ƒ22 «وَ لا يَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ أَنْ يُوْتُوا أُولِى الْقُرْبى وَالْمَساكِينَ وَ الْمُهاجِرِينَ فِى سَبِيلِ اللهِ وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَلا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللهُ لَكُمْ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ»
 
ترجمه :
22. و قسم نخورند صاحبان فضل و بى‌نيازان، از شما مؤمنين بايد عطا كنند يعنى بدهند به صاحبان قرابت و فقرا و مهاجرين در سبيل الله و بايد عفو كنند و گذشت كنند. آيا دوست نمى‌داريد اينكه بيامرزد خداوند براى شما و حال آنكه خداوند آمرزنده و رحيم است.
 
تفسير :
[منع اغنيا از سوگند خوردن كه به فقرا انفاق نكنند]
(وَ لا يَأْتَلِ) يعنى قسم ياد نكنند كه بذل نكنند كسانى كه دارايى دارند كه به آن‌ها تفضل شده و توسعه داده شده. بايد بدهند به «اولى القربى و مساكين» و كسانى كه مهاجرت كردند در سبيل الهى و بايد عفو كنند از تقصيراتى كه در حق آن‌ها شده و بايد گذشت كنند. آيا دوست نمى‌داريد كه خداوند بيامرزد شما را و حال آنكه خداوند آمرزنده و مهربان است؟
(وَ لا يَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ) مراد اغنيا هستند كه به آن‌ها مال و ثروت عنايت شده از راه تفضل و توسعه پيدا كردند قسم نخورند كه احسان و انفاق نكنند، مثل قارون نباشند كه به او گفتند: (وَ أَحْسِنْ كَما أَحْسَنَ اللهُ إِلَيْکَ)[1] جواب داد: (إِنَّما أُوتِيتُهُ عَلى عِلْمٍ عِنْدِى)[2]  و مثل كسانى نباشيد كه (إِذا قِيلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمّا رَزَقَكُمُ اللهُ)[3]  جواب دهند: (أَ نُطْعِمُ مَنْ لَوْ يَشاءُ اللهُ أَطْعَمَهُ)[4] .
 
[دستور وجوب انفاق]
(أَنْ يُوْتُوا أُولِى الْقُرْبى ) مفسرين گفتند: «ان لا يوتوا» بوده كلمه لا حذف شده[5]  و جواب (وَ لا يَأْتَلِ)، است لكن جواب آن محذوف است به دلالت جمله و (أنْ يُؤتُوا) يعنى بايد و واجب است اينكه به (أُولِى الْقُربى) عطا كنند و مفسرين (اُولُوا الْقُربى) را ارحام و خويشاوندان گفتند كه صله رحم باشد و لكن صله رحم، ولو عبادت بسيار بزرگى است و قطع رحم معصيت كبيره است و لكن صله واجب نيست و مراد چنانچه در خبر ابى الجارود[6]  از حضرت باقر(علیه السّلام) است كه مراد اولى القربى حضرت رسول  (صلی الله علیه و آله و سّلم) است[7]  كه اشاره به خمس باشد كه مى‌فرمايد: (وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَىْءٍ فَأَنَّ للهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِى الْقُرْبى...)[8]  الآية.
 (وَ الْمَساكِينَ) اشاره به زكات و صدقات است (وَ الْمُهاجِرِينَ فِى سَبِيلِ اللهِ) اشاره به جهاد است. [(وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا) و بايد عفو كنند و گذشت نمايند]. (أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللهُ لَكُمْ) كه اين بذل‌ها باعث مغفرت ذنوب مى‌شود (وَ اللهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ) هم مى‌آمرزد هم رحمت شامل حال آن‌ها مى‌شود.

___________________________________________________________

[1] .  و هم چنان كه خدا به تو نيكى كرده، نيكى كن. سوره قصص : آيه 77.
[2] .  من اين‌ها را در نتيجه دانش خود يافته‌ام. همان آيه 78.
[3] .  چون به آنان گفته شود: از آنچه خدا به شما روزى داده انفاق كنيد. سوره يس: آيه 47.
[4] .  آيا كسى را اطعام كنيم كه اگر خدا مى‌خواست خودش وى را اطعام مى‌كرد. همان.
[5] .  مجمع البيان: ج7، ص210.
[6] .  مختصرى از زندگى‌نامه وى در همين تفسير: ج9، ص467 گذشت.
[7] .  تفسير قمى: ج2، ص76 و تفسير البرهان: ج5، ص375، ح1.
[8] .  و بدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد يك پنجم آن براى خدا و پيامبر و از آنِ خويشاوندان او. سوره انفال: آيه 41. شرحش در همين تفسير، ج9، ص 33 ـ 38 گذشت.