بدان كه از تكاليف مهمّه زوّار در كاظمين(عليهما السلام) رفتن به مداين است به جهت زيارت سلمان محمّدى كه جلالت قدر و عظمت شأنش بر همه كس معلوم است، و مودّت و اختصاص او نسبت به آستان مقدّس نبوى(صلى الله عليه وآله) به جايى رسيد كه از زبان مبارك آن سرور به مضمون عنايت مشحون «سلمان منّا اهل البيت»  سرافراز گرديد، ولنعم ما قيل:
كَانَتْ  مَوَدَّةُ  سَلْمَان  لَهُ  نَسَبَاً***وَلَمْ  يَكُنْ  بَيْنَ  نُوح  وَابْنِهِ  رَحِماً
و توسّل و اختصاص او به حضرت مرتضى ـ صلوات اللّه عليه ـ و تابعيّت او در جميع امور روشن تر از نور بر شاهق طور است. و قاضى نور اللّه شهيد گفته كه شيخ شهيد(رحمه الله) در حاشيه قواعد از كتاب صفوة الصّفوه نقل نموده كه سلمان از بنى كنده زن خواسته بود، و به تحقيق كه او را دو پسر بوده، و از ايشان نسل و نتايج بسيار حاصل شد، و بعضى از ايشان در آن ولايت بودند و همه اهل فضل و دانش بوده اند، چنانكه كتب رجال بر آن دالّ است، و آنچه ميان جهّال و قلندران مشهور است كه سلمان محبوب([1]) بوده و اين كه مى گويند هرگز تأهل نكرده غلط و مهمل است.
و از تاريخ گزيده نقل شده كه مدّت عمر سلمان به روايت اقلّ دويست و پنجاه سال و به روايت اكثر سيصد و پنجاه سال بود، و در سنه ( 36 هـ ) در مداين وفات يافت. و براى شوق زائرين و رغبتشان به زيارت آن جناب كافى است تأمّل در اختصاص و امتيازش در ميان تمام صحابه و جميع امّت به اين كه حضرت اميرالمؤمنين(عليه السلام)در يك شب از مدينه به مداين رفت و به دست مبارك او را غسل داد و كفن نمود و نماز كرد بر او با صفوفى از ملائكه، و همان شب به مدينه مراجعت فرمود. زهى شرافت مودّت و محبّت به خانواده رسالت كه انسان را به اين مرتبه از جلال و عظمت رساند.
و شيخ مرحوم علاّمه نورى(قدس سره) فرموده كه: در قديم الايّام از بعضى فضلا شنيدم روايتى كه مضمونش اين بود: «إتمام الزّيارة بزيارة سرّ من رأى و إكمالها بزيارة سلمان». ] يعنى [ در عراق به زيارت ائمّه سرّ من رأى(عليهما السلام)زيارت تمام مى شود و به زيارت سلمان كامل مى شود.
و بعد از آن، آنچه تفحّص كردم اثرى از آن نيافتم، حتّى در پشت كتابى مثل چند خبر ديگر كه شهرتى دارد در عراق و اصلى ندارد و در هيچ كتابى ديده نشده. چنانچه از حضرت رضا(عليه السلام)نقل كنند كه فرمود: «هر كس قدرت ندارد به زيارت من بيايد، پس زيارت كند برادرم قاسم را، كه در عذارات كه از توابع حلّه است مدفون است». و اهل نجف را عقيده آن كه حضرت سيّد الشّهداء(عليه السلام)فرمود: «هركه نتواند به زيارت من بيايد در ايّام زيارات مخصوصه مثل اوّل و نيمه رجب و نيمه شعبان و ليالى قدر و عيدين و عرفه و عاشورا و اربعين پس زيارت كند پسر عمّم مسلم را در كوفه». و لهذا در اين ايّام ازدحام عجيبى شود در مرقد جناب مسلم، و بسيار شود كه در آن روز حضرت امير المؤمنين(عليه السلام)را اصلا در نجف اشرف زيارت نكنند. و به جهت اين خبر كه تا كنون كسى از اصل آن نشانى نداده از فيض آن روز شريف خود را محروم نمايند.
به هر حال علوّ مقام جناب سلمان اجلّ از آن است كه براى ترغيب زيارتش متمسّك به امور واهيه شد، و كافى است كه شيخ طوسى در تهذيب بعد از زيارت ائمّه(عليهم السلام) وشهدا و نوّاب براى احدى زيارتى نقل نكرده جز از براى آن جناب، و فرموده زيارت سلمان(رحمه الله):
زيارت سلمان(رحمه الله)
السَّلامُ  عَلَيْكَ  يا اَبا  عَبْدِاللّهِ  سَلْمانَ * السَّلامُ  عَلَيْكَ  يا تابِعَ  صِفْوَةِ اللّهِ الرّحْمنِ * السَّلامُ  علَيْكَ  يا مَنْ  لَمْ  يَتَمَيَّزْ  مِنْ  اَهْلِ  الاْيمانِ([2]) * السَّلامُ عَلَيْكَ يا مَنْ  خالَفَ  حِزْبَ  الشَّيْطانِ * السَّلامُ  عَلَيْكَ  يا مَنْ  نَطَقَ  بِالْحَقِّ  وَلَمْ يَخَفْ صَوْلَةَ  السُّلْطانِ * السَّلامُ  عَلَيْكَ  يا مَنْ  نابَذَ  عَبَدَةَ  الاَْوْثانِ * السَّلامُ عَلَيْكَ يا خَيْرَ  مَنْ  تَبِعَ([3])  الْوَصِيَّ  زَوْجَ  سّيِّدَةِ  النِّسْوانِ * السَّلامُ  عَلَيْكَ  يامَنْ جاهَدَ فِي اللّهِ  مَرَّتَيْنِ  مَعَ  النَّبِيِّ  وَالْوَصِيِّ  اَبي  السِّبْطَيْنِ * السَّلامُ  عَلَيْكَ يا مَنْ صَدَقَ فَـكَذَّبَهُ  اَقْوامٌ * السَّلامُ  عَلَيْكَ  يا مَنْ  قالَ  لَهُ  سَيِّدُ  الْخَلْقِ  مِنَ الإِنْسِ وَالجانِّ اَنْتَ  مِنّا  اَهْلَ  البَيْتِ  لا  يُدانيكَ  اِنسانٌ * السَّلامُ  عَلَيْكَ  يا مَنْ تَوَلّى اَمْرَهُ عِنْدَ وَفاتِهِ  اَبُوالْحَسَنَيْنِ * السَّلامُ  عَلَيْكَ  يا مَنْ  جُوْزِيتَ  عَنْهُ بِكُلِّ اِحْسان * السَّلامُ عَلَيْكَ  فَلَقَدْ  كُنْتَ  عَلى  خَيْرِ  اَدْيان * السَّلامُ  عَلَيْكَ وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَكاتُهُ  *اَتَيْتُكَ يا اَبا  عَبْدِاللّهِ  زائِراً  قاضِياً  فيكَ  حَقَّ الاِْمامِ * وَشاكِراً لِبَلائِكَ  فِي الاْسْلامِ فَأسْألُ  اللّهَ  الَّذي  خَصَّكَ  بِصِدْقِ  الدّينِ وَمُتابَعَةِ الْخَيِّرِينَ الْفاضِلِينَ اَنْ يُحْيِيَني حَياتَكَ  وَاَنْ  يُميتَني  مَماتَكَ * وَيَحْشُرَني مَحْشَرَكَ * وَعَلى اِنْكارِ مااَنْكَرْتَ * وَمُنابَذَةِ  مَنْ  نابَذْتَ * وَالرَّدِّ عَلى  مَنْ خالَفْتَ * اَلا  لَعْنَةُ اللّهِ على الظّالِمينَ  مِنَ الاَْوَّلينَ  وَالاْ خِرِينَ * فَـكُنْ لي  يا اَبا عَبْدِاللّهِ شاهِداً لي بِهذِهِ الزِّيارَةِ  عِنْدَ اِمامي وَاِمامِكَ * جَمَعَ  اللّهُ بَيْني وَبَيْنَكَ وَبَيْنَهُمْ في مُسْتَقَرٍّ  مِنْ رَحْمَتِهِ * اِنَّهُ وَلِيُّ ذلِكَ  وَالقادِرُ  عَلَيْهِ اِن  شاءَ اللّهُ * السَّلامُ عَلَيْكَ وَرَحْمَةُ  اللّهِ وَبَرَكاتُهُ * وَهُوَ قَريبٌ  مُجيبٌ * وَصَلَّى  اللّهُ عَلى خِيَرَتِهِ مِنْ خَلْقِهِ  مُحَمَّد وَ آلِهِ الطّاهِرينَ وَسَلَّمَ تَسْليماً كثيراً.
و بدان كه عالم جليل شيخ خضر شلال(رحمه الله) در مزار خود فرموده، سزاوار نيست ترك زيارت سلمان(رحمه الله)به آنچه ذكر نموده آن را در تهذيب از آنچه شكى نيست در روايت بودن آن هر چند روايت آن را نسبت نداده. و سيّد جليل علىّ بن طاووس در مصباح الزّائر اين زيارت را با سه زيارت ديگر نقل كرده و در كيفيّت زيارت گفته كه مى ايستى بر سر قبر او، و رو به قبله مى كنى و زيارت مى خوانى، و در آخر اين زيارت گفته: آن گاه نماز مى كنى نماز زيارت و آنچه خواهى، و بسيار دعا كن براى خود و از براى مؤمنين، و چون خواستى كه از زيارت او برگردى، پس بايست نزد قبر براى وداع و بگو:
السَّلامُ  عَلَيْكَ  يا اَبا  عَبْدِاللّهِ * اَنْتَ  بابُ  اللّهِ  الْمُؤتى  مِنْهُ  وَالمَأخُوذُ عَنْهُ  *اَشْهَدُ  اَنَّكَ  قُلْتَ  حَقّاً * وَنَطَقْتَ  صِدْقاً * وَدَعَوْتَ  اِلى  مَوْلايَ  وَمَوْلاكَ عَلانِيَةً وَسِرّاً * اَتَيْتُكَ  زائِراً  وَحاجاتي  لَكَ  مُسْتَوْدِعاً * وَها  اَنَا  ذا  مُوَدِّعُكَ  *اَسْتَوْدِعُكَ  ديني  وَاَمانَتي  وَخَواتيمَ  عَمَلي * وَجَوَامِعَ  اَمَلي  اِلى  مُنْتَهى  اَجَلي  *وَالسَّلامُ  عَلَيْكَ وَرَحْمَةُ  اللّهِ  وَبَرَكاتُهُ * وَصَلّى  اللّهُ  عَلى  مُحَمَّد  وَآلِهِ الاَْخْيارِ. آنگاه خـداى را بسـيار بخوان و برگرد.
و شيخ مرحوم در تحيّة الزّائر فرموده كه چون زائر به زيارت سلمان مشرّف شد، پس از زيارت دو تكليف ديگر دارد:
اوّل:  نماز كردن در طاق كسرى دو ركعت يا زياده، چون آن جا مصلاّى حضرت اميرالمؤمنين(عليه السلام)است، چنانچه خبر آن را در نفس الرّحمن و كتاب مستدرك ذكر كرديم.
دوّم:  زيارت كردن جناب حذيفه كه از بزرگان اصحاب رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و خاصّان امير المؤمنين(عليه السلام)است، و در ميان صحابه مخصوص بود به شناختن منافقين و دانستن نام هاى ايشان، و اگر در نماز جنازه كسى حاضر نمى شد، خليفه ثانى بر او نماز نمى كرد، و از جانب او سال ها در مداين والى بود، پس او را عزل كرد، و جناب سلمان والى آن جا شد، چون وفات كرد دوباره حذيفه والى آن جا شد، و مستقر بود تا نوبت خلافت به شاه ولايت(عليه السلام) رسيد; پس از مدينه رقمى مبارك به او، و فرمان همايونى به اهل مداين صادر شد و از خلافت خود و استقرار حذيفه در آن جا به نحوى كه بود اطّلاع دادند، و لكن حذيفه بعد از حركت آن حضرت از مدينه به جانب بصره به جهت دفع شرّ اصحاب جمل و قبل از نزول موكب همايون به كوفه وفات كرد و در همان مداين مدفون شد، و در صحن آن جناب قبرى ديگر هست معلوم نيست كيست، معروف است به قبر عبد اللّه انصارى، و معروف به اين اسم دو نفرند يكى عبد اللّه بن حزام پدر جابر جليل انصارى، و او از شهداى احد و با شهدا در آن جا مدفون است، ديگرى عبداللّه انصارى صوفى سنّى صاحب مناجات معروفه، و قبر او نيز در هرات است.
و در جَنب حرم جناب سلمان مسجد جامع مداين است كه منسوب است به حضرت امام حسن(عليه السلام)، كه آن را ساخته يا در آن جا ] فقط [ نماز كرده ] است[، معلوم نيست، از فيض دو ركعت نماز تحيّت در آن محلّ شريف خود را محروم نكند. و در ميان ضريح مقدّس آن جناب ظرف آب خورى سفالى است كهنه، خدّام آن آستانه را اعتقاد آن است كه اين ظرف از خود آن جناب است و در اين طول سنين و مرور ايّام و حوادث بى حساب ] و غير منتظره [ سالم و از كرامت آن جناب باقى، و از زهد و قناعت آن معظّم با آن رياست و ولايت كه داشت به يادگار مانده، انتهى، واللّه العالم.
__________________________
[1]. ظاهراً مراد مرحوم مؤلف «محبور» به معنى كاهن و تارك الدنيايى است كه ازدواج نكرده باشد نه محبوب.
[2].  مِنْ أهل البيت خ ل.
[3].  تابع ن و ل.

نوشتن دیدگاه