خويش را بازيابم؟ يا شخص تهي‌دستي ميگويد: چگونه ثروتمند شوم؟ دستاوردهاي مثبت فراواني دارد از جمله اين كه: مكانيزم موفقيت جوي ذهن را فعال مي‌كند، روحيه را با نشاط كرده و انسان را به آينده اميدوار مي‌كند. افكار منفي را زائل كرده و بن‌بست‌ها را مي‌گشايد.
تكنيك دهم: تمركز
يكي از روش‌هايي كه مي‌توان با آن روحيه را متحول كرد تكنيك تمركز است. به عنوان مثال، اگر بر خاطرات خوب گذشته تمركز كنيد به طور يقين روحيه شما تغيير خواهد كرد. اين تمركز را مي‌توانيد بر اسما و صفات خداي مهربان كه همه جا را فرا گرفته است انجام دهيد به عنوان مثال، براي بيماري بر اسم شافي تمركز كنيد. براي امكانات مادي، بر اسم شريف «رزاق» و براي امور معنوي، تمركز بر اسم‌هاي مباركي چون: رب، نور، هادي، الله و... تحولات روحي را به دنبال خواهد داشت آگاه باشيد.
فقط به ياد خدا دل‌ها آرام ميگيرد. [62]
در روايات اسلامي هم تمركز بر چيزهايي كه روحيه را با نشاط و شادمان مي‌كند چون: گل، آب، دريا، رودخانه و فضاي سبز توصيه شده است.
تكنيك يازدهم: استفاده از واژگان مثبت
آنچه بر زبان جاري مي‌كنيم، روحيه و ضمير ناخودآگاه را برنامه‌ريزي مي‌كند، واژگان مثبت بر روحيه تغييري شگفت‌انگيز دارند، كسي كه ميگويد، حال من خوب است، توانايي دارم، انشاءالله تهيه خواهم كرد، مدارج عالي علمي را طي مي‌كنم، با حمايت خداي مهربان به زودي انجام خواهم داد و... در واقع روحيه خود را مي‌سازد. هر كدام از باور و عبارت‌هاي مثبت فوق ساختمان روحيه او را بنا مي‌كنند و مصالح ساختمان روحيه هستند. سعي كنيد همواره از عبارت‌ها و واژگان مثبت استفاده كنيد، واژگان مثبت يأس و افسردگي و زمينه‌هاي آن‌ها را نابود مي‌كند، عبارت‌هاي تأكيدي صادقانه، صميمانه و همراه با احساسات و عواطف باشد.
در اسلام، مسلمانان از استفاده از عبارت‌هاي منفي منع شده‌اند، از اين رو پيشوايان ديني فرموده‌اند: پيش‌بيني منفي در كارها، از هر كسي كه باشد، وسوسه شيطاني است.
حضرت علي(عليه‌السلام) مي‌فرمايد: پيش‌بيني مثبت و موفقيت‌آميزي داشته باشيد تا موفق و كامياب شويد. [63]
به عنوان مثال هر روز صبح بفرماييد: يقين دارم انشاء الله امروز با رويدادي زيبا و موفقيت‌آميز رو‌به‌رو خواهم شد.
يا اين كه در آغاز هر كاري بفرماييد: انشاءالله با حمايت خداي مهربان من در اين كار موفق خواهم شد. هرگز پيش‌بيني منفي نداشته باشيد.
استفاده از عبارت‌هاي مثبت تأكيدي دستاوردهاي زيادي دارد كه اميدوارم در فرصتي ديگر تقديم نمايم.
تكنيك دوازدهم: فراموشي «حوادث» ناخوشايند
آنتوني رابينز ميگويد:تصاوير و رويدادهاي خوشايند را هميشه در پيش رو و با تصاوير بزرگ تصور كنيد، و رويدادهاي ناخوشايند را پشت سر گذاشته و سعي كنيد آن‌ها را بيشتر دور كنيد تا جايي كه به حدي كوچك شوند تاديگر به ذهن شما نيايند.[64]
يكي از مصلحت‌هايي كه خداي مهربان فراموشي را در انسان قرار داده كاربرد فراموشي در رويدادهاي ناگوار است كه يادآوري آن‌ها روحيه انسان را آزار ميدهد.
تكنيك سيزدهم: ارتباط با ضمير ناخودآگاه شخصيت‌هاي پاك الهي و معنوي
اين كار روحيه انسان را با نشاط و اميدوار مي‌كند. فلسفه توسل به امامام معصوم (عليهم السلام)، كسب فيض، طهارت، محبت و نشاط از آن بزرگواران است. ميليون‌ها انسان تاكنون با استفاده از اين تكنيك دستاوردهاي بي‌شماري داشته‌اند.
تكنيك چهاردهم: تلاوت قرآن
پيامبر اسلام(صلي الله عليه و آله) فرمودند:هرگاه مشكلات و گرفتاري‌هاي شما مانند شب تاريك و ظلماني زياد شد، به قرآن پناه ببريد.[65]
تلاوت قرآن روحيه انسان را از افسردگي و نااميدي به نشاط و اميدواري تغيير ميدهد.
تكنيك پانزدهم: خدمت به مردم
يكي ديگر از تكنيك‌هاي تحول روحيه، خدمت به مردم است. هر چه خدمات و سودرساني انسان به مردم بيشتر شود، از روحيهاي آزادتر، سالم‌تر و شادمان‌تر بهره‌مند خواهد شد.
ره نـيـك مـردان آزاده گـيـر چو استاده‌اي دست افتاده گير
چگونه با اضطراب و استرس مقابله كنيم:
1ـ تفريحات سالم
براي حفظ روحيهاي سالم و با نشاط سعي كنيد از تفريحات سالم كه در اسلام نيز توصيه شده است بهره‌مند شويد. تفريحات سالم زمينه‌هاي بروز اضطراب را از بين برده و به انسان آرامش ميدهد. استفاده از مواهب طبيعي مانند: فضاي سبز و آب دريا، معاشرت با دوستان مثبت كه داراي روحيهاي مثبت و با نشاط هستند نيز براي مقابله با اضطراب مؤثر است.
2ـ تخليه رواني
كسي كه دچار اضطراب و استرس مي‌شود بايد تخليه رواني شود. مشكلات و مسائل خود را بيان كند تا اضطراب و استرس او كاهش يابد. راه تخليه رواني بازگو كردن مشكلات به اعضاي خانواده، دوستان خوب و... و بهتر از اين دو مناجات با خداي مهربان است كه علاوه بر تخليه رواني، به آرامش پايدار خواهد رسيد و مشكلات نيز به زيباترين شكل ممكن برطرف خواهد شد.
3ـ ايجاد پناهگاه امنيتي و معنوي
ذكر، دعا، مناجات با خداي رحمان، مقاوم‌ترين، پايدارترين و ارزشمندترين پناهگاه براي انسان است؛ خداي مهربان بيش از همه، حتي بيش از خود شما به شما عشق مي‌ورزد.
قلعه معنوي الهي، امن‌ترين مكان براي رفع اضطراب و استرس است. توسل و پناهندگي به پيشوايان ديني، امامان معصوم(عليهم‌السلام) نيز براي تأمين آرامش و اميد روحيه انسان بسيار مؤثر است. زيرا آن‌ها داراي قدرت معنوي فوق‌العاده‌اي هستند كه كريمانه از افراد پناهنده حمايت مي‌كنند.
4ـ بهرهمندي از تكنيك‌هاي 15 گانه تحول و تقويت روحيه
كه ذكر آن گذشت.
5ـ اشتغال به كار
كار در كاهش و رفع اضطراب و استرس بسيار مؤثر است. تجربه نشان داده است كه اشتغال به كار فرصت ايجاد افكار و تصورات منفي را از انسان ميگيرد. در نتيجه اضطراب و استرس را از بين مي‌برد.
6ـ هماهنگي بين اهداف، خواسته‌ها با امكانات موجود
در كاهش و نابودي اضطراب و استرس تأثير به سزايي دارد. كسي كه اهداف و خواسته‌هايش را براساس امكانات خود تعيين كند، از آرامش و سلامتي روحي فوق‌العاده‌اي برخوردار خواهد بود.
7ـ توجه به محرك‌هاي مثبت اعتقادي
چون حمايت‌هاي خالق مهربان از كساني كه در اضطراب‌ها به او پناهنده مي‌شوند خداوند مي‌فرمايد: آيا كسي هست كه به اضطراب مبتلا شده باشد، از من دعوت كند تا اضطراب او را برطرف كنم [و به آرامش تبديل كنم].[66]
اين محرك‌ها، آرامش و شادماني روحي را براي انسان به ارمغان مي‌آورد.
روان‌شناس و فيلسوف بزرگ غرب ويليام جيمز ميگويد:بديهي است كه درمان قطعي نگراني، ايمان مذهبي است.[67]
بايد به روحيه و حالات آن توجه بيشتري داشته باشيم، زيرا محرك اصلي مغز كه فرماندهي جسم را بر عهده دارد و رفتار ما را تعيين مي‌كند احساسات و عواطف ما هستند.
برايان تريس مي‌نويسد: محرك اصلي مغز انسان، احساسات و عواطف نيرومند اوست.[68]
اميدوارم همواره از روحيهاي با نشاط و مسرت بخش بهره‌مند باشيد.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] - معرفة النفس انفع المعارف (غرر الحكم: ج 2، ص 109).
[2] - وين داير، همه هستي در وجود شماست، ص 34.
[3] - إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً (بقره، آيه 30).
[4] - سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ( جاثيه، آيه 13).
[5] - وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَم. (اسراء، آيه 70).
[6] - صدرالمتألهين، اسفار اربعه: ج 8 و 9 .
[7] - از جمله پروفسور وين داير، ناپلئون هيل، برايان تريس و... .
[8] - ناپلئون هيل، بينديشيد و ثروتمند شويد، ترجمه مهدي قره‌چه داغي، ص 128.
[9] - ديل كارنگي، آيين زندگي: ص 123.
[10] - ري شهري، همان: ج 9، ص 4504.
[11] - محمد حسين طباطبايي، تفسير الميزان: ج 19، ص 71.
[12] - ري شهري: همان، ج 9، ص 4502.
[13] - استزلوا الرزق بالصدقه. شيخ عباس قمي، سفينة البحار: ج 5، ص 84.
[14] - لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ : آل عمران، آيه 92.
[15] - آنتوني رابينز، به سوي كاميابي: ج 4، ترجمه مجرزاده كرماني، ص 368.
[16] - لوييز هي: شفاي زندگي، ص 124 ـ ژوزف مورفي، قدرت فكر: ص 256 ـ ديل كارنگي، آيين زندگي: ص 130 ـ وين داير، باور كنيد تا ببينيد: ص 263.
[17] - غرر الحكم: ج 2، ص 130-135 (با تلخيص).
[18] - همان.
[19] - همان.
[20] - عبدالرحمن جامي، گزيده هفت اورنگ.
[21] - ژوزف مورفي، قدرت فكر: ترجمه مهرداد مهرين، ص 270.
[22] - اليوم، يوم المرحمة.
[23] - آنتوني رابينز، توان بي‌پايان: ترجمه محمد رضا آل ياسين، ص 40.
[24] - بِشْرُ المؤمن في وجهه و حزنه في قلبه. غرر الحكم: ج 1، ص 129.
[25] - محمود شبستري، گلشن راز.
[26] - مَّا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِن فُطُورٍ. سوره ملك، آيه 3.
[27] - وين داير، باور كنيد تا ببينيد: ترجمه محمد رضا آل ياسين، ص 215.
[28] - برايان تريس، فرمول نابغه: ص 50.
[29] - همان: ص 51.
[30] - وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ. (مائده، آيه 2).
[31] - پيماني بود كه عده‌اي از اهل مكه براي دفاع از حقوق مظلومان قبل از بعثت رسول الله(صلي الله عليه و آله) با هم بسته بودند.
[32] - وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ . (حشر، آيه 9).
[33] - ديل كارنگي، آيين زندگي: ص 185.
[34] - وين داير، باور كنيد تا ببينيد: ص 126.
[35] - همان: ص 135.
[36] - لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِيدَنَّكُمْ. (ابراهيم، آيه 7).
[37] - إِنَّ اللّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ. (رعد، آيه 11).
[38] - وين داير، همه هستي در وجود شماست: ص 34.
[39] - برايان تريس، فرمول نابغه‌ها: ص 190.
[40] - برايان تريس، فرمول نابغه‌ها: ص 21.
[41] - همان: ص 65.
[42] - همان.
[43] - وين داير، همه هستي در وجود شماست: ص 61.
[44] - همان: ص 135.
[45] - غرر الحكم: ح 7218.
[46] - وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ. (آل عمران، آيه 159).
[47] - ناپلئون هيل، بينديشيد و ثروتمند شويد: ص 121.
[48] - صائب تبريزي، ديوان.
[49] - إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ. (فصلت، آيه 30).
[50] - سعدي، بوستان.
[51] - آنتوني رابينز، توان بي‌پايان: ص 14.
[52] - ملك الشعراي بهار، ديوان.
[53] - ليس للانسان الا ما سعي (نجم، آيه 39).
[54] - آنتوني رابينز، توان بي‌پايان: ص 15.
[55] - ناپلئون هيل، بينديشيد تا ثروتمند شويد: ص 159.
[56] - بشر المؤمن في وجهه مخزنه في قلبه (غرر الحكم: ج 1، ص 129).
[57] - ديل كارنگي، آيين زندگي: ص 197.
[58] - روزنامه اطلاعات: شماره 11947.
[59] - وَلاَ تَيْأَسُواْ مِن رَّوْحِ اللّهِ... (يوسف، آيه 87).
[60] - قتل القنوظ صاحبه. (غرر الحكم: ج 2، ص 605).
[61] - وَعَسَى أَن تَكْرَهُواْ شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَعَسَى أَن تُحِبُّواْ شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ . (بقره، آيه 216).
[62] - أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ. (رعد، آيه 28).
[63] - تفأل بالخير تنجح. (غرر الحكم: ج 2، ص 266).
[64] - آنتوني رابينز، توان بي‌پايان: ترجمه محمد رضا آل ياسين: ص 61ـ62.
[65] - يعقوب كليني، اصول كافي: ج 2، ص 599.
[66] - أَمَّن يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ. (نمل، آيه 62).
[67] - ديل كارنگي، آيين زندگي: ص 194.
[68] - برايان تريس، همان: ص 194.
