صحابه

وفات سلمان فارسى

محمدكاظم بدرالدين
سلمان فارسى، سرآمد مفاخر ميهنى و ملى ما است. او دهقان‏زاده‏اى پرورش‏يافته در محيط زرتشتى به نام روزبه بود كه با مسافرت‏هاى پرماجرا و كاوش‏هاى دامنه‏دار و بى‏وقفه، خود را از روستاى جِى اصفهان تا كنار وجود پر تبرّك پيامبر كشاند.
پايان جست‏وجوگرى‏اش، با آغاز هجرت پيامبر همراه بود. او در حالى كه برده يك يهودى بود، در محضر رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مسلمان شد و پيامبر با پرداخت هزينه رهايى‏اش، او را آزاد كرد. سلمان كه به علت بردگى نمى‏توانست در جنگ‏هاى بدر و احد شركت كند، پس از آزادى، در تمام جنگ‏هاى پيامبر شركت كرد. تاريخ، او را يك نظريه‏پرداز نظامى و آگاه به فنون نبرد معرفى مى‏كند. فكر كندن خندق در جنگ احزاب و استفاده از منجنيق در محاصره طائف از اوست. همچنين تقوا، حكمت و فضيلت‏هاى اخلاقىِ سلمان فارسى سبب شد تا مدال افتخارآفرين «سلمان، از ما اهل بيت است» را از پيامبر دريافت كند. تغيير نام روزبه به «سلمان»، نشانه تسليم هميشگى او در برابر حق و در امان ماندن از هرگونه انحراف است. سلمان با اجازه و موافقتامام على عليه‏السلام ، در زمان خليفه دوم حاكم مداين شد و حدود بيست سال در نهايت زهد و قناعت، استاندار آن ديار بود. سرانجام در سال 35 هـ . ق در زمان خليفه سوم وفات يافت.
دانش و حكمت سلمان
امام صادق عليه‏السلام :
پيامبر اسلام و حضرت على عليه‏السلام به سلمان از اسرارى كه در نهان خانه علم الهى مخزون بود، خبر مى‏دادند كه هيچ كس قدرتِ تحمل شنيدن و فرا گرفتن آن را نداشت.
امام باقر عليه‏السلام از قول امير مؤمنان على عليه‏السلام :
اى ابوذر! همانا سلمان باب علم خدا در زمين است. هركس او را بشناسد، مؤمن است و هر كه انكارش كند، كافر خواهد بود.
امام صادق عليه‏السلام به نقل از امام سجاد عليه‏السلام :
از آن جهت سلمان در شمار علما و دانشمندان شمرده شده است كه او مردى است از ما خاندان عصمت و طهارت.
امام صادق عليه‏السلام :
سلمان، برتر از لقمان است.
امام صادق عليه‏السلام :
در اسلام، مردى كه فقيه‏تر از همه مردم باشد، همچون سلمان، آفريده نشده است.
حضرت على عليه‏السلام :
سلمان علم اول و آخر را درك كرد. (او) دريايى است كه عمق آن ناپيداست.
رواياتى از اين دست از پيشوايان معصوم ما در مورد سلمان نشان مى‏دهد كه سلمان، گنجينه علوم محمدى است. او داناى راز و صاحب سرّ پيامبر است. انس بن مالك از پيامبر روايت كرده است كه وقتى از حضرت پرسيده شد: پس از شما دانش را از چه كسى بياموزيم؟ پاسخ داد: از على عليه‏السلام و سلمان.
به دانشورى، همچو او كس نبود پيمبر، مر او را به دانش ستود
در بالاترين رتبه ايمان
سلمان در پى برخوردارى از ارزش‏هاى معنوى بسيار به «سلمان الخير» و «سلمان محمّدى» شهرت يافت و پيامبر از او با عنوان «فرزند اسلام» ياد كرد. ايمان اين صحابه گران‏قدر به آن مرحله رسيد كه صادق آل محمد صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏فرمايد: «ايمان (كامل) ده مرتبه و درجه دارد. مقداد مرتبه هشتم، ابوذر مرتبه نهم و سلمان مرتبه دهم (ايمان كامل) را دارا هستند».
تلاش سلمان در عرصه عرفان و حكمت الهى چنان درخشان است كه امام صادق عليه‏السلام مى‏فرمايد: «به درستى كه سلمان به اسم اعظم الهى آگاه است».
روايات، از اين چهره پارسىِ پارسا چنين تمجيد كرده‏اند:
اگر دين در ثريا بود، سلمان به آن دست‏رسى پيدا مى‏كرد.
هر كه بخواهد به بنده‏اى بنگرد كه خدا دل او را نورانى كرده است، به سلمان نگاه كند.
به درستى كه اشتياق و شيفتگى بهشت به ديدار سلمان، بسيار بيشتر از علاقه و اشتياق سلمان به بهشت است.
زهد واقعى سلمان هنگام حكومت
مردم مداين بر اساس ذهنيّت خود از حكمرانان و زمام‏داران مى‏پنداشتند والى جديد با همراهانى بسيار و جلال و شكوه فراوان و بر مركبى آراسته و با تشريفاتى خاص، به قرارگاه حكومتى خود وارد خواهد شد. چشم‏ها در انتظار رسيدن حاكم جديد شهر به افق دوخته شده بود. سوارى از دور ديده مى‏شد. وقتى نزديك شد، ديدند پيرمردى است با محاسنى سفيد كه بر الاغى سوار شده است و سفره‏اى نان و كوزه‏اى آب دارد. از او سراغ سلمان را گرفتند. پيرمرد گفت: «سلمان، من هستم».
بازگشت تبليغى به سوى هم‏زبانان
يكى از شيوه‏هاى جذب بيشتر و اثرگذارى بهتر در ترويج معارف حقيقى، آشنايى به زبان و آداب و رسوم و فرهنگ مخاطبان است. سلمان فارسى نيز ارتباط خود را با ايرانيان در زمينه دعوت به اسلام و تبليغ دين برتر، حتى در ميدان‏هاى جنگ حفظ مى‏كرد.
مداين، پايتخت دولت ساسانى بود و مردمش پارسى‏زبان بودند. دعوت سلمان براى اسلام آوردن دشمنان در فتح مداين به اين صورت بود: «همانا اصل و نسب من از شما ايرانيان است و من در دو چيز خيرخواه شما هستم و صلاح شما هم در آنهاست: اگر اسلام بياوريد، برادر ما هستيد و در اموال ما شريك هستيد و بر شماست همان تكليفى كه بر ماست. تسليم شويد و به مسلمانان جزيه بدهيد. در غير اين دو صورت، با شما مى‏جنگيم. همانا خدا خيانت‏كاران را دوست ندارد.» بنا به گفته تاريخ، دعوت و تبليغات سلمان سبب شد حدود چهار هزار نفر از سپاهيان ايران جدا شوند و به مسلمانان بپيوندند. تبليغات وسيع سلمان فارسى در ميدان‏هاى جنگ، براى گرويدن افراد به دين صلح و آرامش گاهى دشمنان را هم به راه حق مى‏آورد.
پاسخ‏هاى حكيمانه سلمان
«سلمان را چون دشنام زدند (به او سخنى زشت نسبت دادند)، گفت: اگر ترازوى من (در قيامت) سبك شود، بَتَر (بدتر) از آن باشم كه مى‏گويى و اگر گران شود (سنگين باشد)، آنچه مى‏گويى، مرا زيان ندارد.
جابر بن عبدالله انصارى مى‏گويد: به سلمان گفتند: شب را چگونه به صبح آوردى؟ سلمان گفت: چگونه شب را به صبح مى‏آورد كسى كه پايان كار او مرگ است؟ خانه او قبر خواهد بود و جانوران داخل زمين، همسايگان وى. اگر خداوند او را مشمول آمرزش خود قرار ندهد، آتش جايگاه اوست.
امام صادق عليه‏السلام فرموده است: ميان مردى (كه گرفتار روحيه نژادپرستى بود و فضيلت‏هاى افراد غير عرب را نمى‏پذيرفت) با سلمان فارسى گفت‏وگوى تندى رخ داد. آن مرد گفت: تو كيستى و من كيستم؟! سلمان (هوشمندانه) پاسخ داد: اول پيدايش من و تو، نطفه نجسى است و آخر كار من و تو هم لاشه گنديده‏اى خواهد بود. البته وقتى روز قيامت فرا رسد و ميزان عمل برقرار شود، هر كس كفّه ميزان عمل او سبك بود، پست و فرومايه است و كسى كه ميزان عمل او سنگين بود، كريم و بزرگوار خواهد بود.
از سلمان پرسيدند: چه چيز مايه نفرت تو از «رياست» شد؟ پاسخ داد: «شيرينى دوران شيرخوارگى و تلخى جدا گشتن از آن»؛ يعنى رياست هم در نهايت، ناپايدار است. پس نمى‏توان به امر ناپايدار دل بست. آن‏كه به رياست دل مى‏بندد، همانند طفلى است كه از شير جدايش مى‏كنند و براى از دست دادن رياست هم احساس تلخى مى‏كند. بنابراين، بايد به چيزى دل بست كه پايدار باشد.

پیوندها

نوشتن دیدگاه