قالُوا بَلْ لَمْ تَكُونُوا مُوْمِنِينَ
وَ ما كانَ لَنا عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ بَلْ كُنْتُمْ قَوْماً طاغِينَ

ترجمه :
29. گفتند اكابر و بزرگان آن‌ها در جواب اتباع خود: بلكه شما نبوديد ايمان آورنده.
30. و نبود از براى ما سلطه و قدرتى كه بر شما داشته باشيم كه جلوگيرى كنيم از ايمان شما، بلكه خود شما بوديد طاغى و ياغى و نخواستيد ايمان بياوريد[1] .
 
تفسير :
اين سوال و جواب هر دو حق است و راست است، زيرا هم اكابر[2]  مسئول هستند براى اغواى اتباع[3]  و هم اتباع مسئول هستند براى اطاعت اكابر.
 
]مسئوليت بزرگان در قبال گناهان خود و زير دستان[
اما مسئوليت اكابر براى اين است كه در تمام گناهان و طغيان و سركشى اتباع شركت دارند، چنانچه دارد :
«مَنْ سَنَّ سُنَةً حَسَنَةً كانَ لَهُ أَجرُها وَأَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِها إِلى يَومَ الْقيامَةِ وَمَنْ سَنَّ سُنَّةً سَيّئةً كانَ لَهُ وِزْرُها وَوِزرُ مَنْ عَمِلَ بِها إلى يُومِ الْقيامَةِ»[4] .
   و در آيه شريفه مى‌فرمايد: (مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِى الاَْرْضِ فَكَأَنَّما قَتَلَ النّاسَ جَمِيعاً وَ مَنْ أَحْياها فَكَأَنَّما أَحْيَا النّاسَ جَمِيعاً)[5] . در خبر دارد كه كسى   كه يك نفس را هدايت كرده و از كفر و ضلالت نجات داده، مثل اين است كه تمام ناس را هدايت كرده باشد[6] ، يعنى يك چنين ثوابى و اجرى دارد و كسى كه يك نفس را اضلال كرد، مثل اين است كه تمام ناس را اضلال كرده، يعنى يك چنين عقوبتى دارد چه رسد به اينكه جماعتى را هدايت كند يا جماعتى را اضلال كند.
و اما مسئوليت اتباع اينكه خود آن‌ها رفتند در تحت اطاعت اكابر و اعراض از انبيا و دعات حق كردند. سلب اختيار از آن‌ها نشده ]بلكه[ همان قساوت قلب و سياهى دل و هواى نفس و حب دنيا و جاه و مال و عناد و عصبيت آن‌ها را برد در تحت اطاعت اكابر و ترك ايمان، بالجمله هر دو دسته معاقب هستند.

[1] .  ترجمه ديگر: متّهمان مى‌گويند: نه! بلكه با ايمان نبوديد ƒ 29 و ما را بر شما هيچ تسلّطىنبود، بلكه خودتان سركش بوديد ƒ 30.
[2] .  اكابر (جمع اكبر): بزرگان؛ ارباب‌ها.
[3] .  اتباع (جمع تابع): پيروان؛ زيردستان.
[4] .  هر كس سنت حسنه و نيكى را بنا نهد ثواب آن عمل و كسانى كه به آن عمل مى‌كنند تاروز قيامت براى او خواهد بود و هر كس سنت و سيره زشتى را بنا نهد گناه آن عمل وكسانى كه بر آن روش زشت عمل مى‌كنند تا روز قيامت براى او خواهد بود. كافى: ج5،ص9، ح1؛ الخصال: باب4، ص268، ح89 و تفسير قرطبى: ج6، ص140.
[5] .  هر كس نَفْسى را ـ جز به قصاص يا به كيفر فسادى در زمين ـ بكشد چنان است كه گويىهمه مردم را كشته باشد و هر كس نفسى را زنده بدارد، چنان است كه گويى تمام مردم رازنده داشته است. سوره مائده: آيه 32.
[6] .  ر.ك: تفسير قمى: ج1، ص175 و تفسير الآصفى: ج1، ص272.