خداوند پيام خويش را براى هدايت ما فرستاده است. به نظر شماچگونه مى‏توانيم به او لبيك گوئيم و پاسخ نداى خداوند را بدهيم؟
كليد اين كار دعاست. دعا شيوه سخن گفتن بنده با پروردگارش است‏همچنان كه وحى اوج سخن گفتن پروردگار با بندگانش.
دعا ركن اصلى عبادت و پيوستگى و وصل و جوهر نماز است. هردعايى پسنديده و نيكوست. امّا خداوند نعمت دعا را وقتى بر ما ارزانى‏داشت كه به ما آموخت چگونه از طريق كتابى كه سرشار از دعاهاى‏اوليايش است، و نيز با دعاهايى كه ما از نيايشهاى پيامبرصلى الله عليه وآله و اهل‏بيتش‏عليهم السلام به ارث برده‏ايم، او را بخوانيم. به نظر مى‏رسد كه تمام اين‏دعاها را بندگان خدا از پيامبران و آنان از وحى الهى، به ارث برده‏اند، يادست كم بايد اين نيايشها را تجليات وحى بر دلهاى بندگان هدايتگرومقرب خدا دانست، و يا انعكاس معارف وحى بر دلهاى پاك و زبانهاى‏صادق آنان به شمار آورد.
بنابر اين، دعاهاى مأثور روى ديگر وحى مى‏باشند. اين دعاها سايه‏وحى وپرتو درخشان و تفسير و تأويل آن مى‏باشند. همچنين نيايشهاگنجينه‏هاى معارف ربّانى و ديواره‏هاى نفوذ ناپذير حكمت‏اند و درمقدمه آنها، دعاهاى صحيفه سجاديه قرار دارند كه از كلمات امام زين‏العابدين‏عليه السلام گرد آورى شده‏اند.
امام زين العابدين از اين نيايشها، چه هدفى را تعقيب مى‏كرد؟بى‏گمان اين دعاها، پرتويى از قلب روشن شده او به ايمان و سيلابى از دل‏نورانى او به عشق خدا بود. اين واژه‏ها بر لبان مردى جارى مى‏شد كه درمحبّت پروردگارش ذوب مى‏شد. تمام اين دعاها، رسا و روانند و هيچ‏نشانى از تكلّف در آنها ديده نمى‏شود.
آرى اين نيايشها، اهداف فراوانى را تحقّق بخشيدند، برجسته ترين‏آنها، آن بود كه به بندگان خدا بياموزد كه چگونه با پروردگار بزرگشان‏سخن گويند و در بارگاهش گريه و زارى سر دهند، و خشنودى او راخواستار شوند و به نامهاى نيكش بخوانند و چگونه از او خواهش كنندوچه بخواهند؟
اين اهداف الهى به نوبه خود به برخى از امور زندگى بخش، منتهى‏مى‏شد كه معمولاً مورخان هنگام بر شمردن حكمت صحيفه سجّاديه ازآنها ياد مى‏كنند و ما نيز به طور بسيار خلاصه به آنها مى‏پردازيم:
الف - در دوره امام زين العابدين‏عليه السلام فشارها تا آنجا شديد بود كه‏زينب كبرى‏عليها السلام براى مدّتى واسطه‏اى ميان امام و مؤمنان در شؤون‏امامت بود و به فعاليّت مى‏پرداخت.
در چنين شرايط دشوارى طبيعى بود كه امام از طريق دعاهايى كه تاامروز نيز همچون نسيمى مُشك بار و آرامش بخش در ميان امّت وزيدن‏دارد، بينشهاى وحى و ارزشهاى رسالت را نشر دهد.
ب - امام به عنوان يك انقلابى خدا جو، از مبارزه با طاغوت و فسادكه او را به خاطر شرايط دشوار زمانه به رنج و سختى مى‏افكندند، دست‏بر نداشت بلكه با نيايشهايى كه دستگاه حكومتى نمى‏توانست او را از آنهامنع كند به مبارزه با دستگاه طاغوت پرداخت. بدين گونه خداوند بر مااتمام حجّت كرده كه هيچ گاه از مبارزه با طاغوتيان از پا ننشينيم و با هروسيله ممكن، حتّى در سخت ترين شرايط اختناق و سركوب، به قيام برضدّ آنها ادامه دهيم.
ج - اين دعاها، با توجّه به محتواى والا و موعظه‏هاى ربّانى كه در بردارند، وسيله‏اى براى تربيت مردم بر تقوا و فضيلت و ايثار و جهادمى‏باشد. نخبگان امّت، همچون گياهى نورسته كه از نور خورشيد تغذيه‏مى‏كند، از اين دعاها بهره‏مند مى‏شوند. همانند جنبشهاى انقلابى كه‏جهت بيش برد هدف خود نياز به ابزارى همچون نشريّات مخفى‏وجلسات محرمانه و شعارها و اعلاميّه‏ها دارند تا اعضا و هواداران خودرا در راه مبارزه به پيش سوق دهند.
اين نيايشهاى پاك نيز ابزار مكتبى نخبگان مؤمنى بود كه به رويارويى‏با نظام اموى مى‏شتافتند.
دعاهاى امام كه اينك در مجموعه‏اى به نام "صحيفه سجّاديه" جمع‏آورى شده، همان انگيزه ايمانى است كه روح ايمان را در شرايط سخت‏ودشوار براى ما به ارمغان مى‏آورد. من گمان نمى‏كنم كه پس از قرآن‏كتابى همچون صحيفه سجّاديه باشد كه اين گونه قلب محرومان را تسلى‏بخشد و خون انقلاب را در رگهاى مستضعفان به جوش آورد، و دلهاى‏مجاهدان را به درخشش خود روشن كند و هدايتگر انقلابيون در راه‏مبارزه باشد. درود خداوند بر اين روح پاكى كه در اين كتاب موج مى‏زند،و درود خداوند بر كسانى كه هر بام و شام، با خواندن اين دعاها به درگاه‏حضرتش زارى مى‏كنند، وپيوند با او را مى‏جويند.
---------------------------------------
آية الله سيد محمد تقى مدرسى
مترجم: محمد صادق شريعت