«اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيَارَتِي إِيَّاهُمْ وَأَشْرِكْنِي مَعَهُمْ وَاَدْخِلْني فِي صَالِحِ مَا أَعْطَيْتَهُمْ عَلَي نَصْرِهِمْ ابْنَ بِنْتِ نَبِيِّكَ وَحُجَّتَكَ عَلَي خَلْقِكَ وَجِهَادِهِمْ مَعَهُ في سَبيلِكَ اللَّهُمَّ اجْمَعْنَا وَإِيَّاهُمْ فِي جَنَّتِكَ مَعَ الشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً أَسْتَوْدِعُكُمُ اللَّهَ وَأَقْرَأُ عَلَيْكُمُ السَّلَامَ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي الْعَوْدَ إِلَيْهِمْ وَاحْشُرْنِي مَعَهُمْ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ»(1)

74 ـ پس آنگاه خارج شو امّا روي خود را تا زماني که قبر از ديدگانت نهان مي‌شود از قبر برنگردان. ( 2 ) و در کتاب «الدّروس» آمده است:« کسي که از حرم خارج مي‌شود عقب عقب راه مي‌رود تا زماني که از ديدگان نهان شود.»(3)

75 ـ ترک غسل پس از وداع، در حديث صفوان از امام صادق (عليه السلام) نقل شده است که فرمود: «هنگامي که انسان، قبر امام حسين (عليه السلام) را زيارت مي‌کند، غسل کند و هنگامي که وداع مي‌کند، غسل نکند و هنگام وداع دست خود را بر چهرة خود کشد»(4) گويا مي‌خواهد آن غبار شريف از جسد و بدن او ازاله نشود و از بين نرود.

76 ـ هنگامي که از حاير مقدّس خارج شدي پس بر در، با حالت توجّه به سوي قبله بايست و بگو:

«اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَي مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَتَقَبَّلَ عَمَلِي وَتَشْكُرَ سَعْيِي وَلَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي أَبَداً مَا أَبْقَيْتَنِي وَارْدُدْنِي إِلَيْهِ بِبِرٍّ وَتَقْوَي وَعَرِّفْنِي بَرَكَةَ زِيَارَتِي فِي الدِّينِ وَالدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأَوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ فَضْلِكَ الْوَاسِعِ الْفَاضِلِ الْمُفْضِلِ الطَّيِّبِ وَارْزُقْنِي رِزْقاً وَاسِعاً حَلَالًا طَيِّباً كَثِيراً عَاجِلًا صَبّاً صَبّاً مِنْ غَيْرِ كَدٍّ وَلَا نَكَدٍ وَلَا مَنٍّ مِنْ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ وَاجْعَلْهُ وَاسِعاً مِنْ فَضْلِكَ كَثِيراً مِنْ عَطِيَّتِكَ فَإِنَّكَ تَقُولُ: وَاسْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ فَمِنْ فَضْلِكَ أَسْأَلُ وَمِنْ خَزَائِنِكَ أَسْأَلُ وَمِنْ يَدِكَ الْمَلْأَي أَسْأَلُ فَلَا تَرُدَّنِي خَائِباً فَإِنِّي ضَعِيفٌ فَضَاعِفْ لِي وَعَافِنِي إِلَي مُنْتَهَي أَجَلِي وَاجْعَلْ لِي مِنْ كُلِّ نِعْمَةٍ أَنْعَمْتَهَا عَلَي عِبَادِكَ أَوْفَرَ النَّصِيبِ وَاجْعَلْنِي خَيْراً مِمَّا أَنَا عَلَيْهِ وَاجْعَلْ مَا أَصِيرُ إِلَيْهِ خَيْراً فِيَّ مِمَّا يَنْقَطِعُ عَنِّي وَاجْعَلْ سَرِيرَتِي خَيْراً مِنْ عَلَانِيَتِي وَأَعِذْنِي مِنْ أَنْ يَرَي النَّاسُ فِيَّ خَيْراً وَلَا خَيْرَ فِيَّ وَارْزُقْنِي مِنَ التِّجَارَةِ أَوْسَعَهَا رِزْقاً وَأَعْظَمَهَا فَضْلًا وَخَيْرَهَا لِي يَا سَيِّدِي وَآتِنِي يَا سَيِّدِي وَعِيَالِي بِرِزْقٍ وَاسِعٍ تُغْنِينَا بِهِ عَنْ دُنَاةِ خَلْقِكَ وَلَا تَجْعَلْ لِأَحَدٍ مِنَ الْعِبَادِ فِيهِ مَنّاً غَيْرِكَ وَاجْعَلْنِي مِمَّنِ اسْتَجَابَ لَكَ وَآمَنَ بِوَعْدِكَ وَاتَّبَعَ أَمْرَكَ وَلَا تَجْعَلْنِي أَخْيَبَ وَفْدِكَ وَزُوَّارِ ابْنِ نَبِيِّكَ وَأَعِذْنِي مِنَ الْفَقْرِ وَمِنْ مَوَاقِفِ الْخِزْيِ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاصْرِفْ عَنِّي شَرَّ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاقْلِبْنِي مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجَاباً. بِأَفْضَلِ مَا يَنْقَلِبُ بِهِ أَحَدٌ مِنْ زُوَّارِ أَوْلِيَائِكَ وَلَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيَارَتِهِمْ وَإِنْ لَمْ تَكُنِ اسْتَجَبْتَ لَهُمْ فَارْحَمْنِي وَارْضَ عَنِّي قَبْلَ أَنْ تَنْأَي عَنِ ابْنِ نَبِيِّكَ دَارِي فَهَذَا أَوَانُ انْصِرَافِي إِنْ كُنْتَ أَذِنْتَ لِي غَيْرَ رَاغِبٍ عَنْكَ وَلَا عَنْ أَوْلِيَائِكَ وَلَا مُسْتَبْدِلٍ بِكَ وَلَا بِهِمْ اللَّهُمَّ احْفَظْنِي مِنْ بَيْنِ يَدَيَّ وَمِنْ خَلْفِي وَعَنْ يَمِينِي وَعَنْ شِمَالِي حَتَّي تُبَلِّغَنِي أَهْلِي فَإِذَا بَلَّغْتَنِي فَلَا تَبَرَّأْ مِنِّي وَأَلْبِسْنِي وَإِيَّاهُمْ دِرْعَكَ الْحَصِينَةَ وَاكْفِنِي مَئُونَةَ نَفْسِي وَمَئُونَةَ عِيَالِي وَمَئُونَةَ جَمِيعِ خَلْقِكَ وَامْنَعْنِي مِنْ أَنْ يَصِلَ إِلَيَّ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِكَ بِسُوءٍ فَإِنَّكَ وَلِيُّ ذَلِكَ وَالْقَادِرُ عَلَيْهِ وَأَعْطِنِي جَمِيعَ مَا سَأَلْتُكَ وَمُنَّ عَلَيَّ بِهِ وَزِدْنِي مِنْ فَضْلِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ»(5)

77 ـ و بسيار بگو: «انّا لله و انّا اليه راجعون» تا از قبر نهان شوي. ( 6)

78 ـ در حالي که خداوند را حمد مي‌کني و تسبيح و تهليل و تکبير مي‌گويي، بازگرد. ( 7)

79 ـ پس وقتي داخل منزل خود شدي پس بگو:

«الحمد لله الذّي سلّمني و سلّم منيّ، الحمد لله في الامور کلّها و علي کلّ حال الحمد لله ربّ العالمين»(8)

80 ـ شيخ شهيد ما در کتاب «الدروس»، (صدقه بر نيازمندان آن بقعه و سرزمين) را از آداب زائر برشمرده است چرا که صدقه دو چندان مي‌شود و نيز صدقه بر خدمتکاران و محافظان مشهد حسيني (عليه السلام) و اکرام و بزرگداشت آنها را جزء آداب دانسته است، و مي‌فرمايد:

«چرا که اين کار، اکرام صاحب مشهد (عليه السلام) است. و بر خادمان و محافظان حرم نيز سزاست که اهل خير و صلاح و دين و مروّات و تحمّل و صبر و فروخوردن خشم و تهي از غلظت و خشونت بر زائران و آمادة برآورده سازي نيازهاي نيازمندان، و هدايتگر گمگشتگان و غريبان و تازه واردان باشند، و هر که در احوال اين گونه زائران مي نگرد بايد پي جوي حال آنان باشد، و اگر از يکي از آنان کوتاهي و تقصيري ديد او را آگاه سازد واگر بر تقصير خود اصرار ورزيد او را منع کند و اگر مرتکب حرام شد و او نتوانست با سرزنش و ملامت جلوگيري کند مي‌تواند از باب نهي از منکر او را با زدن، از حرام منع کند.» (9)

مرحوم محّدث قمي در هدية الزّائرين، ص 40 در ادب سي و هفتم مي‌نويسد:

"انفاق کردن به قدر ميسور و توانايي بر خادمان آستانة شريفه و اکرام و اعظام ايشان، زيرا که در اين کار اکرامي است از براي صاحب قبر (عليه السلام) و شيخ شهيد و مجلسي (رحمه الله) و ديگران فرموده‌اند که سزاوار است خدّام آستانة شريفه از اهل خير و صلاح و صاحب دين و مروّت باشند و تحمّل نمايند آنچه از زائران مي‌بينند و خشم خود را بر آنها فرو نشانند و غلظت و درشتي بر آنها ننمايند و بر قضاي حوايج محتاجين اقدام کنند و غربا را دلالت کنند بر منازلشان اگر گم کنند. و بالجمله بايد خدّام را که به حقيقت و راستي مشغول شوند در خدمات لازمه از تنظيف و حراست و محافظت زائران و ... و بايد دانست که اين انفاق و احساني که زائر به خادم مي‌کند دخلي به اجرت زيارتنامه خوان و حقّ کفشدار ندارد."

و در ادب سي و هشتم مي‌نويسد:

"انفاق و احسان بر فقراي مجاورين و مساکين متعفّفين بلد امام (عليه السلام) خصوصاً سادات و اهل علم و منقطعين که به مرارت غربت و تنگدستي مبتلا و همواره علم تعظيم شعائرالله را بر پا نموده و جهاتي را دارا هستند که ملاحظة هر يک از آنها در لزوم امانت و رعايت، کافي است."
___________________________________

1 . کامل الزّيارات، باب 87، ص 443؛ مصباح المتهجّد، ص 729؛ التهذيب، ج 6، ص 69؛ مزار ابن المشهدي، ص 395.
2 . تهذيب، ج 6، ص 69؛ مصباح المتهجّد، ص 729؛ المزار مفيد، ص 130.
3 . الدروس الشرعيّة، ج 2، ص 24: محدّث قمي در هدية الزائرين در ادب سي و سوم آورده است: "بيرون آمدن از حرم مطهّر به آرامي و اندک اندک و قهقرا يعني روي خود را به ضريح کرده باشد و پشت به بيرون تا آن که از نظر غايب شود و اين ادب علاوه بر آن که موافق تعظيم و توقير است، در چند حديث معتبر به آن تصريح شده."
4 .کامل الزّيارات، باب 75، ص 342، حديث 1؛ وسائل الشيعة، ج 14، ص 485.
5 . المزار مفيد، ص 131 و 132؛ مصباح المتهجّد، ص 729 و 730؛ التهذيب، ج 6، ص 69 و 70؛ مصباح الزّائر، ص 219 و 220.
6 . مصباح المتهجّد، ص 723.
7 . همان، ص 731، التهذيب، ج 6، ص 70؛ المزار ابن المشهدي، ص 397، مصباح الزّائر، ص 220.
8 . کامل الزّيارات، باب 79، حديث 18، ص 390؛ بحارالأنوار، ج 98، ص 170.
9 . الدّروس الشرعيّة، ج 2، ص 24.