مذهب اهل بيت عليهم السلام در روزگار امام هادى به مرحله پختگى رسيده بود امّا خطر تند روى كه از طريق فرهنگ هاى وارداتى از سوى شرق در عمق جان برخى از مسلمانان نفوذ يافته بود، نيازمند نيرويى ايمانى براى پاسخ به اين خطر بود تا مبادا به خاطر تبليغ دشمنان و بويژه خلفاى عبّاسى كه جايگاه ائمه را نمى شناختند و آنان و يا هواخواهانشان را متهم به غلوّمى كردند روح معنويت در مردم كاستى بگيرد.
نياز ديگر مذهب اهل بيت اين بود كه محتاج متون جامعى بود تا به منزله درس هاى توجيهى باشد كه بدون افزونى و كاستى اصول عقايد را در بر گيرد.
از اين روست كه زيارت جامعه كه از امام هادى عليه السلام نقل شده، از ناحيه آن حضرت مطرح مى شود.
در اين زيارت ائمه عليهم السلام به دور از هر گونه غلوّ و در همان جايگاه حقيقى خود، معرفى و باز شناخته شده اند.
بگذاريد در برخى از كلمات نورانى اين زيارت كه مى تواند بهترين وسيله براى تحكيم مهر و محبّت ائمه در دل ما باشد، تدّبر كنيم.
اين محبّت و مهر در واقع امتداد محبّت مؤمن به پروردگارش محسوب مى شود و به هيچ وجه جايگزين آن نيست: اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا أَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ، وَمَوْضِعَ الرِّسالَةِ، وَمُخْتْلَفَ الْمَلائِكَةِ،وَمَهْبِطَ الْوَحْىِ، وَمَعْدِنَ الرَّحْمَةِ، وَخُزَّانَ الْعِلْمِ، وَمُنْتَهَى الْحِلْمِ، وَاُصُولَ الْكَرَمِ،وَقادَةَ الْأُمَمِ، وَاَوْلِيآءِ النِّعَمِ، وَعَناصِرَ الْأَبْرارِ، وَدَعآئِمَ الْأخْيارِ، وَساسَةَالْعِبادِ، وَاَرْكانَ الْبِلادِ، وَاَبْوابَ الْايمانِ، وَاُمَنآءِ الرَّحْمنِ، وَسُلالَةَ النَّبِيّينَ،وَصَِفْوَةَ الْمُرْسَلينَ، وَعِتْرَةَ خِيَرَةِ رَبِّ الْعالَمينَ، ورَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ، السَّلامُ عَلَى اَئِمَّةِ الْهُدَى، وَمَصابيحِ الدُّجى ، وَاَعْلامِ التُّقى ، وَذَوِى النُّهى ، وَاُوُلِى الْحِجى ،وَكَهْفِ الْوَرى ، وَوَرَثَةِ الْأَنْبِيآءِ، وَالْمَثَلِ الْأَعْلى ، وَالدَّعْوَةِ الْحُسْنى ، وَحُجَجِ اللَّهِ عَلى اَهْلِ الدُّنْيا وَالْأخِرَةِ وَالْأُولى ، وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ.
السَّلامُ عَلى مَحالِ مَعْرِفَةِ اللَّهِ، وَمَساكِنِ بَرَكَةِ اللَّهِ، وَمَعادِنَ حِكْمَةِ اللَّهِ،وَحَفَظَةِ سِرِّ اللَّهِ، وَحَمَلَةِ كِتابِ اللَّهِ، وَاَوْصِيآءِ نَبِىِّ اللَّهِ وَذُرِّيَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ.
السَّلامُ عَلَى الدُّعاةِ إِلَى اللَّهِ، وَالْأَدِلاَّءِ عَلى مَرْضاتِ اللَّهِ، وَالْمُسْتَقِرّينَ فى اَمْرِاللَّهِ، وَالتَّآمّينَ فى مَحَبَّةِ اللَّهِ، وَالْمُخْلِصينَ فى تَوْحيدِ اللَّهِ، وَالْمُظْهِرينَ لِأَمْرِ اللَّهِ وَنَهْيِهِ، وَعِبادِهِ الْمُكْرَمينَ الَّذينَ لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِاَمْرِهِ يَعْمَلُونَ وَرَحْمَةُاللَّهِ وَبَرَكاتُهُ"(67).
ترجمه زيارت جامعه
"درود بر شما اى خاندان نبوّت و جايگاه رسالت و (مركز) آمد و شدفرشتگان و محل فرود وحى و مكان رحمت و گنجوران دانش و غايت خويشتندارى و حلم و بنيانهاى كرم ورهبران امّتها و صاحبان نعمتهاوريشه هاى نيكان و ستونهاى گزيدگان و تربيت كنندگان بندگان و اركان كشورها و دروازه هاى ايمان و امينان خداى رحمان و تبار پيامبران و گزيده رسولان و عترتى منتخب پروردگار جهانيان، و رحمت و بركات خدابر شما باد! درود بر پيشوايان هدايت و چراغهاى (روشن) در ظلمت و پرچمهاى پرهيزگارى وصاحبان عقل و خرد و پناه مردمان و وارثان پيامبران ونمونه هاى برتر و دعوت نكو وحجّتهاى خداوند بر مردم دنيا و آخرت و اولى و رحمت وبركات خدا بر شما باد! درود بر جايگاههاى معرفت خدا و خانه هاى بركت خدا و معدنهاى حكمت خدا وپاسداران سرّ خدا و حاملان كتاب خدا و جانشينان پيامبران خدا و فرزندان رسول خداصلى الله عليه وآله و رحمت و بركات خدا بر شما باد! درود بر دعوت كنندگان به خدا و راهنمايان به خشنوديهاى خدا وپايداران در فرمان خدا و كاملان در محبّت خدا و مخلصان در توحيد خدا و ياوران امرو نهى خدا و بندگان گرامى كه در گفتار بر خدا پيشى نگرفتند و به فرمان او كارمى رانند و رحمت و بركات خدا بر شما باد"!
آن حضرت در اندرز به يكى از دوستان خود فرمود: "اى فتح! آن كه فرمان آفريدگار را گردن نهاد از خشم آفريده به خود باك راه نداد و آن كه آفريدگار را به خشم آورد، يقين كن كه آفريدگار خشم آفريده رابروى مستولى بدارد، وآفريدگار وصف نشود جز بدانچه خويشتن را بدان وصف كرده است و كجا توصيف شود آفريدگارى كه حواس از يافتنش وگمانها از رسيدن به او و آنچه در دل مى گذرد از توصيفش و ديدگان از احاطه به او، درمانند.
والاست از آنچه وصف كنندگان، توصيفش مى كنند و برتر است از آنچه ستايندگان مى ستايندش.
در نزديكى اش دور گردد و در دورى اش نزديك، دردورى اش نزديك است و در نزديكى اش دور، كيفيّت (چگونگى) را اوچگونگى بخشيد پس گفته نشود خود او چگونه است؟ و مكان را او پديدفرمود پس گفته نشود خود او كجاست؟ چون او از چگونگى و كجايى(مكان) به دور است".(68)
و نيز فرمود: "هر كه خداى را بپرهيزد در امان نگاه داشته شود و هر كه خدا را فرمان برد، مورد اطاعت قرار گيرد و هر كه آفريدگار را اطاعت كند از خشم مخلوق نترسد، هر كه از مكر خدا و دردناك گرفتنش ايمن شد گردن كشى كرد تا آنجاكه قضاى خدا و امر نافذش بروى فرود آمد و هر كه دليلى روشن ازپروردگارش داشته باشد دشواريهاى دنيا بروى سبك آيد و گر چه تكه تكه شود و پراكنده گردد.
سپاسگزار به خود سپاس سعادتمندتر است از نعمتى كه باعث سپاس شده زيرا نعمت كالاى اين جهانى است و سپاس نعمت دنياوآخرت است.
خداوند دنيا را سراى آزمايش و آخرت را خانه فرجام قرار داد و بلاى دنيارا وسيله ثواب آخرت گرداند و ثواب آخرت را عوض بلاى دنيا قرار داد.
ستمگر بردبار بسا كه به وسيله حلم خود از ستمش گذشت شود و حق دار نابخرد بسا كه به سبكسرى خود نور حقّ خويش را خاموش سازد.
هر كه از روى دوستى به تو نظرى دهد همه جانبه اطاعت او كن.
هر كه قدر خود نداند از شرّ او خود را آسوده مدان.
دنيا بازارى است كه مردمى از آن سود برند و مردمى ديگر زيان بينند".(69)
"جدل دوستى قديم را تباه سازد و گره استوار (در راه دوستى) پديد آرد،كمترين چيز در جدل برترى جستن است و همين برترى جستن از عوامل قطع رابطه است".
"نكوهش، كليد دشمنى است، با اين حال از حقد وكينه بهتر است".
به مردى كه پيش آن حضرت فرزندش را نكوهش كرد، فرمود: عقوق مرگ فرزند است براى پدر.
و نيز فرمود: شب زنده دارى گواراتر از خواب است و گرسنگى درخوبى خوراك بيفزايد.
(آن حضرت اين سخن را در تشويق بر نماز شب وروزه گرفتن فرمود).
"ياد آر مرگ خويش را در ميان خانواده ات كه نه پزشكى تو را در آن هنگام از مرگ باز مى دارد و نه دوستى تو را سود مى رساند".
"خشم بر آن كه مالك اويى، پستى است".
"حكمت در سرشتهاى فاسد، كامياب نشود".
"بهتر از خير و نيكى، كننده آن است و زيباتر از زيبا گوينده آن و برتر ازدانش، حامل آن است و بدتر از شرّ، جلب كننده آن و خوفناك تر از ترس، آن كه بر آن سوار است".
"تو را از حسد پرهيز مى دهم كه - آثار - آن در تو آشكار مى گردد ولى دردشمنت كارگر نمى شود".
"اگر زمانى برسد كه عدل در آن بر ستم غلبه داشته باشد حرام است كسى به ديگرى گمان بدببرد مگر آنكه كاملاً آگاهى پيدا كند و اگر زمانى برسد كه ستم در آن بر عدل چيرگى داشته باشد كسى نمى تواند به ديگرى گمان خوب ببرد تازمانى كه به خوبى آن كس علم پيدا نكرده است".(70)
_______________________________________________
67) زيارت جامعه از كتاب "الانوار اللّامعه في شرح زيارة الجامعه"، عبد اللَّه شبّر،ص 123.
68) بحارالانوار، ج 50، ص 178 - 177.
69) في رحاب ائمة اهل البيت عليهم السلام، ج 4، ص 180.
70) في رحاب ائمة اهل البيت عليهم السلام، ج 4، ص 181 .
