پرسش:
1-براي حفظ وتقويت ايمان در محيط غير مذهبي چه کار بايد کرد؟
پاسخ:
احساس خجلت و شرمندگي در برابر خداوند نسبت به پيشينه هاي سوء خود از بهترين حالات روحي و معنوي و زمينه‏ساز توبه و جلب رحمت و عنايت پروردگار است.
البته ضمن آن که انسان همواره بايد از گذشته‏هاي سوء، نگران و نسبت به آينده خود نيز بيمناک باشد در عين حال اين خوف و اندوه هرگز نبايد به گونه‏اي باشد که انسان را مايوس و نااميد سازد. چه اين خود گناهي کبيره و دامي ابليسي است. خداوند منان رحمتي بي پايان دارد و از همه بندگان گنهکار خود دعوت نموده است که به او التجا نموده و به سوي رحمت بيکرانش دست نياز بگشايند و وعده داده است که اگر توبه نموده و دست از زشتي ها بشويند همه گناهان را خواهد بخشيد و آنان را مشمول لطف و کرم بي منتهاي خود خواهد کرد.
از امام باقر (ع) روايت است: ليس من عبد مومن الا و في قلبه نوران نور خيفة و نور رجا، لو وزن هذا لم يزد علي هذا و لو وزن هذا لم يزد علي هذا: هيچ بنده مومني نيست جز آنکه در ضميرش دو نور تابان است «نور خوف» نسبت به کرده‏هاي پيشين و فرجام پسين و «نور اميد» به فضل و رحمت پروردگار، که اگر هر يک با ديگري سنجيده شود هيچ يک فزوني نخواهد يافت،[1]. بنابراين بايد با حفظ حالت التجا و تضرع دائمي در برابر خداوند اميد و رجا به عنايات واسعه خداي رحمان و بنده نواز را نيز در دل بالا برد و رجا را همسان در دل جاي داد. زيرا غلبه خوف موجب يأس و غلبه رجا موجب جرات بر گناه است ولي تساوي آن دو بهترين عامل بازدارنده از گناه وتشويق کننده به توبه و انجام عمل صالح مي‏باشد.
پشيماني اساسي‏ترين رکن بازگشت و جبران گناه است‏ولي نبايد در آن متوقف ماند بلکه خداوند منان آن را پلي قرار داده است تا بندگان مومن با گذر از آن از جهنم سيئات بيرون جسته و به بهشت صالحات فرود آيند. بنابراين گام بعدي تغيير مسير و ترک گناه است.
براي مبارزه با گناه و هواهاي نفساني رعايت چند نکته لازم است:
الف) کوچک نشمردن هيچ گناهي هر چند به نظر صغيره باشد.
ب) عزم جدي و آهنين برترک معصيت و مراقبت جدي و دائمي نسبت به تمام افعال خود.
ج) شرط نمودن با خدا مبني بر ترک معصيت و هم از او استعانت جستن.
د) هرگاه فکر گناه و وسوسه آن به ذهن آمد بلافاصله آن را از لوح ذهن خارج کردن و توجه خود را به خدا و امور شريفه مشغول داشتن.
جديت و موفقيت در اين امر پيروزي بزرگي است و در واقع دفع دشمن شيطان نفس از همان خاکريز اول است.
قرآن‏مجيد در وصف پارسايان مي‏فرمايد: إِنَّ اَلَّذِينَ اِتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ اَلشَّيْطانِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ‏:
پرهيزگاران چون گرفتار وسوسه شيطان شوند همان‏دم متذکر (ياد خدا) شده و بصيرت يابند.[2]
ه) مطالعه و تفکر پيرامون عواقب سوء و وخيم گناه. در اين رابطه مطالعه کتابهايي پيرامون معاد بسيار نافع است.
و) خود را همواره در محضر حق تعالي دانستن و او را به يقين در همه حال مراقب و بيناي به افعال خود نگريستن.
ز) توجه به چهره کريه زشت و واقعي سيئات.
ح) براي ترک معاصي لازم است در بسياري از موارد انسان از مکروهات و چه بسا از برخي مباحات نيز چشم بپوشد تا او را به انجام زشتي‏ها نزديک نسازد.
ط) درحد ممکن دوري جستن از مکان ها و شرايطي که آدمي را به گناه ترغيب مي‏نمايد.
ي) تقويت اراده.
ک) محاسبه نفس، همه روزه و در صورت رخداد خطا، خود را محاکمه و توبيخ نمودن و بلافاصله استغفار کردن.
ل) مطالعه پيرامون زندگي پارسايان و زاهدان و مطالعه کتابهاي اخلاقي .
م) توصيه‏هاي زير در همه حالات خصوصا محيطهاي غير ديني نيز مي‏تواند شما را در کنترل بيشتر نفس ياري نمايد:
- سعي و کوشش در انجام وظايف و واجبات ديني- خواندن نماز با حضور قلب و در اول وقت- گرفتن روزه مستحبي به ويژه دوشنبه و پنجشنبه هر هفته- تلاوت قرآن به ويژه بعد از نماز صبح- زياد خواندن سوره يوسف و تدبّر در آن - تأمل و انديشه در آيات قرآن- حتي المقدور سعي در خواندن نماز شب- سحر خيزي- شرکت در ورزش‏هاي فردي و دسته جمعي- عدم معاشرت و دوستي با افراد منحرف و فاسد- انتخاب دوستان مؤمن و سالم- به ياد خدا بودن در همه اوقات- کنترل افکار و نينديشيدن به صحنه‏هاي شهوت‏انگيز- شرکت در فعاليت‏هاي مذهبي و اجتماعي- تنظيم برنامه براي تمام شبانه روز و پر کردن اوقات فراغت با برنامه‏هاي صحيح و سودمند- داشتن برنامه منظم مطالعاتي و پر کردن فرصت‏ها با تفکر و مطالعه مناسب .
براي موفقيت در توبه، علاوه بر نکات ذکر شده، مطالب زير قابل توجه است: 1- براي موفقيت در امر توبه بايد دانست که انسان، معجوني از نيروهاي گوناگون است. بعضي از آنها از غرايز حيواني نشأت مي‏گيرد و بعضي از فطرت حقيقت‏طلب و خداجوي انسان. بين اين نيروها به طور دائم، جدال و درگيري وجود دارد. انسان بايد با مبارزه‏اي هميشگي (جهاد اکبر) با وسوسه‏هاي شيطاني و نيز ارضاي غرايز از طريق مشروع، قواي نفساني خود را تضعيف و کنترل کند.
2- چنانچه شکست‏هاي شما در امر توبه مربوط به امور شهواني است، در صورت امکان حتماً ازدواج کنيد. با ازدواج صحيح، تا حدود زيادي در کنترل شهوت و ارضاي مشروع آن موفق خواهيد شد و زمينه براي استمرار توبه بيشتر فراهم خواهد شد.
3- براي استمرار توبه، برنامه زمان‏بندي شده براي مبارزه با گناهان داشته باشيد. اين برنامه در ابتدا سبک باشد و کم‏کم آن را جدي‏تر و سنگين‏تر کنيد. اگر در همان اول شرط کرديد که من هيچ‏گاه گناه نمي‏کنم، عملي نخواهد بود مثلاً با خودتان شرط کنيد امروز فقط مي‏خواهم چشم خود را کنترل کنم و آن روز را نيز چند قسمت کنيد.
4- براي التزام به استمرار توبه، در صورت تخلف و شکستن توبه جريمه‏اي قرار دهيد و حتماً آن جريمه را پرداخت يا ادا نماييد (مثل دادن صدقه، گرفتن روزه و...).
براي تقويت ايمان در دو زمينه بايد کوشا باشيد: 1- رشد علمي براي اين کار، کتابهاي شهيد مطهري و شهيد دستغيب را به تدريج- طبق يک برنامه هفتگي- مطالعه کنيد. از کتاب‏هاي شهيد مطهري، مقدمه‏اي بر جهان‏بيني و از کتاب‏هاي شهيد دستغيب، ايمان و گناهان کبيره را بخوانيد. توجه داشته باشيد که مطالعه اين کتابها بايد در کنار درس‏هاي روزانه شما باشد و از آنها نبايد غفلت کنيد. ازاين‏رو خيلي برنامه مطالعاتي خودتان را سنگين نگيريد تا از تحصيل و مطالعه کتاب‏هاي درسي خودتان عقب نمانيد.
2- بعد عملي اولين گام انجام واجبات و ترک محرمات است. در جدولي همه روزه برنامه‏هاي انجام شده و خداي نخواسته خلاف‏هايي که مرتکب شده‏ايد را ثبت کنيد و بلافاصله تصميم به از بين بردن آنها با روش‏هاي ذکر شده بگيريد. نتيجه و ميزان موفقيت هر يک از آنها را ثبت کنيد و در پايان نتيجه را محاسبه کنيد براي تخلفات خود را ملامت کرده و براي موفقيت‏ها خدا را شاکر باشيد.
در پايان مطالعه کتابهاي زير نيز توصيه مي­شود:
معراج السعاده، جامع السعادات، اخلاق در قرآن آيت الله مکارم شيرازي، توبه آغوش رحمت حاج شيخ حسين انصاريان .
مجلات - ياس - شماره - 14 - منصوره بخشي
عوامل گناه چيست؟
کتاب: گام نخستين - حسن رمضاني
برنامه اي براي رسيدن به خود برتر
مجلات - پرسمان - شماره - 20 - جواد محدثي
عنصر ايمان و نقد قرائت هاي موجود
مجلات - پگاه حوزه - شماره - 88 - دکتر محمد تقي فعال.
___________________________________________________
[1] وسائل‏الشيعه، ج 2، ص 488.
[2] اعراف، آيه 201
منبع: پايگاه حوزه