265   «وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّه‏ِ وَتَثْبِيتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصابَها وابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَها ضِعْفَيْنِ فَإِنْ لَمْ يُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَاللّه‏ُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ»
ترجمه[1]:
تفسير:
«وَ مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّه‏ِ» «ابتغاء» از ماده «بغى» و بغى به كسر به معنى فجور و زناست ، مثل «وَ ما كانَتْ أُمُّكِ بَغِيّاً»[2]، و به ضمّ به معنى طلب است، مثل «أَ فَغَيْرَ دِينِ اللّه‏ِ يَبْغُونَ»[3]، و «ابتِغاءَ» ؛ يعنى «طلبا لمرضات اللّه‏».

[اهميت صفت رضا و مراتب دهگانه قصد قربت]
«مَرْضاتِ» از رضا به معنى خشنودى است و رضاى الهى فوق درجات است، چنانچه مى‏فرمايد: «وَ رِضْوانٌ مِنَ اللّه‏ِ أَكْبَرُ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ»[4].
و در مراتب قصد قربت گفته‏ اند:
1 . خوف از نار.
2 . طمع به جنّت و رجاى ثواب.
3 . شكر نعمت.
4 . حبّ عبادت.
5 . حسن طاعت.
6 . تحصيل كمالات معنويه و ارتفاع درجه.
7 . قرب به رحمت.
8 . تحصيل رضاى حق.
9 . حبّ الهى.
10 . استحقاق عبوديت و به همين مرتبه اشاره فرموده اميرالمؤمنين عليه ‏السلام در مناجاتش: «إلهي، ما عَبَدتُكَ خوفاً من نارك، ولا طَمَعاً في جنّتك، بل وجدتُكَ أهلاً للعبادة فعَبَدتُكَ»[5].
«وَ تَثْبِيتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ»؛ ثباتِ قدم در امتثالِ اوامر الهى كه هر چه باشد و هر مقدار كه باشد كوتاهى نكند و در صراط مستقيم سير كند، چنانچه نافرمانى لغزش قدم است و خروج از صراط مستقيم است.
«كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ» «ربوة» را تفسير كردند به زمين بلند مرتفع، لكن به نظر مى ‏آيد مراد زمينى است كه تراب زيادى داشته باشد كه به اصطلاح فارسى زمين پوك مى ‏گويند كه ريشه اشجار در آن فرو مى‏ رود و آب زيادى به خود مى‏ گيرد و باعث رشد اشجار مى‏ شود، در مقابل زمين صلد [= سخت] كه حاصل نمى ‏دهد، چون از ماده «رباء» به معنى زيادتى است و اگر ، الاّ و لابد بگوييم ، زمين مرتفع است، مراد جايى است كه به فارسى سر آب مى ‏گويند كه اولاً، آب به آنجا مى ‏رسد در مقابل ته آب كه كمتر آب به او مى ‏رسد. «أَصابَها وابِلٌ» كه باران تند به او اصابت مى ‏كند.
«فَآتَتْ أُكُلَها ضِعْفَيْنِ»، به واسطه رشد كه دارد دو برابر حاصل معمولى حاصل مى ‏دهد، يا آنكه در سال دو مرتبه حاصل مى‏ دهد.
«فَإِنْ لَمْ يُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ» كه اگر باران تندى هم به او نرسد خشك نمى ‏شود، چون سيراب است و آب را در اعماق خود نگاه مى دارد، چون «طلّ» به معنى باران ضعيف است.
«وَ اللّه‏ُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ»؛ از نيّات و قلوب و بواطن شما خبر دارد و به اعمال شما بيناست و به مقدار هر يك جزا مى ‏دهد، چنانچه گفتند: «الاعمال بالنيّات»[6].
-----------------------------------------------
[1] .  و مَثَل [صدقات] كسانى كه اموال خويش را براى طلب خشنودى خدا و استوارى روحشان انفاق مى ‏كنند، همچون مَثَل باغى است كه بر فراز پشته ‏اى قرار دارد [كه اگر] رگبارى بر آن برسد، دو چندان محصول برآورد، و اگر رگبارى هم بر آن نرسد، باران ريزى [براى آن بس است]، و خداوند به آنچه انجام مى ‏دهيد بيناست.
[2] .  و نبود مادر تو اهل بغى و فساد. سوره مريم: آيه 28.
[3] .  آيا پس از اين همه تأكيدات، غير دين حق الهى را طلب مى ‏كنند. سوره آل عمران: آيه 83.
[4] .  و خشنودى خداوند از آن‏ها بزرگ ‏تر از بهشت و آن منازل است و اين رستگارى عظيمى است. سوره توبه: آيه 72.
[5] .  اى خداى من! من تو را به خاطر ترس از آتش جهنم و طمع و رغبت به بهشت عبادت نكردم، بلكه تو را شايسته عبادت يافتم و تو را پرستيدم. بحار الأنوار: ج97، ص186 و تفسير الصافى: ج3، ص353.
[6] .  اصل اعمال و كارها به نيت‏ها بستگى دارد.