ممكن است براى اصلاح رفتار و تغيير روش هاى ناپسند، به دليل و برهان عقلانى متوسل شويم و اين روش به نوبه خود در مورد كودكان و نوجوانان نيز كارساز است . زيرا ريشه بسيارى از خلاف ها و لغزش ها عدم آگاهى است . اگر ما به نوجوان با ملايمت و نرمى آگاهى دهيم و دلايل قانع كننده اى برايش بياوريم و به اين ترتيب او را متوجه زشتى رفتارش بكنيم ، معمولا از ما مى پذيرد. اما متاسفانه در موارد بسيارى والدين بدون اينكه به كودك و نوجوان علت ناپسندى و غلط بودن رفتارش را توضيح دهند و دليل ناراحتى خود را به وى بفهمانند، با تحكم و استبداد مى خواهند او را به ترك عمل و تغيير رفتار وادار سازند كه اكثرا با شكست روبرو شده و نمى توانند از روش خويش نتيجه مطلوب بگيرند.
امام مجتبى عليه السلام در اصلاح رفتارهاى غلط، از شيوه استدلال عقلانى و آگاهى دادن بهره مى گرفت . به عنوان مثال ، هنگامى كه پسرى براى امام مجتبى عليه السلام متولد شده بود، گروهى از فاميل و بستگان آن حضرت براى عرض تبريك و تهنيت به حضور امام عليه السلام آمدند و چنين تبريك گفتند: قدم اين نوزاد قهرمان و پهلوان مبارك باد. امام حسن عليه السلام فرمود: اين گونه تبريك گفتن يعنى چه ؟ (و مفهوم معقولى ندارد) بهتر است كه بگوييد: بخشنده را شكرگزار باش ، هديه الهى بر تو مبارك باد، خداوند او را پرورش داده و به بزرگى برساند و تو از نيكى اش بهره مند شوى (182).
و در نقل ديگرى آمده است : خداوند به يكى از مسلمانان پسرى عطا كرده بود. يكى از دوستانش در حضور امام حسن عليه السلام به وى چنين تبريك گفت :
قدم اين يكه تاز ميدان نبرد و سواركار قهرمان مبارك باد. امام حسن عليه السلام به تبريك گوينده فرمود: از كجا مى دانى كه اين نوزاد، سواره مى گردد يا پياده ؟
او گفت : فدايت شوم به نظر شما چگونه تبريك بگويم ؟ حضرت فرمود:
بگو! بخشنده را سپاسگزار باش ، هديه الهى بر تو مبارك باد، اميدوارم بزرگ شود و از نيكى هايش بهره مند گردى (183).

 -  پاورقی -

 182- فروع كافى ، ج 6، ص 17 و 18.
183- همان .