ƒ93 «إِنْ كُلُّ مَنْ فِى السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ إِلّا آتِى الرَّحْمنِ عَبْداً»
 
ترجمه  :
93. نيست هر كس كه در آسمان‌هاست كه ملائكه باشند، و در زمين كه جن و انس باشند مگر اينكه در پيشگاه خداوند طوق عبوديت بر گردن دارد[1] .
 
تفسير :
[همه مخلوقات بنده خدايند]
(إِنْ كُلُّ مَنْ فِى السَّمواتِ) مراد ذوى العقول است پس مثل كرات جويّه و كواكب خورشيد و ماه و ستارگان خارج از اين عنوان هستند، و الّا تعبير به «ما فى السموات» مى‌فرمود. (وَ الاَْرْضِ) كه جن و انس باشند، پس مثل جمادات و نباتات و حيوانات خارج هستند.
(إِلّا آتِى الرَّحْمنِ) فرداى قيامت تمام در پيشگاه عرش اعظم حاضر مى‌شوند (عَبْداً) كه با خضوع و خشوع و تحت فرمان ربوبى و محكوم به حكم پروردگارى با ذلّت و خفت و خوارى وارد مى‌شوند، و اعتراف به عبوديت حق دارند. (عَبْداً مَمْلُوكاً لا يَقْدِرُ عَلى شَىْءٍ)[2]  و نيز مى‌فرمايد: (وَ كُلٌّ  أَتَوْهُ داخِرِينَ)[3]  و فرزندى پسر يا دختر عنوان عبديت نسبت به پدر ندارند، بلكه آزاد هستند، بلى اگر پدر آن خود عبد غير باشند اولاد آن‌ها هم عبد مولا هستند نه عبد پدر، ولو واجب باشد بر اولاد اطاعت پدر و مادر و برّ به آن‌ها، و حرام باشد عقوق و مخالفت آن‌ها، ولو در خبر باشد :
«أنْتَ وَمالُکَ لاِبيکَ»[4] .
ولى عبد نيست، پس ملائكه عنوان بنات الله بر آن‌ها كفر، و عُزَير و عيسى و آدم تمام عبد ذليل الهى هستند، و عنوان عبوديت بالاتر است از مقام رسالت، در تشهد مى‌گويى: «أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسولُهُ» عبوديت را مقدم بر رسالت ذكر مى‌كنى، لكن امروز جامعه اكثر، بلكه صد هشتاد خود را از تحت عبوديت حق خارج كردند و خود را آزاد مى‌دانند و هر فسق و فجورى را كه هواى نفس مايل باشد مرتكب مى‌شوند.

_____________________________________________________________________

[1] .  ترجمه ديگر: هر كه در آسمان‌ها و زمين است جز بنده وار به سوى خداى رحمان نمى‌آيد.
[2] .  غلام مملوك است كه مولاى او جلوگيرى كرده و قدرت بر هيچ امرى ندارد. سوره نحل :آيه 75.
[3] .  و تمام مى‌آيند كوچك و ذليل. سوره نمل: آيه 87.
[4] .  تو و اموالت از آن پدرت هستيد. كافى: ج5، ص135، ح3 و معانى الأخبار: ص155.