مأمون: بر این عقیده و دین هستم که علی بن ابی طالب علیهالسلام بهترین خلق خدا پس از پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله و سزاوارترین مردم برای خلافت است.
اسحاق: در میان این جمعیت کسانی هستند که آنچه را مأمون درباره علی علیهالسلام بیان کرد نمیشناسند و بِدان معتقد نیستند و مأمون ما را برای مناظره طلب کرده است.
مأمون: هر طریق را میپسندی اختیار کن من از تو سؤال کنم یا تو از من سؤال کنی؟
اسحاق: من پرسش را آغاز میکنم.
اسحاق: به چه دلیل مأمون ادعا میکند که علی برترین مردم است پس از رسول خدا و سزاوارتر است از همه به خلافت پس از وی؟
مأمون: به من بگو چه چیز مایه برتری مردم بر یکدیگر میشود چنان که بتوان گفت: فلان کس از دیگری افضل است؟
اسحاق: اعمال نیکو.
مأمون: راست است، اکنون به من بگو درباره کسی که در زمان پیغمبر صلیاللهعلیهوآله بر یار خود برتری داشت، ولی پس از پیغمبر صلی الله علیه وآله آن یار که مفضول بود کاری انجام داد برتری از کاری که فاضل در زمان پیامبر صلی الله علیه وآله انجام داده بود، آیا این کس را میتوانیم از جهت فضل با فاضل زمان پیغمبر هم پایه بدانیم؟
[اسحاق، سر به پایین افکند و در اندیشه فرو رفت.]
مأمون: اسحاق تو نمیتوانی پاسخ «آری» بدهی زیرا اگر «آری» بگویی من در روزگار خودمان کسانی را به تو نشان میدهم که از آن کس جهاد و حج و روزه و نماز و کارهای خیرش افزون است.
اسحاق: حق با شماست، هرگز کسی که در زمان پیغمبر مفضول بوده است همپایه کسی که در زمان پیامبر فاضل بوده نمیشود.
مأمون: اسحاق! به درستی روایات و اخباری که از یاران تو و کسانی که تو دینت را از آنان گرفتهای و آنان را پیشوای خود قرار دادهای درباره فضایل علی بن ابیطالب به تو رسیده است بنگر و آنها را به آنچه درباره فضایل دیگران شنیدهای بسنج، آنگاه اگر دیدی که فضایل آنها همپایه علی است بگو آنها برتر از علی بودند، نه به خدا سوگند چنین نیست
اسحاق! روزی که خدا پیغمبر را برانگیخت کدام یک از اعمال برتر بود؟
اسحاق: اخلاص در شهادت.
مأمون: آیا به پیشی گرفتن در اسلام نیست؟
اسحاق: بلی
مأمون: این آیه را در قرآن تلاوت کن که خداوند میفرماید: (وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُون اُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ) مقصود از این آیه چه کسانی است که در پذیرفتن اسلام پیشی گرفتهاند آیا شنیدهای کسی در اسلام بر علی پیشی گرفته باشد؟
اسحاق: علی هنگامی اسلام آورد که نوجوان بود و هنوز تکلیفی نداشت و حکمی به وی تعلق نمیگرفت در صورتی که آن دیگری در زمان بزرگی که حکم و تکلیف داشت اسلام آورد.
مأمون: به من بگو کدام یک نخست اسلام آورده است تا پس از آن درباره موضوع نوجوانی و کمال و بزرگی با تو مناظره کنم؟
اسحاق: علی پیش از آن دیگری اسلام آورد با همین کیفیت.
مأمون: آری! به من بگو که آیا اسلام علی به سبب این بود که رسول خدا او را به اسلام دعوت کرد یا انگیزه آن الهامی از جانب خدا بود؟
[اسحاق میگوید: من سر خود را فرو انداختم و در اندیشه فرو رفتم.]
مأمون: ای اسحاق! نمیتوانی اسلام علی علیهالسلام را در نتیجه الهام از خدا بدانی زیرا در این صورت علی را بر پیغمبر مقدم میداری، زیرا رسول خدا تا جبرئیل از جانب خدا به وی خبر نداد اسلام را نمیشناخت.
اسحاق: آری رسول خدا او را به اسلام دعوت کرد.
مأمون: اسحاق! آیا پیغمبر که علی را دعوت کرد به دستور خداوند بود یا از جانب خودش؟
[اسحاق میگوید: باز من در اندیشه فرو رفتم و سر پایین افکندم.]
مأمون: اسحاق! نمیتوانی پیغمبر صلیاللهعلیهوآله را نسبت به تکلیف دهی زیرا خداوند میفرماید: [و ما اَنَا مِنَ الْمُتکَلِّفیْنْ].
اسحاق: بلی پیغمبر، علی را به دستور خداوند به اسلام خواند.
مأمون: آیا شایسته است که خداوند به پیغمبر خود تکلیف کند کسی را که هنوز به سن بلوغ نرسیده است و حکمی بر وی جاری نمیشود به دین دعوت کند؟
اسحاق: پناه میبرم به خدا که چنین نسبتی به وی داده شود.
مأمون: اسحاق آیا قرآن میخوانی؟
اسحاق: بلی.
مأمون: بخوان برای من آیه «هل اَتی عَلَی الْإنسانِ حینٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُنْ شَیْئا مَذْکُورا.»
اسحاق: آیه را خواندم.
مأمون: آیا میدانی که علی هنگام اطعام مسکین و یتیم و اسیر گفت: «اِنَّما نُطْعِمُکُم لِوَجْهِ الله» آیا شنیدهای که خداوند در قرآنش هیچ کس را به مانند علی وصف کرده باشد؟
اسحاق: نه؟
مأمون: راست گفتی زیرا خداوند متعال رفتار و سیره علی را شناخته بود.
مأمون: اسحاق آیا حدیث: «أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزَلَةِ هارونَ مِنْ مُوسی» را روایت میکنی؟
اسحاق: بلی! این حدیث را شنیدهام و نیز نام کسانی که آن را درست ندانسته یا آن را انکار کردهاند میدانم.
مأمون: آیا کسانی که آن را درست میدانند نزد تو راست گفتارند یا آنان که انکار کردهاند؟
اسحاق: کسانی که آن را درست دانستهاند.
مأمون: آیا امکان دارد که پیغمبر صلیاللهعلیهوآله این گفته را به طور مزاح گفته باشد؟
اسحاق: پناه میبرم به خدا.
مأمون: آیا نمیدانی که هارون برادر پدری و مادری موسی بود؟
اسحاق: بلی میدانم.
مأمون: آیا علی نیز برادر پدری و مادری پیغمبر بود؟
اسحاق: نه.
مأمون: آیا نه این است که هارون نبی بود و علی نبی نیست؟
اسحاق: بلی.
مأمون: این دو صفت در علی علیهالسلام وجود نداشت و در هارون داشت: پس مقصود از اینکه: تو نسبت به من چنانی که هارون به موسی چنان بود؟ چیست؟
اسحاق: از این سخن اراده کرده بود که دل علی را به دست آورد و خشنود سازد زیرا منافقان گفته بودند: پیغمبر، علی را در مدینه به واسطه بیمهری به او به جای خود گذاشته بود؟
مأمون: آیا پیغمبر به وسیله سخنی که معنی نداشت، خواست دل علی علیهالسلام را خشنود سازد؟
[اسحاق: من خاموش شدم و سر به پایین افکندم.]
پدیدآورنده:سیدبن طاووس
مناظره ای در فضیلت امام علی علیهالسلام
(زمان خواندن: 3 - 6 دقیقه)