نام‌گذاری در اخلاق اسلامى
با دقت در نام‌های بزرگان اسلام می‌بینیم تقریباً همه اسم‌ها با معنای خاص و با هجای مناسب هستند، مانند محمد، احمد، على، حسن، حسین و...
اسلام به نام‌گذاری اهمیت می‌دهد و این کار را از وظایف مهم یک پدر و مادر می‌داند. اسلام معتقد است نام‌ها در تکوین شخصیت انسان تأثیری شگرف و انکارناپذیر دارند. نام نیکو می‌تواند انگیزه نیکوکاری و گرایش به‌سوی الگوهای مطلوب را در فرد ایجاد کند و نام‌گذاری‌های تحقیرآمیز و نکوهیده ممکن است به گرایش‌های منفى، انزوا، انتقام و پرخاشگری منجر شود.

نام و صدا زدن در قرآن
شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که بعضی وقت‌ها لقب‌هایی روی فرزندان یا حتی نزدیکان شما می‌گذارند که وقتی طرف را به این اسم صدا می‌کنند، شاید اعتراض نکند، اما ناراحتی را می‌توانید از چهره‌اش ببینید.
صدا زدن و چگونه صدا زدن و نامی که با آن، کسی را صدا می‌زنیم، می‌تواند زمینه‌ساز الفت و محبت یا کدورت و دشمنی باشد. خداوند هم به این نکته توجه دارد و در آیه 11 سوره حجرات خطاب به مؤمنان و کسانی که ایمان آورده‌اند، چند چیز را ممنوع می‌کند: 1.‌ استهزاء؛ 2.‌ بدگمانى؛ 3.‌ غیبت؛ 4.‌ تجسس؛ 5.‌ لقب‌های زشت. خداوند، مسلمانان را با این خطاب موظف می‌کند که از این رفتارها دوری کنند؛ چون اسلام در پی ساختن جامعه اسلامی است و عقیده دارد جامعه زمانی آرمانی و مطلوب می‌شود که معیارهای اخلاقی در آن رعایت شود و اینها را جزئی از معیارهای اساسی یک جامعه می‌داند.
صدا زدن با لقب‌های زشت، با تمسخر فرق دارد. خیلی وقت‌ها برخی از لقب‌ها و نام‌هایی که برای دیگران می‌گذارند، برای مسخره کردن و سرزنش کردن است. این می‌تواند هشداری برای والدین باشد؛ چون گام اول برای گذاشتن لقب‌ها و اسم‌های زشت، تصمیم والدین هستند.
بیشتر لقب‌ها، از اسم و چگونگی تلفظ و هجای آن اسم درمی‌آید. والدین می‌توانند، با انتخاب یک اسم مناسب و درخور شخصیت فرزندشان، از گذاشته شدن لقب‌های نامناسب به فرزندشان جلوگیری کنند. پدر و مادرها در این سوءرفتارها نقش مهمی دارند؛ هم برای انتخابِ اسمی مناسب و هم آموزش چگونه صدا کردن و برخورد فرزندشان با دیگران.

اهمیت انتخاب نامی نیکو
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید:
مِنْ حَقِّ الوَلَد على الوالدَأن یُحَسِّنُ اسْمَهُ.[9]
از حقوق فرزند که به عهده والدین است، نهادن نام نیکو بر اوست.
کودک، شیرین‌ترین ثمره زندگ زن و مردی است که عاشقانه و با پیوندی الهى، با هم پیمان بسته‌اند و آنان خودِ مشترک را در وجود فرزندشان پرورش می‌دهند.
در آموزه‌های اسلامى، برای کودک حقوق فراوانی در نظر گرفته شده است که از آن جمله می‌توان، به شناسایی حق تابعیت خانوادگى، تأمین امنیت شخصی و اجتماعی فرزند، تلقین شعائر دینی و انتخاب نام شایسته برای کودک اشاره کرد.

انتخاب نام برای کودک
در اصل سوم اعلامیه حقوق کودک، به حق داشتن نام برای کودک تصریح شده و آمده است: «کودک باید از بدو تولد صاحب اسم و ملیت گردد».
اما از نظر اسلام، حق کودک، تنها با نام‌گذاری به یک نام ایفا نمی‌شود، بلکه اسلام تأکید می‌کند که انتخاب نام نیکو و زیبا برای کودک، حق اوست.
تفاوت بین اسلام و جاهلیت در نام‌گذارى، این است که اسلام به نام‌گذاری با نام‌های زیبا سفارش و از نام‌های زشت نهی می‌کند.
پیش از ظهور اسلام، عرب‌ها فرزندانشان را به نام‌های حیواناتی مانند سگ، پلنگ و یوزپلنگ می‌نامیدند.
پیامبر گرامی اسلام(ص) نام‌های زشت و ناپسند را به نام‌های نیکو تغییر می‌داد. به‌عنوان نمونه، نقل شده است که مردی خادم بتکده بود. پس از مشاهده حادثه‌اى، خدمت پیامبر آمد و اسلام آورد. پیامبر از نام او پرسید. مرد گفت: نام من غاوی بن ظالم (گمراه، پسر ستمگر) است. حضرت نام او را به راشد بن عبدالله (هدایت یافته، فرزند بنده خدا) تغییر داد.
همچنین حضرت،‌ نام زنی را که عاصیه (سرکش) بود، به جمیله (زیبا) تغییر داد.


نام‌گذاری در اسلام
نام‌گذاری در نظام تربیتی اسلام، اهمیت زیادی دارد تا آنجا که سفارش می‌کند، بهتر است پیش از ولادت فرزند، نام نیکویی برایش انتخاب شود.
پیشوای هشتم، نام نیکو را احسان و نیکی در حق فرزند می‌داند و می‌فرماید:
نخستین احسان و نیکی که پدر در حق فرزندش روا می‌دارد، انتخاب نام زیبا برای اوست. پس لازم است هریک از شما نام نیکو برای فرزند خود انتخاب کنید.
نام نیکو و زیبا ضمن آنکه بر احترام و تکریم کودک می‌افزاید، نشان‌دهنده نوع تفکر و علایق فکری و روحی خانواده‌هاست. بنابراین، در اسلام به نام‌گذاری به اسم‌هایی که حامل پیام و فرهنگ اصیل اسلامی باشند، تأکید شده است و بهترین آنها، نام‌هایی هستند که دربردارنده بندگی خداوند باشند، مانند: عبدالله، عبدالرحمن و مانند آن و بعد از آن، نام پیامبران و امامان معصوم(ع) سفارش می‌شود که بهترین آنها نام محمد است.
انتخاب نام‌های پرمعنا تأثیر زیادی بر روی فرزندان می‌گذارد و بهتر است در انتخاب نام فرزندان، نام‌های مبارک امامان(ع) و حضرت رسول اکرم(ص) در اولویت قرار گیرند یا نام‌هایی مانند محمد، احمد و حامد را برگزینند که رسول خدا(ص) درباره آنها فرمود: «هرکس یکی از این سه نام را برای فرزندش بگذارد، این فرد اگر در میان جمعی باشد، رأی آن جمع نیکو خواهد بود. همان‌گونه که نام آن خیر است، رأی آنان نیز نیکو خواهد بود».

نام‌گذاری در سیره اهل بیت(ع)
نام‌گذاری فرزندان در سیره معصومان(ع) اهمیت زیادی دارد و حتی بیشتر نام‌های آنها را خداوند انتخاب کرده است. صدوق(ره) در کتاب عیون اخبار الرضا از اسماء بنت عمیس، کنیز حضرت فاطمه(س)، چنین روایت می‌کند:
زمانی که امام حسین(ع) متولد شد، جبرئیل بر حضرت رسول اکرم(ص) نازل شد و به ایشان فرمود: یا محمد، خداوند تو را سلام می‌رساند و می‌فرماید: على(ع) برای تو به منزله هارون برای موسی است. پس این مولد مسعود را با پسر هارون همنام کن.
پیغمبر فرمود: نام پسر هارون چیست؟ جبرئیل گفت: شُبیر. رسول اکرم(ص) فرمود: این نام به زبان عربی چه می‌شود؟ جبرئیل گفت: نام او را حسین بگذار، حسین معادل عربی شبیر است.
این نمونه‌ای از سیره ائمه(ع) در نام‌گذاری فرزندانشان است و این می‌فهماند که نام‌گذاری، در اسلام امری بسیار مهم است که حتی نام فرزندان حضرت رسول را خود خداوند انتخاب می‌کردند.
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «اِنَّ اَوَّلَ ما یَنْحَلُ اَحَدُکَم وَلَدهُ الاسِمُ الحَسَن؛ اولین بخشش و عنایت شما به فرزندانتان، انتخاب نام نیکوست».
از پیامبر اکرم(ص) روایت است: «حق فرزند بر پدر آن است که نام نیک و زیبا بگذارد و در بلوغ، او را همسری دهد و به او نوشتن بیاموزد».
امیرمؤمنان، على(ع) می‌فرماید: «حق فرزند بر پدر، سه چیز است: اول، نام نیکو برای او برگزیند. دوم، او را به آداب نیک ادب نماید. سوم، به او قرآن بیاموزد».
امام صادق(ع) از حضرت رسول نقل می‌کند که ایشان فرمود: «این اسم‌های شما، همان اسم‌هایی است که در قیامت شما را به آن صدا می‌زنند. پس اسم‌های خود را خوب کنید (و برای فرزندانتان اسم‌های خوب و زیبا و نیکو انتخاب کنید)».
از امام جعفر صادق(ع) نقل است:
که یکی از وصیت‌های حضرت رسول به امیرمؤمنان، على(ع) این بود: «یا على، حق فرزند بر والدین این است که والدین او نام مناسب برای او انتخاب کنند؛ دوم، در تعلیم و تربیت و آداب او اهتمام ورزند، سوم، او را در یک موضع صالح قرار دهند.
این چند روایت،‌ پاره‌ای از احادیث و روایات ائمه(ع) در مورد نام‌گذاری فرزندان بود. با کمی بررسی و پژوهش در کتاب‌های روایى، به سادگی می‌توان اهمیت این مقوله را در روایات و زبان معصومان(ع) دریافت.

نوشتن دیدگاه