يكى از معتقدات شيعه و از مباحث كلامى، موضوع شفاعت است كه اصل آن از قرآن كريم به خوبى استفاده می شود.
پيروان مكتب تشيّع و دادادگان خاندان پيغمبر عليهم ‏السّلام با اتكاى به آيات كريمه قرآنى و روايات شريفه، اين موضوع را حتمى دانسته و بدان اعتقاد قلبى دارند.
خداوند در قرآن كريم خطاب به رسول اكرم صَلّى ‏اللَّه‏ عَلَيْهِ‏ وَآلِه ‏وِ سَلَّم می فرمايد:
وَ مِنَ الَّليْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى اَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً؛ (1) پاسى از شب را از خواب برخيز و به قرآن و نماز بگذران. اين يك وظيفه اختصاصى براى توست. اميد است كه پروردگارت تو را به مقامى قابل ستايش برساند.
در تفسير آيه از اهلبيت عصمت عليهم‏ السّلام آمده كه مقصود از اين مقام محمود، مقام شفاعت است. (2)
شفعاء يوم‏القيامه متعددند و در رأس همه، رسول خدا، پيامبر خاتم صَلّى ‏اللَّه‏ عَلَيْهِ‏ وَآلِه ‏وِ سَلَّم می باشند. چنانكه علاوه بر آيه فوق روايات متعدّد دلالت بر اين موضوع دارد و نيز ائمه طاهرين، جزء شفعاى عنداللَّه می باشند و اين مقتضاى آبرومندى آنان در نزد خداى تعالى و رأفت آنان نسبت به بندگان‏ خداست و در زيارت حضرت امام حسين عليه ‏السّلام می خوانيم: اَلَّلهُمَّ ارْزُقْنى شَفاعَةَ الْحُسَيْنِ يَوْمَ الْوُرُودِ... بارخدايا! شفاعت‏ حسين عليه ‏السّلام را در روز ورود بر خودت روزيم
فرما.
بالاخره در طبقه مردان، انبيا و اوصيا و ائمه طاهرين و برخى ديگر شفاعت می كنند و نيز در ميان زنان و طبقه بانوان كسانى هستند كه داراى مقام والاى شفاعتند و شخصيّتهاى گرانقدرى كه به اذن‏ اللَّه ‏تعالى در قيامت، شفاعت می كنند.
و آنچه كه در اينجا مسلّم است، اينست كه دو معظّمه دوران و افتخار بانوان جهان، دو شخصيّت بى‏نظيرِ فاطمه نام، يكى حضرت صدّيقه طاهره، فاطمه‏ زهرا صلوات‏ اللَّه‏ عليها وعلى‏ ابيها و بعلها و بنيها و ديگرى كريمه آل محمّد و بضعه حضرت‏ موسى بن جعفر عليه ‏السّلام، حضرت فاطمه‏ معصومه عليهاالسّلام صاحب مقام شفاعتند.
آنچه كه حكايت از مورد اوّل می كند، روايات بسيارى است كه در ابواب معاد و قيامت و نيز در ابواب فضايل حضرت فاطمه‏ زهرا عليهاالسّلام
رسيده است و از جمله روايت جابر از حضرت باقر عليه ‏السّلام است كه در يكى از فقراتش آمده است: اى جابر! واللَّه كه فاطمه شيعيان و محبّان خود را التقاط می كند آنگونه كه مرغ دانه ‏هاى خوب و سالم را از ميان دانه ‏هاى بد، جدا نموده و انتخاب می كند. (3)
و اما راجع به حضرت فاطمه‏ معصومه عليهاالسّلام بعضى از روايات كه از خاندان پيغمبر نقل شده، صريح در اين معناست. چنانكه سيد عالم شهيد مرحوم قاضى نوراللَّه شوشترى رضوان‏اللَّه‏عليه نقل فرموده است كه حضرت امام جعفر صادق عليه ‏السّلام فرمودند: "آگاه باشيد كه براى خدا حرمى است و آن مكّه است و براى رسول خدا صَلّى‏ اللَّه ‏عَلَيْهِ‏ وَآلِه ‏وِ سَلَّم حرمى است و آن مدينه است. آگاه باشيد كه براى اميرالمؤمنين عليه ‏السّلام حرمى است و آن كوفه است. آگاه باشيد كه حرم من و حرم فرزندان من، بعد از من، قم است. آگاه باشيد كه قم كوفه كوچكى است. آگاه باشيد كه براى‏بهشت هشت‏در است كه سه‏تاى آن به‏سوى‏قم مفتوح‏می باشد."
بعد فرمودند: تُقْبَضُ فيها امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدى وَاَسْمُها فاطِمَةُ بِنْتُ مُوسى تَدْخُلُ بِشَفاعَتِها شيعَتى الْجَنَّةَ بِاَجْمَعِهِمْ؛ (4)
در سرزمين قم، زنى از فرزندان من كه نام او فاطمه و دختر موسى بن جعفر است از دنيا خواهد رفت و شيعيان من همگى به بركت شفاعت او داخل بهشت خواند گرديد.
و نيز در زيارت آن مكرّمه سلام ‏اللَّه ‏عليها كه خود از امام عليه ‏السّلام، مأثور است می خوانيم: يا فاطِمَةُ اشْفَعى لى فِى الْجَنَّةِ... اى فاطمه!براى من در مورد بهشت، شفاعت كن... بنابراين، حضرت فاطمه‏ معصومه سلام ‏اللَّه ‏عليها همچون جدّه معظّمه ‏اش فاطمه‏ زهرا سلام ‏اللَّه ‏عليها از شفعاى محشر است.
آنچه در اينجا بسيار قابل توجّه است اين است كه برحسب ظاهر رواياتى كه در دو مورد، ذكر شد، نه تنها آن دو حبيبه خداوند، صاحب مقام شفاعتند، بلكه شفاعت آنان در سطحى وسيع و گسترده می باشد. چنانكه در روايت مربوط به حضرت معصومه سلام ‏اللَّه ‏عليها كلمه "اَجْمَعِهِمْ" به كار رفته كه كاملاً ظاهر در اين است كه همه شيعيان به شفاعت آن بزرگوار می رسند و عامّه شيعه از آن بهره‏مند و برخوردار خواهند گرديد.
اين تعبير، بسيار ارزشمند است، زيرا از يك سو مقام والاى حضرت فاطمه بنت موسى را ابراز می دارد كه شفاعت آن حضرت نوع خاصى از شفاعت است؛ گروهى نيست و طايفى نمی باشد، بلكه فراگير و عمومى است و به كافّه شيعه خواهد رسيد.
و از ديگر سو تعبير اميدبخش و فرح‏انگيز است و نور اميد در دلهاى همه شيعيان ايجاد می كند. شفاعت حضرت معصومه سلام ‏اللَّه ‏عليها شعاع رحمت واسعه الهيه است كه همه را زير پروبال خود خواهد گرفت.
بنابراين اگر در زيارت آن مكرّمه بى‏بديل می خوانيم: يا فاطِمَةُ اشْفَعى لى فِى الْجَنَّةِ و درخواست شفاعت از آن خزينه رحمت الهى می كنيم، تقاضايى بجا و بمورد است كه او صاحب شفاعت كبرى و تامّه است و دامنه شفاعتش آن قدر گسترده و وسيع است كه به هركسى كه در زير لواى مقدّس تشيّع باشد خواهد رسيد.
بله! در اينجا نبايد يك مطلب را از ياد برد و آن اين است كه در همان روايت مخصوص، می فرمايد: "شيعيان من به شفاعت او داخل بهشت خواهند گرديد" و اكنون بايد همه در حال خود فرورويم و بنگريم كه آيا در زمره شيعيان امام صادق عليه ‏السّلام هستيم؟ و آيا اين عنوان و واژه درباره ما صادق است؟ و آيا آن امام بزرگوار، تشيّع ما را امضا می كند؟ اگر خداى نخواسته اين مطلب مورد ترديد قرار گرفت يا اين عنوان منتفى شد، حكم و اثر آن نيز در پى آن منتفى خواهد گرديد. ملاك شيعه بودن را ما خود نمی توانيم تفسير كنيم و به دست بدهيم، ملاك آن طبق تفسير خاندان پيغمبر عليهم‏السّلام بايد در عمل روشن گردد و عمل ماست كه معيار تشيّع ما خواهد بود.
بالاخره فيض، فيضى مستعدّ است و اقتضاى شمول آن نسبت به همه افراد شيعه، محقّق است. اكنون بكوشيم كه حداقل در رديف ضعفاى شيعه - از نظر فكر و عمل - باشيم تا مشمول لطف عميم حضرت فاطمه‏ معصومه سلام ‏اللَّه ‏عليها قرار بگيريم.
--------------------------------------------------
(1) سوره اسراء، آيه 79.
(2) تفسير عيّاشى، ج 2، ص 314، تفسيربرهان، ج 2، ص 440، تفسير صافى، ج 1، ص 585.
(3) مجلسى، محمّدباقر، بحارالانوار، ج 8، ص 52.
(4) قاضى نوراللَّه شوشترى، مجالس المؤمنين، ج 1، ص 83.
------------------------------
على كريمى جهرمى

نوشتن دیدگاه